Changes
/* Գլուխ առաջին. Նորանոր հանդիպումներ */
— Այո՛, ես այստեղ եմ,— արձագանքեց նա: — Բայց ամենազարմանալին այն է, որ դու նույնպես այստեղ ես՝ ճանապարհին քո արած բոլոր անհեթեթ հիմարություններից հետո:
Ֆրոդոն լռեց ու նորից պառկեց: Նա չափազանց հարմարավետ ու խաղաղ էր զգում իրեն և տրամադրություն չուներ վիճելու, իսկ ամենագլխավորը՝ քաջ գիտեր, որ Գենդալֆին վեճի մեջ հաղթել չի կարողԳենդալֆի փաստարկներն ավելի համոզիչ են: Նա վերջնականապես արթնացավ ուշքի էր եկել և աստիճանաբար վերհիշեց ճանապարհորդության ահավոր փուլերը. կարճ ճանապարհը Հավերժական Անտառով, փախուստը «Սիգարշավող Պոնի» պանդոկից և իր խելահեղ արարքը Թխպամած լեռան ստորոտի ձորակում, երբ մատին հագավ Մատանին: Մինչ նա խորհում էր այդ բոլոր իրադարձությունների մասին և ճգնում էր, սակայն ապարդյուն, հիշել, թե ինչպես է ընկել այստեղ՝ Ազատք, Գենդալֆը լռելյայն փստացնում էր ծխամորճը՝ պատուհանից դուրս փչելով ծխի քուլաները:
— Իսկ ու՞ր է Սեմը,— վերջապես հարցրեց Ֆրոդոն: — Եվ մյուսները... նրանց հո բան չի՞ պատահել...
— Բայց ի՞նչ տեղի ունեցավ գետանցումի մոտ,— զգուշորեն Գենդալֆին հարցրեց Ֆրոդոն: — Այն ժամանակ աշխարհն ինձ ինչ-որ տեսիլքային էր թվում, իսկ հիմա համարյա ոչինչ չեմ հիշում:
— Ամեն ինչ ճիշտ է,— հաստատեց Գենդալֆը: — Դու արդեն կերպարանափոխվումէիր, ուրվական էիր դառնում ուսիդ վերքի պատճառով: Այդ վերքը քիչ էր մնում քո վերջը տար: Մի երկու ժամ էլ ուշ հայտնվեիր գետանցումի մոտ, քեզ արդեն ոչ ոք փրկել չէր կարողանա: Եվ այնուամենայնիվ դու զարմանալի քաջ ու դիմացկուն դուրս եկար. փա՛ռք ու պատի՛վ քեզ, իմ թանկագին հոբի՛թ... Գերեզմանոցում դու քեզ ուղղակի քաջի պես ես պահել, իսկ դա իրոք, վտանգավոր պահ էր, հնարավոր է, ամենավտանգավորը ողջ ճամփորդության ընթացքում: Ափսոս, որ Թխպամածի մոտ ենթարկվել ես թշնամուն:
— Տեսնում եմ, իմ մասին ամեն ինչ գիտեսքեզ շատ բան է հայտնի: — Ֆրոդոն զարմացած նայեց Գենդալֆին: — Գերեզմանոցի մասին դեռ ոչ ոքի չեմ պատմել, սկբում վախենում էի դրա մասին հիշել, իսկ հետո այնքան բան կատարվեց, որ պատմություններով զբաղվելու ժամանակ չունեինքչկար: Եվ հանկարծ, պարզվում է, որ դու այդ մասին գիտես...
— Դու քնիդ մեջ խոսում էիր,— բացատրեց նրան հրաշագործը,— ես էլ առանց դժվարության հետազոտեցի քո հիշողությունը: Բայց դու մի անհանգստացիր: Ճիշտ է, ես ասացի, որ դու հիմարություններ ես արել, բայց իրականում այդպես չեմ մտածում: Դուք ձեզ հրաշալի եք պահել. պահել՝ և՛ դու, և՜ և՛ քո բարեկամները: Հաղթահարել այդպիսի դժվարություններ ու այդքան հեռու գնալ, այն էլ Մատանիով, որը քեզնից խլելու համար ոտքի է ելել Թշնամին, դա իսկական քաջագործություն է:
— Առանց Պանդուխտի մենք այստեղ չէինք հասնի,— խոստովանեց Ֆրոդոն: — Բայց որտե՞ղ էիր դու: Առանց քեզ ես չգիտեի ինչ անել:
— Այո, ինձ, Գենդալֆ Մոխրագույնին, թակարդն էին ուզում գցել,— հաստատեց հրաշագործը: — Աշխարհում շատ հզոր ուժեր կան, որոնցից մի քանիսի առջև նույնիսկ ես ստիպված եմ լինում նահանջել: Իսկ ոմանց հետ նախկինում հանդիպելու առիթ չեմ ունեցել: Բայց իմ ժամանակը մոտ է: Մորգուլյան Ուրվական Արքան ու նրա Սև Հեծյալներն անցել են Անդուինը: Իսկ դա նշանակում է՝ պատերազմ է սպասվում:
— Ստացվում է, որ դու Հեծյալների մասին ավելի շուտ գիտեի՞ր, մինչև իմ նրանց հետ հանդիպելըհանդիպե՞լը:
— Գիտեի՛ և մի անգամ քեզ ասել եմ նրանց մասին, որ Սև Հեծյալները Մատանեկիր Ուրվականներն են, Մատանիների Տիրակալի ինը սպասավորները: Բայց ես չգիտեի, որ նրանք նորից հայտնվել են, այլապես քեզ Հոբիթստանից անմիջապես դուրս կտանեի: Թշնամու սպասավորների մասին ինձ հայտնի դարձավ հունիսին, քեզանից բաժանվելուց հետո... Բայց այդ մասին կիմանաս քիչ հետո: Ինձ ուշացրին հեռու հարավում, և կործանարար դժբախտություններից մեզ ազատեց Արագորնը:
— Թափառակա՞ն,— բացականչեց Գենդալֆը: — Դե ուրեմն իմացիր. Դունադանները Արևմուտքի մարդկանց մեծ ցեղի հյուսիսային սերունդներն են: Նրանք անցյալում էլ էին ինձ օգնում, իսկ ապագայում մեզ բոլորիս հարկավոր կլինի նրանց օգնությունը, քանզի մենք բարեհաջող հասանք Ազատք, բայց Մատանուն վիճակված չէ այստեղ հանգչել:
— Ըստ երևույթին, այդպես է,— համաձայնեց Ֆրոդոն: — Բայց ես միայն մի մեկ ցանկություն ունեի՝ ինչքան հնարավոր է արագ ընկնել այստեղ... Եվ հույս ունեմ, որ այլևս ինձ հարկ չի լինի ճանապահը շարունակել: Մի ամբողջ ամիս անցկացրել եմ օտարության մեջ, ճամփաներին, և հիմա լրիվ կշտացած եմ դրանից: Այժմ ուզում եմ ինչպես հարկն է հանգստանալ: — Ֆրոդոն լռեց և աչքերը փակեց: Բայց մի քիչ լռելուց հետո նորից խոսեց: — Ես մտքում հաշվեցի և, ըստ իս, ստացվեց, որ այսօր միայն հոկտեմբերի քսանմեկն է: Որովհետև մենք գետանցումին մոտեցանք քսանին:
— Բավական է,— ասաց Գենդալֆը,— քեզ հոգնել չի կարելի: Էլրոնդը ճիշտ էր... Իսկ ուսդ ինչպե՞ս է...
— Օրերի՞ն,— զարմացած ընդհատեց նրան Ֆրոդոն:
— Դու այստեղ պառկած ես չորս երեք օր ու երեք չորս գիշեր: Էլֆերը քեզ բերեցին քսանի երեկոյան, և դու այդպես էլ առանց գիտակցության գալու քնեցիր: Դրա համար էլ բնականաբար քեզ հիմա թվում է, թե այսօր միայն քսանմեկն է: Մենք բոլորս շատ էինք անհանգստացած, իսկ քո հավատարիմ Սեմը քեզանից չի հեռացել ո՛չ գիշերը, ո՛չ ցերեկը, թերևս, թերևս՝ միայն Էլրոնդի հանձնարարությունները կատարելու համար: Էլրոնդը հմուտ և փորձված բուժակ է, բայց Թշնամու զենքն անողոք է ու մահաբեր: Ես կասկածում էի, որ դաշույնի ծայրը մնացել է քո սպիացած վերքի մեջ և, ճիշտն ասած, այնքան էլ հույս չունեի, թե կհաջողվի այն հայտնաբերել ու հանել: Էլրոնդն այդ կտորը միայն երեկ կարողացավ շոշափել՝ շատ խորն էր գնացել և դաժան անդառնալիությամբ մոտենում էր սրտիդ:
Ֆրոդոն հիշեց Պանդուխտի ձեռքում անհետացող ատամնավոր դանակը շեղբը և սարսռաց:
— Մի վախեցիր,— ասաց Գենդալֆը: — Հենց Էլրոնդը հանեց ջարդոնը քո ուսից, այն հավիտյան անհետացավ: Իսկ դու կարողացար ապացուցել մեզ, որ հոբիթներն ամուր են կառչած այս աշխարհից: Մեծ ժողովրդի շատ հզոր ու խիզախ ռազմիկներ, որոնց ես գիտեի, մի շաբաթից էլ պակաս ժամանակում մորգուլյան դաշույնի հասցրած վերքից ուրվական դարձած կլինեին, իսկ դու արդեն տասնյոթ օր է դիմադրում ես:
— Բացատրի՛ր ինձ, Սև Հեծյալներն ինչու՞ են այդքան վտանգավոր,— հարցրեց Ֆրոդոն: — Եվ նրանք ի՞նչ էին ուզում անել ինձ:
— Նրանք ուզում էին քո սիրտը խոցել մորգուլյան դաշույնով,— պատասխանեց Գենդալֆը: — Դաշույնի կտորը մնում է վերքի մեջ և հետո անշեղորեն շարժվում դեպի սիրտը: Եթե Հեծյալները հասնեին իրենց նպատակին, դու էլ նրանց նման ուրվականակերպ կդառնայիր, միայն թե ավելի թույլ՝ թույլ, և կընկնեիր նրանց տիրապետության տակ: Դու կդառնայիր Խավարի Թագավորության ուրվական և Սև Տիրակալը քեզ հավետ կտանջեր Մատանին յուրացնելու համար... Թեպետ հազիվ թե առավել մեծ տանջանք գոյություն ունենա, քան Մատանուց զրկվելն ու ամեն անգամ նրա մատին տեսնելը:
— Լավ է, որ ես այդ վտանգի մասին չեմ իմացել,— կրկին սարսռալով շշնջաց Ֆրոդոն: — Առանց այդ էլ մահվան չափ սարսափեցի, բայց եթե այն ժամանակ իմանայի, թե ինչ վտանգի եմ դիմում, վախիղ վախից կքարանայի ու տեղիցս չէի շարժվի: Չեմ հասկանում, ինչպե՞ս հաջողվեց ինձ փրկվել:
— Ըստ երևույթին, դու յուրորինակ յուրօրինակ ճակատագիր... կամ Կամ բախտ ունես,— ցածրաձայն նկատեց Գենդալֆը: — Ես արդեն չեմ խոսում քո քաջության ու դիմացկունության մասին... Քո քաջության շնորհիվ Սև Հեծյալին չհաջողվեց դաշույնը սիրտդ խրել, և դու միայն ուսից վիրավորվեցիր: Բայց նույնիսկ վիրավոր վիճակում հազվագյուտ տոկունությամբ դիմադրում էիր՝ ահա թե ինչու դաշույնի կտորը տասնյոթ օրվա ընթացքում չհասավ սրտիդ: Եվ այնուամենայնիվ քեզ մազ էր մնում մինչև կործանումը: Թշնամին հրամայեց քեզ հագնել Մատանին և, հագնելով, դու մտար ուրվականների աշխարհը: Դու Հեծյալներին տեսար, նրանք էլ՝ քեզ: Դու, կարելի է ասել, ինքդ քեզ հանձնեցիր նրանց ձեռքը:
— Գիտեմ,— ասաց Ֆրոդոն,— և ամբողջ կյանքում կհիշեմ, թե ինչ սարսափելին սարսափելի են նրանք... Իսկ ինչու՞ ենք մենք նրանց սև ձիերը տեսնում:
— Որովհետև նրանք կենդանի են, միս ու արյունից: Հեծյալների թիկնոցները ևս շատ սովորական են՝ դրանք միայն քողարկում են նրանց անմարմին ուրվականությունը:
— Հապա ինչու՞ այդ կենդանի ձիերը բոլորովին չեն վախենում իրենց ուրվական հեծյալներից: Մյուս կենդանիներին սարսափ է պատում, երբ նրանց Սև Հեծյալ է մոտենում: Շները կաղկանձում են, սագերը ահաբեկված ղժղժում են... նույնիսկ Նույնիսկ Գլորֆինդելի ձին, որ Գլորֆինդելի ձին է, էլի վախեցավ...
— Որովհետև նրանց ձիերը բուծված են Մորդորում՝ Սև Տիրակալի սպասավորներին ծառայելու համար: Նրա բոլոր հպատակները չէ, որ անմարմին ուրվականներ են: Այլ արարածներ էլ են նրա իշխանությանը ենթակա՝ օրքերն ու թրոլները, վարգերն ու գայլդարձյակները (գայլ դարձորյակները)փոխակերպուկները, նույնիսկ մարդկանցից շատերը՝ իշխանավորներ ու զորականներ, կատարում են նրա չարամետ կամքը: Եվ նա օր օրի նորոնոր նորանոր հողեր է զավթում:
— Իսկ Ազա՞տքը... իսկ էլֆե՞րը: Նրանց վրա էլ հո իշխանություն չունի՞...
— Որտեղի՞ց ինձ արիություն, որ խաղաղություն պահպանեմ,— ձեռքը թափ տվեց Ֆրոդոն: — Մի խոսքով, ես առայժմ այդ մասին չեմ անհանգստանում: Պատմիր ինձ, խնդրեմ, իմ բարեկամների մասին, և այն ժամանակ արդեն իսկապես կխաղաղվեմ: Չգիտեմ ինչու, քունս տանում է, բայց մինչև չպատմես, թե նրանց ինչ է եղել, չեմ կարողանա քնել:
Գենդալֆը բազկաթոռը մոտեցրեց մահճակալին և Ֆրոդոյի վրա մի քննախույզ հայացք գցեց: Հոբիթի այտերի վարդագույնը վերադարձել էր, իսկ աչքերը հստակ էին ու խաղաղ: Նա ժպտում էր ու և առողջ տեսք ուներ: Բայց այնուամենայնիվ հրաշագործը տագնապով՝ որոշ, համարյա անորսալի փոփոխություններ նկատեց. բանն այն էր, որ հոբիթի վերմակի վրա անշարժ ընկած ձախ ձեռքը գունատ ու տարօրինակ կերպով ոչ մարմնեղեն էր թվում:
«Դժբախտաբար, դրանից խուսափել հնարավոր չէ,— քթի տակ ցածր քրթմնջաց Գենդալֆը: — Իսկ նա, ախր ճանապարհի կեսն էլ դեռ չի անցել... Իսկ թե ինչ կպատահի, երբ նա ավարտի այն, հավանաբար չի կարող կանխագուշակել անգամ Էլրոնդն ինքը: Ինչ արած, ապրենք լավի հույսով: Չեմ կարծում, որ նա վատ կավարտի: Հնարավոր է ճանապարհի վերջում կիսաթափանցիկ դառնա, ինչպես ներսից լուսավորվող բյուրեղապակյա անոթը՝ նրանց համար, ում աչքերը աչքերն ունակ են զանազանելու ներքին իսկական լույսը տեսիլայինից»:
— Դու առողջ տեսք ունես,— բարձրաձայն ասաց նա: — Կարծում եմ, որ քո բարեկամների մասին լսելը քեզ չի խանգարի: Ես Էլրոնդից թույլտվություն չեմ խնդրում, բայց շատ համառոտ կպատմեմ, իսկ հետո կգնամ, ու չխանգարեմ քեզ նորից քնել: Ահա թե ինչ է պատահել Գետանցումի մոտ՝ որքան ինձ հաջողվեց պարզաբանել: Հենց դու վարգեցիր դեպի գետը, Սև Հեծյալները սուրացին քո հետևից: Թխպամած լեռան մոտ դու մուտք էիր գործել նրանց աշխարհը, դրա համար էլ նրանք քեզ պարզ տեսնում էին և հարկ չունեին իրենց ձիերի տեսողությանն ապավինել: Բացի դրանից, նրանց ձգում էր Մատանին: Նրանց ձիերը կկոխկրտեին քո բարեկամներին, և վերջիններս ստիպված եղան ճանապարհը զիջել Հեծյալներին: Ախր քեզ հետևում էին ինը Հեծյալ, այնպես որ նույնիսկ Արագորնն ու Գլորֆինդելը նրանց ջոկատին չէին դիմանա: Մատանեկիր Ուրվականները սուրացին, և քո բարեկամները վազեցին դեպի գետը: Գետանցումից ոչ հեռու, ճանապարհի կիպ եզրին, ծառերով կիսաքողարկված մի կիրճ կա, . իջնելով այնտեղ, այնտեղ՝ քո բարեկամներն ու Գլորֆինդելն արագորեն մի փոքրիկ խարույկ վառեցին, քանի որ Գլորֆինդելին հայտնի էր, որ եթե Հեծյալները մտնեն գետը, ապա Էլրոնդը փոթորկելու է գետը այն կատաղի ջրերի ալեբախությամբ, և նրանք չեն կարողանա հասնել քո հետևից, բայց ցամաքում մնացածների հետ ստիպված պետք է լինեն մարտի բռնվել: Հենց որ գետի ալիքները կատաղորեն փրփրեցին, Գլորֆինդելը, նրա հետևից էլ Արագորնն ու մյուսները բոցավառ խանձողներով դուրս թռան ճանապարհ: Հայտնվելով ջրի և հրի արանքում, հանձին էլֆ իշխանի նրանք ճանաչեցին առաջնածին էլֆին էլֆի և կորցրեցին իրեն դիվային արիությունը, իսկ նրանց ձիերը վախից վայրկենապես գժվեցին: Երեք Հեծյալ քո հետևից փորձեցին ձիերով անցնել գետը՝ փոթորկալի առաջին իսկ ալիքը քշեց նրանց: Մնացած վեցին կատաղած ձիերը մի քիչ հետո քաշեցին գետը, և բոլորն էլ մնացին փրփրաբաշ ալիքների տակ:
— Այդպես էլ նրանք կործանվեցի՞ն,— ուրախացավ Ֆրոդոն:
— Ավա՜ղ, ո՜չոչ,— պատասխանեց Գենդալֆը,— հեղեղում կործանվեցին միայն նրան ձիերը... Բայց առանց ձիերի նրանք էլ ի՜նչ Հեծյալ են: Նրանք ստիպված եղան Ստիպված կլինեն շտապ կարգով կորչել իրենց որջերը: Մատանեկիր Ուրվականներին ոչնչացնելն այնքան էլ հեշտ բան չէ, սակայն նրանք, իմ կարծիքով, երկար ժամանակով շարքից դուրս են եկել... Երբ հեղեղը դադարեց, քո բարեկամները գետն անցան ու գտան քեզ այս ափին. պառկած էիր բերանքսիվայր, սառն ու գունատ, իսկ տակդ ընկած էր ջարդված սուրդ: Գլորֆինդելի ճերմակ նժույգը կանգնած էր կողքիդ: Արագորնը վախենում էր, որ սպանված ես՝ ավելի վատթարի մասին մտածել անգամ չէր ցանկանում: Այդտեղ էլ վրա հասան Էլրոնդի ուղարկած էլֆերը, քեզ բարձրացրին ու բերեցին Ռիվենդել:
— Իսկ գետն ինչու՞ էր զայրացել Հեծյալների վրա:
— Դե, պատճառ նրանք ունեին, և, ճիշտն ասած, նույնիսկ ո՛չ մեկ պատճառ,— թեթևակի ժպտալով՝ առարկեց Գենդալֆը: — Առաջինը՝ ես եմ նրանց խնդրել այդ մասին: Երկրորդ՝ քեզ է վստահված Մատանին: Երրորդ՝ դու Բիլբոյի ազգականն ես ու ժառանգը, իսկ Մատանին նա է լույս աշխարհ հանել:
— Սիրելի Բիլբո... Տեսնես որտե՞ղ է հիմա... — քնկոտ ձայնով քրթմնջաց Ֆրոդոն: — Ա՜յ մի պատմեինք նրան մեր գլխին եկածը, կզվարճացներ նրան... — Այս խոսքերով խոսքերն ասելով՝ նա քնեց:
Եվ այսպես, Ֆրոդոն բարեհաջող հասավ Ծովից արևելք գտնվող ընկած Վերջին Հյուրընկալ ՀանգրվանինՀանգրվան: Այդ Հանգրվանում, ինչպես հաճախ ասում էր Բիլբոն, ընդունված էր և՛ ուտել, և՛ քնել, և՛ իրենց վերջին արկածների մասին պատմել, և երգեր լսել ու բանաստեղծություններ կարդալ կամ բուխարու մոտ նստած խորհել, և կամ բոլորովին ոչինչ չանել: Եթե մեկն ընկնում է այնտեղ, պատմում էր Բիլբոն բարեկամներին Հոբիթստանում, ապա վայրկենապես բուժվում է հոգնածությունից ու ձանձրույթից, հոգսերից, վախից ու բոլոր հիվանդություններից:
Երեկոյան, երբ Ֆրոդոն նորից արթնացավ, իրեն բոլորովին առողջացած զգաց ու հասկացավ, որ շատ է ուզում ուտել, իսկ գուցեև մի գավաթ գինի խմել: Դրանից հետո չէր խանգարի բանաստեղծություններ կարդալ կամ , ուրախ երգեր երգել կամ սեփական ճանապարհորդության մասին պատմել: Նա վերմակը նետեց վրայից, թռավ հատակին և ուրախությամբ զգաց, որ ձախ ձեռքն աշխատում է նույնքան լավ, որքան առաջ: Մահճակալի մոտ՝ աթոռին, կանաչ կտորից հագուստ էր դրված՝ ըստ երևույթին այն կարել էին, երբ ինքը քնած էր եղել՝ իսկ և իսկ վրայովն էր: Հագնվելիս հայելու մեջ նայեց իրեն և զարմանքով հայտնաբերեց, որ շատ է նիհարել. նա նորից դարձել էր այն պատանի Ֆրոդոն, որին մի օր ապաստան տվեց Բիլբոն: Բայց հայելու միջից նայող նրա աչքերը հասուն հոբիթի աչքեր էին:
— Այո՜, շատ բան ես տեսել այն ժամանակից ի վեր, ինչ վերջին անգամ հայելուց ինձ նայեցիր Հոբիթստանում,— ասաց Ֆրոդոն իր կրկնակին: — Իսկ այժմ, հապա մի տեսնենք ի՞նչ տոն է այստեղ:
Նա ձեռքերը տարածեց ու հաճույքով ձգվեց:
Այդ պահին դուռը ծեծեցին, և սենյակի շեմին հայտնվեց Սեմը: Նա արագ մոտեցավ Ֆրոդոյին, խնամքով շոյեց նրա ձախ ձեռքըև, Իսկ հետո իր հանդգնությունից շփոթված , շրջվեց մի կողմ:
— Բարև, Սեմ,— խոսեց Ֆրոդոն:
— Գիտեմ, ինչու ժամանակ չունեիր,— երախտագիտությամբ ընդհատեց նրան Ֆրոդոն: — Սակայն այսօր մենք լիուլի կզվարճանանք... Գնանք, ցույց տուր այստեղի «ծակուծուկերը»:
Նրանք անցան բազում միջանցքներով, իջան թեք աստիճաններով և դուրս եկան մի հսկայական ստվերաշատ պարտեզ, որը գտնվում էր գետի բարձր ափին: Տան արևելյան կողմում, ընդարձակ պատշգամբում Ֆրոդոն տեսավ բարեկամներին: Գետից Գետի այն կողմ գտնվող կողմում տարածված հովտում արդեն մթնշաղը թանձրանում էր, բայց արևելյան լեռների բարձր գագաթները դեռևս լուսավորված էին մայր մտնող արևի շողերով: Իրիկնային մթնշաղը թափանցիկ էր ու տաք, զրնգուն աղմկում էր հեռավոր ջրվեժը, իսկ օդը լի էր ծաղիկների բույրով, խոտի ու նորաբույս տերևների հոտով, կարծես թե այստեղ, Էլրոնդի այգում նահանջող ամառը կանգ էր առել հանգստանալու:
— Ուռ-ռա՜-ա՜ա,— տեղից ոստնելով գոռաց Փինը: — Ահա նա՝ մեր ազնվածին արյունակիցը... Կեցցե՜ Ֆրոդոն՝ Մատանու տիրակա՜լը...
— Զսպի՛ր քեզ, կոպտորեն նրան ընդհատեց Գենդալֆը, որը նստած էր ստվերաշատ պատշգամբի խորքում, և Ֆրոդոն անմիջապես չնկատեց նրան: — Այս հովիտը չարի համար մատչելի չէ, բայց դա չի նշանակում, որ նրան այստեղ կարելի է կոչել: Որպես Մատանիների Տիրակալ մեծարում են ոչ թե Ֆրոդոյին, այլ Մորդորի Սև Տիրակալին, որի ստվերը նորից տարածվում է աշխարհի վրա: Հիմա մենք ապաստանել ենք հուսալի ամրոցում: Բայց և նրա շուրջն արդեն թանձրանում է խավարը:
— Դե, սկսվեց,— փնթփնթաց Փինը: Ապա Ֆրոդոյին դիմելով, ավելացրեց: — Գենդալֆն ինձ անդադար կարգի է հրավիրում: Ես գիտեմ, որ մենք պետք է զգոն լինենք: Բայց , բայց այս տանը համարյա հնարավոր չէ մտածել որևէ մռայլ կամ տխուր բանի մասին: Այստեղ ամբողջ օրը երգել եմ ուզում, միայն թե կարգին երգ չգիտեմ:
— Ես էլ երգելու տրամադրություն ունեմ,— ուրախ ծիծաղելով՝ նկատեց Ֆրոդոն: — Բայց սկզբում ուզում եմ ուտել ու խմել:
— Դա այստեղ հեշտ գործ է,— ասաց Փինը,— առավել ևս, որ քո հոտառությունը քեզ չի խաբել՝ կարողացել ես արթնանալ հենց ընթրիքի ժամին:
— Ոչ թե ընթրիքի, այլ խրախճանքի,— ուղղեց նրան Մերին: — Հազիվ էր Գենդալֆը հանդիսավորությամբ հայտարարել, որ դու առողջանում ես, երբ սկսվեց նախապատրաստությունը. ես կարծում եմ, որ մեզ ճոխ խրախճանք է սպասում: — Նա չհասցրեց խոսքն ավարտել, երբ հնչեցին զանգակները՝ հյուրերին հրավիրելով տոնական սեղանին:
Արարողությունների սրահը լի սրահն արդեն լիքն էր: Գերակշռում էին էլֆերը , բայց այլ ցեղերի ներկայացուցիչներ էլ կային: Էլրոնդը նստած էր մյուսներից առանձին, բարձր տեղում դրված սեղանի գլխին: Տանտիրոջ մոտ, իրար դիմաց, տեղավորվեցին Գլորֆինդելն ու Գենդալֆը: Ֆրոդոն նայում էր նրանց աչքերը լայն բացած. Նա Էլրոնդին՝ անհամար առասպելների հերոսին, առաջին անգամ էր տեսնում, իսկ Գլորֆինդելն ու Գենդալֆը, նույնիսկ Գենդալֆը, որին նա կարծես թե ճանաչում էր, Էլրոնդի կողքին կերպարանափոխվել էին ու ստացել անպարտելի ու փառաբանված դյուցազունների տեսք:
Գենդալֆը էլֆերից ցածրահասակ էր, բայց սպիտակ մորուքը, արծաթավուն մազերը, լայն թիկունքն ու ազնվազարմ կեցվածքը նրան հնագույն առասպելների իմաստուն արքայի տեսք էին տալիս, իսկ ձյունաթույր հոնքերի տակից նայող աչքերը ժամանակի ընթացքում հանգած ածուխներ էին հիշեցնում, որոնք ցանկացած պահի կարող էին բռնկվել կուրացուցիչ, եթե ոչ մոխրացնող կրակով:
Գլորֆինդելը՝ հզոր, բարձրահասակ ու բարեկազմ, ոսկեհուր վարսերով, թվում էր պատանի, սակայն խաղաղ իմաստնությամբ իմաստությամբ ներհուն, իսկ աչքերը ճառագում էին վճռական խիզախությամբ:
Էլրոնդի դեմքից տարիքը չէր կռահվում. նրան ո՛չ կարելի էր ծեր համարել, ո՛չ երիտասարդ, թեև անհամար՝ և՛ ուրախ, և՛ տխուր իրադարձությունները թողել էին իրենց անջնջելի հետքը նրա դեմքին: Նրա մթնշաղի պես մուգ մազերի վրա առկայծում էր արծաթե թագը, իսկ աչքերը պարզ էին, ինչպես պայծառ աղջամուղջը և պսպղում էին աստղերի պես: Նա արժանապատիվ ու իմաստուն թվաց Ֆրոդոյին, ինչպես հնամյա տիրակալը, և հզոր, ինչպես հասուն, փորձված ռազմիկը: Եվ այդպես էլ կար, նա Ռիվենդելի զորական-տիրակալն էր և մեծ իմաստունի համբավ էր վայելում մարդկանց ու էլֆերի շրջանում:
Էլրոնդի դիմաց, ամպահովանու տակ դրված բազկաթոռում նստած էր փերու պես հրաշագեղ մի օրիորդ, այնքան նման Էլրոնդին, որ կամա, թե ակամա, կռահվում էր, որ նա Էլրոնդի ազգականուհին է: Դեռատի՞ էր նա... Ե՛վ այո, և՛ ոչ: Ճերմակի շաղը դեռ չէր արծաթապատել նրա մազերը, մատաղ դեմքն ասես հենց նոր էր լվացվել ցողով, իսկ վճիտ աչքերը ճառագում էին վաղորդյան աստղերի ջինջ փայլով... Սակայն այնտեղ թաքնված էր հասուն իմաստնություն, որը միայն կյանքի փորձն է տալիս, ապրած տարիների փորձը: Նրա արծաթե թագաձև վարսակալի վրա մեղմորեն փայլում էին ադամանդները, իսկ համեստ զգեստը զարդարում էր միայն արծաթե տերևներով ասեղնագործված գոտին:
Այդպես Ֆրոդոն տեսավ նրան, ում մինչ այդ պահը մահկանացուներից քչերն էին քչերին էր հաջողվել տեսել: Նա Էլրոնդի աղջիկն էր. հանձին նա, ինչպես տարածված էր ժողովրդի մեջ, աշխարհ էր վերադարձել Լութիենի գեղեցկությունը, իսկ էլֆերը նրան տվել էին Անդոմիել անունը, քանզի նա իր ժողովրդի համար Իրիկնային Աստղն էր: Անդոմիելը վերջերս էր վերադարձել Լորիենից: Այնտեղ, լեռներից այն կողմ անտառապատ հովտում ապրում էին նրա մոր հարազատները: Իսկ Էլրոնդի որդիները՝ Էլադանը և Էլրոհիրը, ճամփորդում էին ինչ-որ տեղ հեռավոր հյուսիսում, որովհետև նրանք երդվել էին վրեժ լուծել իրենց մորը տանջողներից՝ հյուսիսային օրքերից:
Անդոմիելի գեղեցկությունն ապշեցրել էր Ֆրոդոյին՝ նա դժվարությամբ էր հավատում, որ կենդանի արարածը կարող է այդքան գեղեցիկ ու կատարյալ լինել: Իսկ երբ իմացավ, որ իր համար տեղ է պատրաստված Էլրոնդի սեղանին, համարյա վախեցավ՝ նրան շփոթեցրեց այդքան մեծ պատիվը: Մի քանի բարձերով հատուկ բազկաթոռին նստած՝ նա մյուսներից ցածր չէր, բայց ինքն իրեն թվում էր պստլիկ ու իր նշանավոր սեղանակիցներին ոչ արժանի: Սակայն շուտով այդ զգացումն անցավ: Սեղանին տիրում էր անկաշկանդ ուրախություն, իսկ առատ ու զարմանալի համեղ ուտեստները նրա ախորժակին ներդաշնակ էին, այնպես որ նա գլխավորապես ափսեին էր նայում:
Բայց սովը քիչ մարելով, նա գլուխը բարձրացրեց՝ հայացքով բարեկամներին փնտրելով: նրանք նստած էին հարևան սեղանին՝ և՛ նրա հավատարիմ Սեմը, և՛ Փինը, և՛ Մերին: Ֆրոդոն հիշեց, թե ինչպես էին Սեմին համոզում, որ նա այստեղ ոչ թե ծառա է, այլ պատվավոր հյուր՝ նա ուզում էր Ֆրոդոյին սպասարկել սեղանի շուրջ: Բայց Սակայն Պանդուխտին նա չտեսավ:
Ֆրոդոյից աջ մի թզուկ էր բազմած՝ արտակարգ երևելի ու շքեղ հագնված: Նրա երկճյուղ ճերմակ մորուքն իջնում էր կուրացուցիչ սպիտակություն ունեցող բաճկոնակի վրա՝ ծածկելով արծաթե գոտու ճարմանդը: Պարանոցից կախված հաստ ոսկե շղթայի մեջ շողշողում էին ադամանդները: Նկատելով, ու որ Ֆրոդոն իրեն է նայում, թզուկը շրջվեց դեպի նա ու ասաց.
— Ողջ լինես ու զորանաս, հարգելի հոբիթ: — Նա բազկաթոռից վեր կացավ և խոնարհվելով ավելացրեց. — թզուկ Գլոին: Պատրաստ եմ ծառայելու,— իսկ հետո մի անգամ էլ խոնարհվեց:
— Ֆրոդո Պարկինս, պատրաստ ծառայելու և՛ քեզ, և՛ քո հարգելի ազգականներին,— քաղաքավարի պատասխանեց Ֆրոդոն՝ զարմացած տեղից վեր թռչելով և ամենափոքր ուշադրություն անգամ չդարձնելով բազկաթոռից թափվող բարձերին: — Ասա խնդրեմ, Ճի՞շտ է իմ ենթադրությունը, որ դու այն նույն Գլոինն ես, ես՝ նշանավոր Թորին Կաղնեվահանի ուղեկիցը:
— Միանգամայն ճիշտ է,— հաստատեց թզուկը: Նա հատակից բարձրացրեց ընկած բարձերն ու Ֆրոդոյին օգնեց բազկաթոռին նստելու: — Մի զարմացիր, որ ես քեզ նման հարց չեմ տալիս,— քաղաքավարի նկատեց նա,— ինձ արդեն հաղորդել են, որ դու բոլորի կողմից հարգված Բիլբո Պարկինսի ազգականն ու ժառանգորդն ես: Շնորհավորում եմ քեզ ապաքինվելուդ առթիվ:
— Շնորհակալ եմ,— անկեղծ ասաց Ֆրոդոն:
— Ես լսել եմ, որ քեզ ճանապարհին տարօրինակ փորձություններ են հանդիպել... Տարօրինակ և սարսափելի,— ինքն իրեն ուղղեց թզուկը: — Կուզեի իմանալ, ի՞նչը կարող էր ստիպել չորս հոբիթի, այլ ոչ թե մեկ, ինչպես ժամանակին Բիլբոն, այդպիսի հեռավոր ճանապարհորդության դուրս գալ... Այն ժամանակից ի վեր, ինչ Բիլբոն որոշեց գալ մեզ հետ, այդպիսի բան չէր եղել: Ի դեպ, գուցե ես շա՞տ հարցեր եմ տալիս: Էլրոնդն ու Գենդալֆը Գենդալֆն ինձ հասկանալ տվեցին, որ չեն ցանկանում այդ մասին ընդարձակվել:
— Նրանց իմաստնությունն ինձ մոտ կասկած չի հարուցում,— զգույշ, բայց քաղաքավարի պատասխանեց Ֆրոդոն: Նա վճռեց, որ նույնիսկ Էլրոնդի մոտ հյուրընկալվելիս Մատանու մասին հարկավոր է զգույշ խոսել: Եվ բացի դրանից, չէր ուզում հիշել հոգսերի ու անհանգստությունների մասին: — Պետք է խոստովանեմ,— ավելացրեց նա,— որ ես էլ իմ հերթին կուզեի իմանալ, թե ինչու՞ բոլորի կողմից հարգված թզուկն այդպիսի երկար ու վտանգավոր ճանապարհորդություն է ձեռնարկել՝ լքելով Սարամիջի իր Թագավորությունը:
— Եթե դեռ չես լսել, ապա ավելի լավ է այդ մասին առայժմ չխոսենք,— ասաց նա: — Էլրոնդը մտադիր է Խորհուրդ հրավիրել, և այնտեղ, կարծումեմ, մենք շատ բան կիմանանք: Իսկ հիմա ավելի լավ չի՞ լինի որևէ ուրիշ այլ բանի մասին խոսենք:
Եվ նրանք խոսակցություն սկսեցին իրենց հարազատ վայրերի մասին, որը չսպառվեց մինչև խնջույքի վերջը: Ավելի ճիշտ, հիմնականում խոսում էր Գլոինը, որովհետև լուրջ իրադարձությունները, ինչպես գտնում էր Ֆրոդոն, շրջանցում էին Հոբիթստանը (նա հաստատ որոշել էր Մատանու մասին չհիշատակել), իսկ թզուկը բավական բան ուներ պատմելու Խլուտի հյուսիսում տեղի ունեցած վերջին իրադարձությունների մասին: Նա Ֆրոդոյին տեղեկացրեց, որ Մշուշապատ Լեռների և Չարքանտառի միջև ընկած հողերի տերն է դարձել այժմ Գրիմբեորն Ծերը՝ Բեորնի որդին, և նրա լայնատարած տիրույթների սահմանները չեն հանդգնում խախտել ո՛չ օրքերը, ո՛չ գայլդարձյակները:
— Ես համոզված եմ,— աշխուժորեն պատմում էր Գլոինը,— որ Դեյլից Ռիվենդել հին ճանապարհով կարելի է ապահով ճանապարհորդել միայն Գրիմբեորնի ռազմիկների շնորհիվ: Նրանք պահպանում են Բարձր Լեռնանցքը և ծանծաղուտը՝ Քարրոքի մոտ: Ցավոք սրտի, նրանց մաքսերը բարձր են և նրանք առաջվա պես թզուկներին չեն խնայում,— գլուխն օրորելով օրորելով՝ ավելացրեց Գլոինը: — Դրա փոխարեն նրանց մեջ մի կաթիլ անգամ նենգություն չկա, իսկ դա այսօր շատ արժե: Բայց բոլորից լավ մեզ վերաբերվում են Դեյլում, Լճափի թագավորությունը հիմնադրած մարդիկ: Այժմ այնտեղ կառավարում է Բարդ Նետաձիգի թոռը, Բեյնի որդին՝ Բրանդ թագավորը: Նա հմուտ կառավար է, և նրա թագավորությունը տարածվում է Երկար լճի Էսգարոթ քաղաքից մինչև հեռավոր հարավ ու արևելք:
— Իսկ ինչպե՞ս է քո ժողովուրդը,— հարցրեց Ֆրոդոն:
Գլոինի դեմքը մռայլվեց:
— Մենք այդ չգիտենք: Ճիշտն ասած, Բալինի ճակատագիրը գլխավորն մեկն է այն առեղծվածներից, որոնք ես հույս ունեմ բացահայտել Ռիվենդելի տերերի օգնությամբ : Բայց հիմա այդ մասին չեմ ուզում հիշել: Արի որևէ ուրախ բանի մասին խոսենք...
Եվ Գլոինն սկսեց նկարագրել կատարված աշխատանքները, որոնցով իրավացիորեն հպարտանում էին թզուկները:
— Մենք հազվագյուտ ոսկեձեռիկ վարպետներ ունենք և մեծ գործեր ենք արել,— ասում էր նա,—— բայց մեր զինագործներն, այնուամենայնիվ, զիջում են հներին: Շատ հին գաղտնիքներ կորել են: Թզուկների պատրաստած զենքուզրահը մինչև հիմա փառաբանվում է ողջ Միջերկրում, սակայն մինչև վիշապի լեռը գրավելը թզուկների վահաններն ու օղազրահներն ավելի ամուր էին ստացվում, իսկ թրերն ու դաշույններն՝ ավելի սուր, քան հիմա: Իսկ այ հողի պարգևների հանույթի ու շինարարության մեջ մեր նախնիներին գերազանցել ենք: Այ որ տեսնեիր Դեյլի ջրատարը, Ֆրոդո, և մեր լեռները, և լճակները, և մեր գունավոր սալիկներով սալարկված ճանապարհները, քարանձավային դահլիճները, ծառանման կամարներով թունել-փողոցները, որ բացել ենք Մենավոր Լեռան ընդերքում, կամ պատշգամբներն ու աշտարակները, որ կանգնեցրել ենք նրա լանջերին... Այն ժամանակ ակնառու կհամոզվեիր, որ Սարամիջի Թագավորությունում ժամանակն իզուր չեն վատնել:
— Ես անպայման կայցելեմ ձեզ... Եթե ինձ հաջողվի,— խոստացավ Ֆրոդոն: — Պատկերացնում եմ, ինչպես կզարմանար Բիլբոն, եթե տեսներ այդ բոլոր փոփոխությունները... Նա հաճախ էր պատմում, թե ինչ ավերածություններ է այնտեղ պատճառել Սմաուգը:
— Երևի նրան շատ էիր սիրում,— ասաց Գլոինը և, Ֆրոդոյին նայելով, չարաճճիորեն ժպտաց:
— Ա՜յն էլ ինչպես,— կրակոտ բացականչեց հոբիթը: — Ախր նույնիսկ մեկ վայրկյան նրան տեսնելու համար աշխարհի բոլոր հրաշքները կտայի...
— Էլֆերն այս սրահն անվանում են Բուխարու Դահլիճ,— ցածր ասաց նրան հրաշագործը: — Այստեղ դու բազմաթիվ երգեր ու հետաքրքիր պատմություններ կլսես՝ եթե չքնես: Այստեղ տիրող մթնոլորտը լավ օրոր է ասում: Բուխարու կրակը մշտապես վառ են պահում, այն և՛ տաքացնում է, և՛ լուսավորում է դահլիճը, բայց սովորական օրերին դահլիճը մշտապես դատարկ է, շատ քչերն են գալիս՝ հանգստանալու և լռության մեջ խորհելու համար:
Երբ Էլրոնդը գրավեց իր սովորական տեղը, էլֆ աշուղներն սկսեցին վին հնչեցնել, և մեղմ երաժշտություն տարածվեց: Դահլիճն աստիճանաբար լցվում էր, և Ֆրոդոն հիացմունքով դիտում էր էլֆերի զարմանալիորեն իրարից տարբեր, բայց գեղեցիկ դեմքերը, որոնց վրա ոսկեգույն արտացոլվում էր հսկայական բուխարիկում պարող վառ կրակը: Հանկարծ Ֆրոդոն բուխարու մոտ՝ մոտի փորագրանախշ սյան տակ դրված աթոռակին նստած մի միայնակ կերպարանք նկատեց և կարեկցանքով մտածեց, որ հիվանդ է տեսնում. նա նստած էր գլուխը կրծքին կախած, այնպես որ դեմքը չէր երևում, իսկ կողքը դրված էր մի ջրի գավաթ և մի կտոր կծած հաց: «Խեղճ, չի կարողացել գնալ խրախճանքի,— մտածեց Ֆրոդոն... — Բայց մի՞թե այստեղ հիվանդանում են...»
Շուտով աշուղների վիները լռեցին, և Էլրոնդը վեր կացավ ու մոտեցավ բուխարուն:
— Արթնացիր, իմ փոքրիկ բարեկամ,— ասաց նա: Ապա շրջվեց դեպի Ֆրոդոն, նշան արեց նրան մոտենալ ու ասաց. — Պատրաստվիր, Ֆրոդո: Ինձ թվում է մոտենում է պահը, որի մասին վաղուց ես երազում:
Բուխարու մոտ նստածը շարժվեց, գլուխը բարձրացրեց ու գլխանոցը հանեցհետ գցեց:
— Բիլբո՜,— ուրախ գոռաց Ֆրոդոն:
— Իհարկե դուր եկավ... — բացականչեց Ֆրոդոն: — Բայց ասա՛, ինչու՞ դու չկայիր... Եվ ինչու՞ մինչև հիմա ես քեզ չեմ տեսել...
— Որովհետև քնած էիր,— պատասխանեց Բիլբոն: — Իսկ ես ամեն օր այցելում էի քեզ ու Սեմի հետ նստում մահճակալիդ մոտ: Ինչ վերաբերվում է տոնին, ապա ես վերջին ժամանակներս հազվադեպ եմ խնջույքների մասնակցում: Առանց դրանց դրա էլ զբաղվելու շատ բան ունեմ:
— Իսկ ի՞նչ ես անում...
Ֆրոդոն նստեց Բիլբոյի կողքին, իսկ քիչ անց նրանց միացավ Սեմը: Սկսեցին աշխուժորեն զրուցել՝ ուշադրություն չդարձնելով տոնական աղմուկին ու էլֆերի զարմանալիորեն մեղեդիկ երգերին: Բայց Բիլբոն քիչ նորություններ ուներ: Նա Հոբիթստանից դուրս էր եկել ու գնացել ուր ոտքերը կտանեին, և պարզվել էր, որ ոտքերը հենց Ռիվենդել են բերել նրան:
— Ես այստեղ հասա առանց արկածի,— պատմում էր նա,— և մի քիչ հանգստանալուց հետո ճանապարհվեցի իմ բարեկամ թզուկների մոտ: Դա իմ վերջին ճանապարհորդությունն էր: Ծերուկ Բալինը չկար, ու այնտեղ ամեն ինչ փոխվել էր: Ինձ նորից ձգեց Ռիվենդելը և ես, վերադառնալով, հաստատվեցի այստեղ: Չէ՞ որ ես պետք է ավարտեի գիրքս: Դե մեկ էլ երգեր եմ հորինում, իսկ էլֆերը ժամանակ առ ժամանակ երգում են դրանք, բայց կասկածում եմ, որ միայն ինձ հաճույք պատճառելու համար՝ էլֆերի երգերն անհամեմատ լավն են: Ես հաճախ նստում եմ բուխարու դահլիճում և խորհում աշխարհի, մեր ժամանակի մասին... Բայց գիտես, ժամանակն այստեղ կարծես կանգնած է ու էլֆերի վրա ոչ մի իշխանություն չունի... Ոչ մի եղել է կամ լինելու է, միայն՝ կա: Զարմանալի վայր է: Ռիվենդել են հասնում բոլոր կարևոր նորությունները, և ես ամեն ինչից տեղյակ եմ, միայն Հոբիթստանից լուր չունեմ: Գենդալֆը հաճախ է լինում այստեղ, սակայն նրանից շատ բան չես իմանա. նա նույնիսկ ավելի ծածկամիտ է դարձել, քան առաջ: Ճիշտ է, որոշ տեղեկություններ ինձ Դունադանը հայտնեց: Դժվար է հավատալ, որ իմ Մատանին այդքան տագնապ է պատճառել Միջերկրին... Եվ Գենդալֆն էլ այդքան ուշ է գաղտնիքը բացել... Ախր ես կարող էի Մատանին էլֆերի մոտ բերել շատ տարիներ առաջ, և առանց որևէ դժվարության: Երբ ինձ ասացին, թե որքան վտանգավոր է այդ Մատանին, ես որոշեցի, որ պետք է ճանապարհվեմ տուն, այն քեզանից վերցնեմ բերեմ Ռիվենդել, բայց ոչ ոք այդ մասին լսել չցանկացավ: Էլրոնդն ու Գենդալֆը հաստատ համոզված են, որ թշնամին ինձ ամեն տեղ փնտրել է: Գենդալֆն ինձ մի անգամ ասաց. «Մատանին այժմ նոր պահապան ունի, Բիլբո: Եվ եթե վերադառնա քեզ մոտ, մենք ահռելի աղետներից խուսափել չենք կարողանա»: Գենդալֆը հաճախ է հանելուկներով խոսում: Բայց նա խոստացել է խոստացավ հոգ տանել քո մասին, և ես էլ վստահեցի նրա խոստմանը: Եվ ահա դու այստեղ ես, ողջ ու առողջ... — Բիլբոն հանկարծ կանգ առավ ու տարօրինակ նայեց Ֆրոդոյին:
— Քեզ մո՞տ է,— շշուկով հարցրեց նա: — Գիտե՞ս, այսքան շշմեցուցիչ իրադարձություններից հետո ես ուզում եմ մեկ անգամ էլ տեսնել այն:
— Ինձ մոտ է,— դանդաղ պատասխանեց Ֆրոդոն: Նա ինքն էլ չէր հասկանում, թե ինչու բոլորովին չէր ուզում Մատանին հանել գրպանից: — Ինչպես կար, այնպես էլ մնացել է:
— Իսկ ես այնուամենայնիվ ուզում եմ տեսնել:
Դեռ խնջույքից առաջ, երբ Ֆրոդոն հագնվում էր, Մատանին հայտնաբերեց կրծքի վրա՝ ըստ երևույթին ինչ-որ մեկն իր քնած ժամանակ գրպանից հանել էր, անցկացրել շղթային ու գցել վիզը: Շղթան շատ բարակ էր, բայց դիմացկուն... Ֆրոդոն դժկամությամբ հանեց Մատանին: Բիլբոն ձեռքը մեկնեց, բայց հանկարծ Ֆրոդոն վախեցած ու զայրացած ընկրկեց: Տհաճ զարմանքով նա հանկարծ նկատեց, որ իր առջև բոլորովին էլ Բիլբոն չէ: Նրանց միջև ասես ստվեր տարածվեցաճեց, իսկ ստվերի կողմից Ֆրոդոյին էր նայում կնճռապատ մի գաճաճ, որի աչքերն ընչաքաղց փայլում էին, իսկ ոսկրոտ ձեռքերն ագահությունից դողում էին: Նա ցանկություն ունեցավ խփել ինքնակոչին:
Քաղցրածոր երաժշտությունը հանկարծ հեռացավ ու մարեց՝ Ֆրոդոյի ականջներում արյունը խշշում էր: Բիլբոն սարսուռով նայեց նրան ու ձեռքով տենդագին ծածկեց աչքերը:
— Իսկ ինչու՞ Դունադան,— հարցրեց Ֆրոդոն:
— Արագորնին այդպես մեծարում են էլֆերը,— բացատրեց նրան Բիլբոն: — Դու նրանց լեզուն մոռացե՞լ ես: Հապա, վերհիշիր իմ դասերը: . Դուն-ադան նշանակում է արևմուտքի մարդ, այսինքն՝ նումենորցի: Թեպետ, հիմա դասերի ժամանակը չէ: — Բիլբոն նայեց Արագորնին: — Որտե՞ղ էիր, Դունադան,— հարցրեց նա: — Եվ այդ ինչու՞ խրախճանքին չկայիր: Օրիորդ Արվենն այնտեղ էլ էրայնտեղ:
Պանդուխտը լրջությամբ նայեց նրան:
— Գիտեմ,— ասաց նա: Բայց իմ ժամանակը ուրախությունների համար հաճախ չի բավականացնում: Անսպասելիորեն վերադարձան Էլլադանը և Էլրոհիրը: Պետք է նրանց հետ զրուցեի, կարևոր լուրեր են բերել:
— Այո, հասկանում եմ, բարեկամս,— ասաց Բիլբոն: — Բայց հիմա, երբ դու գիտես նրանց նորությունները, մի քիչ ժամանակ կգտնե՞ս մեզ ինձ համար: Առանց քո օգնության գործը գլուխ չի գա: Էլրոնդն ասաց, որ տոնախմբության ավարտին ուզում է մի նոր երգ լսել, իսկ ես վերջին տողերը չեմ կարողանում գլուխ բերել: Եկ գնանք մի խաղաղ անկյուն ու փորձենք երկուսով ավարտել իմ երգը:
— Գնանք,— ժպտալով համաձայնեց Արագորնը:
Բիլբոն ու Արագորնը գնացին ինչ-որ տեղ, և Ֆրոդոն բոլորովին մենակ մնաց, որովհետև Սեմն Սեմը քնել էր: Նա իրեն մենակ ու լքված զգաց, չնայած շուրջը շատ էլֆեր կային: Բայց նրանք, Ֆրոդոյի վրա ուշադրություն չդարձնելով, ինքնամոռաց լսում էին աշուղների երգը: Եվ Ֆրոդոն ստիպված ինքն էլ սկսեց ունկնդրել:
Էլֆական մեղեդու գեղեցկությունը և կիսածանոթ լեզվի բառերի երաժշտությունը կախարդեցին նրան, բայց իմաստը չէր կարողանում որսալ, չնայած Բիլբոն Ռիվենդել Ազատք մեկնելուց առաջ զարմիկին սովորեցրել էր էլֆերի լեզուն: Նրան թվում էր, թե երաժշտությունն ու բառերը ձեռք են բերում հեռավոր աշխարհների ուրվագծեր, որոնց գոյության մասին ինքը նույնիսկ չէր պատկերացնում: Բուխարու կրակի կայծկլտուն անդրադարձումները վերածվեցին ոսկեգույն մեգի, որը թանձրանում էր ինչ-որ տեղ աշխարհի եզրին հառաչող Ծովի վրա: Իրականությունն իր տեղը զիջեց հմայքին, և Ֆրոդոն զգաց, որ իր գլխավերևում խշշում են անվերջանալի գետի ոսկե և արծաթե ալիքները: Օդը խառնվեց ջրին, Ֆրոդոյի սիրտը լցվեց պայծառ երաժշտությամբ ու այդ քաղցր բեռի ծանրության տակ արագ ընկղմվեց երազների թաքավորության խորքերը: Հմայվածությունը դարձավ քուն, որի մեջ հոբիթի շուջը փրփրում էին դեռևս երբեք չտեսած երազների մեծաշուք ալիքները:
Իսկ հետո ալիքները հանկարծ ձայն ստացան, բառերի հնչյուններում կռահելի դարձավ իմաստը, և Ֆրոդոն հասկացավ, որ Բիլբոյին է լսում.
Օղազրահ ընտրեց նա իր համար
Եվ վահան, որը ռուներով ծածկեց,
Որ պաշտպանեն հարվածներից:
վիշապի եղջյուրներից,
Իսկ նետերը կտրված էին
Սև ծառի սև ճյուղերից.
Գոտուց կախված էր քաղքեդոնե պատյանը,
Իսկ մեջը դրված էր պողպատե թուրը,
Առավ իր գիրկը ու տարավ հեռուն:
Փրփուրը ծածկել է ծովն ու երկինքը,
Նավը մի կողմից մի կողմ մյուսն է նետվում,
Ոռնում են խելահեղ մրրիկները,
Ու ամեն կողմից մահն է սպառնում:
Մեղեդիներ սովորեցրին,
Ճերմակ էլֆական զգեստներ հագցրին,
Ու ոսկե քնար ձեռքը դրեցինտվեցին:
Իմաստունները պատմեցին նրան
Արարման մասին, անցածի մասին,
Յոթ լույս նրանից առաջ ուղարկեցին,
Եվ Քալաքիրիայով ճանապարհեցին:
Ու տեսավ հավերժական դահլիճները,
Որտեղ անհամար տարիներն անցած,
Վերափոխում էին նավահանգստում,
Լուսավորում էին Էլֆական բյուրեղով
Եվ արծաթով միթրիլով զարդարում:
Իսկ Սիլմարիլը, կրակը անշեջ
նավի գագաթին, կայմից ամրացվեց
Պահպանել Գիշերվա Դարպասը չարից
Ու լուսավորել խավարն անդադրում:
Բարձրաբերձ ու մութ լեռների գլխին
Մի աստղ շողաց՝ Այդ նավն էր նրա,
Որ Թևեր առած բարձրացավ երկինք
Ու Մեծ Պատից այն կողմ լողաց:
Նա հասավ աշխարհի եզրը հեռավոր
Գիշերվա երկնքում պայծառ շողալով,
Ու հետդարձի ճամփան բռնեց
Հարազատ վայրերը տեսնելու հույսով:
Այդպես շողշողուն աստղ դարձած
Նա լողում է միշտ երկնքի ծովում
Լուսավորում է արևից առաջ
Ու այգաբացի մասին ավետում:
Եվ երբ թռչում է Միջերկրի գլխով՝
Էլֆ աղջիկների լացն է միշտ լսում
Ու մահկանացու կանանց հեծեծանքը,
Որ հեռացել են հեռու անցյալում:
Բայց նա չի կարող ոչնչով օգնել,
Քանզի սրբազան խոստում է տվել,
Մնալ երկնքում ու աշխարհ չիջնել
Քանի դեռ լուսինը չի անհետացել:
Ու մինչ այժմ էլ մութ գիշերներին,
Ճամփա ցույց տալով մոլորվածներին,
Այրվում է երկնքում կրակը հույսի,
Էարենդիլը՝ Լուսատուն Արևմուտքի:
</poem>
— Շնորհակալ եմ, Լինդիր,— ասաց նա,— բայց դա բավական հոգնեցուցիչ կլիներ:
— Քեզ համա՞ր,— ծիծաղեցին էլֆերը,— չէ մի, ախր դու քո չափածոները քառյակները կարդալուց երբեք չես հոգնում: Եթե նորից չկրկնես՝ մենք չենք կարողանա ձեր տողերը տարբերել:
— Ինչպես թե,— ճչաց Բիլբոն,— դուք չե՞ք կարողանում տարբերել ինձ և Դունադանի՞ն:
— Այնքան էլ հեշտ չէ հասկանալ, թե որն է տարբերությունը երկու մահկանացուների,— ասաց էլֆը:
— Իսկ քեզ դու՞ր եկավ իմ նոր երգըՀնարավոր է,— ծիծաղեց էլֆը: — Այծերը նույնպես իրար այնքա՜ն տարբեր են թվում, դե, հովիվներն էլ նրանց մի կերպ տարբերում են: Բայց մենք՝ էլֆերս, այդ գործից չենք հասկանում: Մենք էլ մեր գործերն ունենք:
— Ես այն գնահատել չկարողացաԼավ, չեմ ուզում վիճել,— խոստովանեց Ֆրոդոնասաց Բիլբոն: — Քո երգից առաջ քնեցի, Այսօր այնքան երգ ու ինձ թվում էրերաժշտություն հնչեց, թե դա որ արդեն հոգնել եմ: Ուզում ես տարբերիր, ուզում ես՝ ոչ թե երգ է, այլ ուղղակի իմ երազի շարունակությունը: Քո ձայնը միայն վերջում ճանաչեցիայլևս անկարող եմ:
Նա վեր կացավ ու մոտեցավ Ֆրոդոյին: — Ահա և ամենը: Ավելի լավ ստացվեց, քան սպասում էի: Միշտ չէ, որ խնդրում են մեկ անգամ էլ երգել: Իսկ դու տարբերեցի՞ր, թե որոնք էին իմ քառյակները և որոնք՝ Դունադանինը: — Ոչ, նույնիսկ չեմ էլ փորձել,— ժպտաց Ֆրոդոն: — Եվ պետք էլ չէ,— ասաց Բիլբոն: — Երգն ամբողջությամբ իմն է: Դունադանը միայն առաջարկեց հակինթը փոխարինել զմրուխտով: Չգիտեմ ինչու, դա նրան կարևոր թվաց: Իսկ ընդհանուր առմամբ նա ասաց, որ ես այս անգամ որոշել եմ գլիցս վերև թռչել, և եթե համարձակվում եմ Էլրոնդի տանը քառյակներ հորինել Էարենդիլի մասին, ապա դրա պատասխանատվությունն ամողջությամբ իմ ուսերին է: Եվ նա, թերևս, ճիշտ է: — Չգիտեմ,— ասաց Ֆրոդոն: — Քո երգից առաջ քնեցի, ու ինձ թվում էր, թե դա ոչ թե երգ է, այլ ուղղակի իմ երազի շարունակությունը: Քո ձայնը միայն վերջում ճանաչեցի: — Այո, հոբիթների համար էլֆերի երգերը չափազանց քաղցրալուր են,— համաձայնեց Բիլբոն: — Բայց, նրանց մեջ ապրելով, վարժվում ես դրան: Թեպետ պետք է ասեմ, որ էլֆերը երբեք երաժշտությունից չեն հագենում, ասես դա համեղ ուտելիք է: Գիտես ինչ, նրանք դեռ երկար են երգելու, արի այստեղից գնանք, որ մեզ չխանգարեն հանգիստ խոսել:
— Իսկ դա նրանց չի՞ վիրավորի,— անհանգստացավ Ֆրոդոն:
— Բոլորովին,— զարմիկին հանգստացրեց Բիլբոն: — Այստեղ ոչ ոքի ուժով չեն պահում՝ արի և գնա, երբ ցանկանում ես, միայն ուրիշներին մի խանգարիր ուրախանալ:
Հոբիթները վեր կացան և , աշխատելով չաղմկել, քայլեցին դեպի դահլիճի ելքը: Որոշեցին Սեմին չարթնացնել՝ նա անխռով, ժպիտը դեմքին քնած էր: Դռան մոտ Ֆրոդոն թախծոտ հետ նայեց և, չնայած նրան ուրախացնում Թեև Ֆրդոն շատ էր կայանալիք խոսակցությունըուզում Բիլբոյի հետ առանձնանալ, բայց հանկարծ հասկացավ, որ այստեղից հեռանալ չի ուզում՝ այստեղ Բուխարու Դահլիճը զարմանալի խաղաղ էր և հարմարավետ: Այդ ժամանակ մի նոր երգ հնչեց.
<poem>
</poem>
Նա կանգնած կանգնել էր Արվենի հայացքով հմայված, և երգի բառերը, երաժշտության հետ ձուլվելով, հնչում էին որպես աղբյուրի զրնգուն կարկաչ:
— Գնա՛նք,— անհամբերությամբ նրան կանչեց Բիլբոն: — Նրանք դեռ երկար են երգելու, և : Էլբերեթի մասին այս երգից հետո կերգեն իրենց Օրհնյալ Երկրի մասին:
Հոբիթներն զգուշությամբ դուռը բաց արեցին դուրս եկան ու գնացին Բիլբոյի փոքրիկ սենյակը, որի դեպի հարավ նայող պատուհաններից երևում էր Բրուինեն գետըԲրուինենը: Նրանք չցանկացան տրվել հիշողություններիննստեցին պատուհանի մոտ և, չցանկացան մտածել հարավ-արևելքից դանդաղ դեպի իրենց սողացող նայելով անտառապատ բլրի գլխին առկայծող աստղերին, սկսեցին զրուցել: Հոբիթստանից այլևս չխոսեցին: Չցանկացան հիշել նաև արևելքում տարածվող չարագույժ թուխպի խավարի մասին: Բաց պատուհանի մոտ նստած զրուցում Զրուցում էին այն հրաշալի բաների մասին, որ բախտ էին ունեցել տեսնելու իրենց կյանքում. այսօրվա ուրախությունների՝ ուրախությունների մասին, էլֆերի ու մասին, Ռիվենդելի հրաշալի ծառաստաններիմասին, աստղերի, ու ծառերիմասին, քնքուշ աշնան մասին...
— Ներողություն եմ խնդրում,— ընդհատեց նրանց Սեմը՝ դուռը ծեծելով ու արանքից ներս նայելով: — Ես ուզում էի հարցնել, ձեզ ոչ մի բան պետք չէ՞...
— Հապա ի՞նչ, ոնց որ թե ժամանակն է,— շփոթված, բայց վճռական ասաց Սեմը: — Չէ՞ որ վաղը հենց առավոտից Խորհուրդն է, իսկ վերքից հետո հո հեշտ չէ...
— Իրավացի ես,— քթի տակ ծիծաղելով նրան միացավ Բիլբոն: — Կարող ես գնալ և Գենդալֆին զեկուցել, որ Ֆրոդոն հլու հնազանդ գնաց քնելու: Բարի գիշեր,— ասաց նա զարմիկին,— որքան այնքան ուրախ եմ, որ նորից տեսնվեցինք... Ըստ իս, աշխարհիս երեսին ոչ մի արարած հաճելի զրույցն այդքան լավ չի կարող այսքան հաճելի զրույց վարել, ինչպես հոբիթստանցի հոբիթը: Բայց շուտով մենք նորից երկար ժամանակով կբաժանվենք: Ես Վերջին ժամանակներս շատ եմ ծերացել, և վախենում եմ, որ քո ճանապարհորդության մասին գլուխներն իմ գրքում կգրես անձամբ ինքդ՝ վերջին ժամանակներս ես շատ եմ ծերացելինքդ: Բարի երազներ, իմ սիրելի փոքրիկ... Իսկ ես մի քիչ զբոսնեմ այգում՝ ուզում եմ նայել հիանալ Էլբերեթի համաստեղությանըհամաստեղությամբ:
==== Գլուխ երկրորդ. Խորհուրդ ====
