Changes

Մատանիների Տիրակալը

Ավելացվել է 2507 բայտ, 19:57, 19 Հունիսի 2016
/* Գլուխ երկրորդ. Էլրոնդի Խորհուրդը */
Գոնդորի թագավորությունը դիմացել է դժվարություններին և մինչև հիմա չի կործանվել, չնայած նրա տիրույթները խիստ նվազել են: Կար ժամանակ, երբ նրա փառքն ու հզորությունը հիշեցնում էին հին Նումենորը: Գոնդորցիների գոռոզաշուք դղյակները, բերդերը և ամրակառույց նավահանգիստները հռչակված էին թագավորության սահմաններից դուրս, և շրջակա ժողովուրդները հարգում ու մեծարում էին արքաների թևավոր թագը: Գոնդորի արքայանիստ քաղաքը Օսգիլիաթն էր՝ Աստղային Մինջնաբերդը: Քաղաքը կառուցված էր Անդուինի ոլորանում, և գետը հոսում էր հենց քաղաքի միջով՝ բաժանելով այն երկու մասի: Քաղաքից արևելք, Մթամած Լեռներում, բարձրանում էր Ծագող Լուսնի Բերդը՝ Մինաս Իթիլը, իսկ դեպի արևմուտք, Սպիտակ Լեռներում՝ Մինաս Անորը կամ Մայր մտնող Արևի Աշտարակը: Այնտեղ, Մինաս Անորի արքայական բակում, տնկեցին Սպիտակ Ծառի փոքրիկ սերմը: Ժամանակին Իսիլդուրն այդ սերմը բերել էր ծովի այն կողմից: Այն հասունացել էր դեռ Նախասկզբնական Դարաշրջանի օրերին Անդրծովյան Արևմուտքի հողերում: Սերմն աճեց և մի քսան տարի հետո դարձավ հզոր, ճյուղառատ ծառ:
Բայց ամենակարող ժամանակի սառը շունչը հանգցրեց Գոնդոր աշխարհի փառքը: Սպիտակ Ծառը ծերացավ ու չորացավ, իսկ արքա Մելենդիլը, Մելենդիլը՝ Անարիոնի որդին, մահացավ առանց ժառանգ թողնելու, և նումենորցի արքաների տոհմը հանգավնումենորցիների արյունը խառնվեց ցածր մարդկանց արյան հետ: Հետո Մորդորը պահպանող պահակներին մի գիշեր նինջը հաղթեց, և Մութ Ուժերը, դուրս պրծնելով, թաքնվեցին Գորգորոթի բարձր պատերի հետևում, իսկ շուտով, նույնպես գիշերվա խավարին ապաստանելով, սկսեցին կրկին ներթափանցել Գորգորոթ: Հարմար պահ ընտրելով՝ չար ուժերը գրավեցին Ծագող Լուսնի Բերդն ու կոտորեցին շրջապատի ողջ բնակչությանը, և Մինաս Իթիլը դարձավ Մինաս Մորգուլ կամ Մութ Ուժերի Սև Մոգության բերդ: Գոնդորի մարդիկ նահանջեցին արևմուտք և մնացին Արևմուտքի Բերդում՝ թախիծով անվանելով Նոր անուն ստացավ նաև Մինաս Անորի բերդը. այն վերանվանվեց Մինաս Թիրիթ, որ նշանակում է Վերջին Հույսի կամ Պահակային Բերդ: Բերդերի Այդ երկու բերդերի միջև պատերազմ սկսվեց, Օսգիլիաթ քաղաքը հիմնովին ավերվեց ու նրա ավերակներում բնակվեցին ստվերներ՝ ուրվականներ գիշերը և թափանցիկ՝ ցերեկըստվերները:
Սերունդները գալիս փոխարինում էին իրարԱյդ ժամանակից ի վեր շատ սերունդներ են փոխվել, և պատերազմը բազում կյանքեր էր խժռումէ խժռել, բայց Մինաս Թիրիթը շարունակում էր է պատերազմել, և ու ժամանակ առ ժամանակ պարտության մատնել չար ուժերին՝ պահպանելով գետափնյա ճանապարհը՝ Քարե Հսկաներից մինչև Ծով: Թշնամին չկարողացավ չի կարողանում ճեղքել-անցնել Անդուինից այն կողմ, ու ճանապարհը Քարե Հսկաներից մինչև ծով համեմատաբար անվտանգ : Այստեղ իմ պատմությունը մոտենում է համարվում..ավարտին.Իսիլդուրի զոհվելուց հետո համիշխանության Մատանին անհետ կորել է, և Երեք Մատանիներն ազատություն են ստացել: Սակայն այժմ դրանք նորից վտանգի մեջ են, քանզի Համիշխանության Մատանին գտնվել է: Բայց այդ մասին ձեզ կտեղեկացնեն մյուս հյուրերը՝ վերջին իրադարձություններին ես չեմ մասնակցել:
Այստեղ իմ պատմությունը մոտենում է ավարտին. իսիլդուրի զոհվելուց հետո համիշխանության Մատանին անհետ կորել էՀենց որ Էլրոնդը լռեց, և երեք Մատանին ազատություն են ստացել: Սակայն այժմ դրանք նորից վտանգի մեջ են, քանզի Համիշխանության Մատանին գտնվել է: Բայց այդ մասին ձեզ կտեղեկացնեն մյուս հյուրերը՝ վերջին իրադարձություններին ես չեմ մասնակցելվեր կացավ Բորոմիրը:
Հենց որ Էլրոնդը լռեց— Պատվարժան Էլրոնդ, վեր կացավ բորոմիրը— սկսեց նա,— թույլ տուր ինձ լրացնել Գոնդորի մասին քո պատմությունը, քանզի ես հենց այնտեղից եմ եկել, և ներկաներին էլ, իհարկե, օգտակար կլինի իմանալ, թե ինչ է կատարվում, և ինչպիսի վտանգ է սպառնում Միջերկրին, եթե մենք չդիմանանք:
— Պատվարժան ԷլրոնդՀավատացեք,— սկսեց նանումենորյան արյուն ունեցող մարդիկ դեռ ամբողջությամբ չեն վերացել,— թույլ տուր ինձ լրացնել Գոնդորի մասին քո պատմությունը, քանի որ ես Ազատք եմ ուղարկված գոնդորցիների կողմից և հյուրերին էլԳոնդոր աշխարհի փառքը չի մոռացվել: Այդ մեր քաջությանն ու արիության շնորհիվ է Արևմուտքը մինչև հիմա Մորգուլից պատնեշված, իհարկե, օգտակար կլինի իմանալ, թե ինչպիսի վտանգից ենք այդ մենք նրանց պահպանումենք պաշտպանում Միջերկիրը չարից՝ հետ մղելով թշնամական զորքերի հարձակումները:Մտածեք, ինչ է սպասում արևմտյան հողերին, եթե թշնամիներն անցնեն Անդուինը...
ՀավատացեքԻսկ այդ ժամն արդեն հեռու չէ: Սև Զորաց ուժերն աճում են: Թշնամին՝ թող չհնչի նրա անունը, նումենորցի հարավցիները բնաջնջված չեննորից բարձրացրել է գլուխը: Նզովյալ Օրոդրուինը, և Գոնդոր աշխարհի փառքը չի մոռացվել, միայն որին մենք Ճակատագրի Լեռ ենք պատնեշում Արևմուտքը Մորգուլից՝ հետ մղելով թշնամական զորքերի հարձակումները: Մտածեքանվանում, ինչ նորից ծխում է սպասում արևմտյան հողերին, եթե թշնամիներն անցնեն Անդուինը...Մեզ պարուրում է Խավարի Վարագույրը, որովհետև Մորդորի հզորությունը բազմապատիկ ավելացել է: Երբ Թշնամին վերադարձավ, գոնդորցիները ստիպված եղան լքել Իթիլիենը՝ երանելի երկիրը Գետից արևելք, սակայն մենք մինչև հիմա էլ այնտեղ գաղտի ամրություններ ունենք: Իսկ այս տարվա ամռանը, հունիսին, հանկարծակի մեզ վրա հարձակվեց մի հսկա զորագունդ, որը Մորդորի սև դրոշների տակ միավորում էր վայրագ վայրենիներին և հարադրիմցիներին, և մենք ստիպված եղանք նահանջել դեպի Գետը: Բայց պատճառը միայն թվական գերակշռությունը չէր: Թշնամին մեր դեմ էր հանել ինչ-որ Մութ Ուժեր, որոնց մասին մենք առաջներում չէինք լսել:
Իսկ աղետը անխուսափելիորեն մոտենում է: Սև Զորաց ուժերն աճում են: ճակատագրի Լեռը, իսկ ըստ ձեզ՝ Հրամեջ Լեռը՝ նզովյալ Օրոդրուինը, նորից ծխում է... Մեզ պարուրում է Խավարի Վարագույրը, որովհետև Մորդորի հզորությունը բազմապատիկ ավելացել է: Հենց որ Թշնամին վերադարձավ իր դղյակը, մենք կորցրինք Իթիլյան հողերը, որ գտնվում էին Անդուինի արևելյան ափերին իթիլ Բերդի պահպանության տակ: Իսկ սույն տարվա ամռանը, հունիսին մեզ վրա հարձակվեց մի հսկա զորաբանակ, որը Մորդորի սև դրոշների տակ միավորում էր վայրագ վայրենիներին և հորոդրիմցիներին, և մենք ստիպված եղանք նահանջել դեպի Գետը: Բայց Թշնամին մեզ համար սարսափելի է ոչ թե թվական գերակշռությամբ, այլ՝ որ նրան ծառայում են ինչ-որ Մութ Ուժեր: Նրանք հայտնվում են Սև Հեծյալների նման, որպես գիշերային հոծ ստվերներ, և երբ այդ Հեծյալները մարտի են բռնվում, նրանց դաշնակիցները մարտնչում են կատաղածի պես, իսկ մեր ռազմիկներին կաշկանդում պարուրում է սարսափը, և նրանք չեն կարողանում ղեկավարել ձիերին, որոնք Սև Հեծյալների հայտնվելուն պես սրտապատառ փախչում են: Վերջին ճակատամարտում արևելյան ափին կայազորից կենդանի էին մնացել մնացին միայն մի քանի հարյուր գոնդորցի և, նահանջելով Գետից այն կողմ, քանդել էին քանդեցին կամուրջը՝ ավերված Օսգիլիաթում ինչ-որ հրաշքով պահպանված միակ կամուրջը: Ջոկատը, իսկ ջոկատը, որ որը քողարկում էր նահանջըև որում մարտնչում էի ես, սեղմվեց Գետին ու անխնա կոտորվեց:Ընդամենը չորս հոգի փրկվելու երջանկություն ունեցան՝ իմ եղբայրը, ես և երկու հազվագյուտ հուժկու ռազմիկ, որոնք կարողացան, ինչպես մենք, լողալով անցնել Անդուինը...
Ընդամենը չորս հոգի փրկվելու երջանկություն ունեցան՝ իմ եղբայրը, ես (Հիմա մենք կռվում էինք այդ ջոկատում) ամրացել ենք արևմտյան ափին, և երկու հազվագյուտ հուժկու ռազմիկթշնամիները չեն կարողանում անցնել Գետը, որոնք կարողացանիսկ մեր արևմյան և հյուսիսային հարևանները, ինչպես մենքնրանք, լողալով անցնել Անդուինըովքեր գիտեն տեղի ունեցած թեժ մարտի մասին, մեզ շնորհակալության ջերմ խոսքեր են հղում...Այո, շնորհակալական խոսքեր մենք շատ ենք լսում, բայց դեռ ոչ մի անգամ մեզ օժանդակ ուժ չեն ուղարկել, և երբ մենք օգնություն ենք խնդրում՝ մեր կոչին արձագանքում են միայն ռոհանցիները:
Հիմա մենք ամրացել ենք արևմտյան ափին, և թշնամիները չեն կարող անցնել Գետը, իսկ մեր արևմյան և հյուսիսային հարևանները, նրանք որ գիտեն տեղի ունեցած թեժ մարտի մասին, մեզ շնորհակալության ջերմ խոսքեր են հղում... Բայց դեռ ոչ մի անգամ օժանդակ ուժ չեն ուղարկել, և երբ մեր Տիրակալը օգնություն է խնդրում՝ նրա կոչին արձագանքում են միայն ռոհանցիները: Եվ ահա գոնդորցիների համար այս ծանր օրերին ես որոշեցի հասնել հեռավոր ԱզատքԻմլադրիս: Ստիպված եղա բազում հարյուրավոր լիգեր հաղթահարել գաղտնի ու վաղուց լքված արահետներով՝ հարյուր տասնմեկ օր եղա ճանապարհին: Բայց ինձ մտահոգում է ոչ թե ռազմական դաշինքը՝ ես չեմ եկել դաշնակիցներ փնտրելու: Էլրոնդի իմաստնությունը իմաստությունն ասացվածք է դարձել, այլ մեզ և ասում են, որ նրա ուժը՝ զենքի մեջ չէ: Մեզ իմաստուն խորհուրդ է հարկավոր... Խորհուրդ և անհասկանալի մարգարեությունների մարգարեության մեկնաբանում: Բանն այն է, որ հունիսյան հարձակման (որից հետո մեզ մղեցին Գետի մյուս կողմը) նախորեին ես ու նախօրեին եղբայրս, երկուսս անսովոր ու անհանգստացնող երազ էր տեսել: Իսկ հետագայում նրան հաճախ էին գիշերները նման երազներ այցելում: Իսկ մի գիշեր էլ լուսադեմին, ճիշտ և ճիշտ նույն այդ երազն ենք տեսելինձ այցելեցԵրազում տեսել ենք, որ արևելյան Եվ ահա թե ինչ ես տեսա. արևելքում երկինքը մթնեց և հորիզոնում ճարճատեց ամպրոպը, բայց արևմուտքում շարունակում էր շողալ մայրամուտի հրացոլքում ավելի պայծառ փայլեց երկնագույնըհրացոլքը, և մի այնտեղից հեռավոր, բայց զրնգուն մի ձայն ցածր խոսեցլսվեց.
<poem>
Կռվի մեջ կյանքը չխնայելովԷլենդիլն իր հաղթ թուրը ջարդեցՓնտրիր Թուրը,որ կոտրվել էր՝Իսկ Իսիլդուրը հենց այդ նույն կռվումԱյն գտնվում է հյուսիսում.Անեծք վաստակեց:Մորգուլի սև հմայքից ուժեղԲայց Խորհուրդ է հավաքվում Իմլադրիսում նորից են կռում:Թուրն առաջնորդի.Այնտեղ կտեսնես չար մի նշան՝Սուր թուրը նրաԻսիլդուրի Նզովքն է դա,
Եվ կոլոտիկը վերցնել է ուզում
Նզովքն այդ իր վրա:
</poem>
Ես ու եղբայրս այդ տարօրինակ խոսքերը չհասկացանք և դիմելով դիմեցինք մեր հորը՝ Դենեթորին, Մինաս Թրիրթ ամրոցի Գերագույն Տիրակալին և Միջերկրի Թրիրթի գերագույն տիրակալին, քանի որ նա լավատեղյակ է Գոնդորի հնագույն ավանդությունների լավատեղյակին, իմացանքավանդություններին: Բայց նա միայն ասաց, որ հին ժամանակներում Իմլադրիս անվանում էին էլֆերի բնակավայրը, որը առասպելական իմաստուն Տիրակալ Էլրոնդի օրոք հիմնվել է ինչ-որ տեղ հեռավոր հյուսիսումգտնվող էլֆերի բնակավայրը, որտեղ ապրում է իմաստուն տիրակալ Էլրոնդ Կիսաէլֆը՝ հնագույն ավանդույթների մեծագույն գիտակը: Գոնդորի ժողովրդին կործանում է սպառնում, և մեզանից յուրաքանչյուրը հասկանում է դա: Եվ ահա Այդ պատճառով էլ իմ եղբայրը գլուխն է մտցրել, որ ես ու նա մարգարեական երազ ենք տեսել, դրա համար էլ պետք է գտնենք Էլրոնդին և պարզենք որոշեց խորհրդավոր գուշակության իմաստըպարզելու համար ճանապարհվել Իմլադրիսը փնտրելու: Բայց ճանապարհը դեպի հյուսիս դժվարին է ու վտանգավոր, քանի որ վաղուց արդեն ոչ ոք ճանապարհից չի օգտվում, իսկ ինձ հայտնի են արահետներ, և եղբորս փոխարեն ես ուղևորվեցի այստեղ: Հայրս դժկամությամբ համաձայնեց իմ ճանապարհվելուն: Երկար դեգերելով հյուսիսային հողերումՇատ երկար թափառեցի ես մոռացված ուղիներում, մինչև ինձ հաջողվեց գտնել Իմլադրիս տանող ճանապարհը, որովհետև Էլրոնդ Իմաստունի մասին շատերն էին լսել, բայց քչերը գիտեին, թե նա որտեղ է ապրում, ինձ հաջողվեց գտնել ճանապարհը և բարեհաջող հասնել մինչև Իմլադրիս:
— Եվ այստեղ այստեղ՝ Էլրոնդի տանը, քեզ համար շատ գաղտնիքներ կբացվեն,— անշտապ վեր կենալով տեղից,— տեղից՝ ասաց Արագորնը: Նա իր թուրը դրեց սեղանին, Էլրոնդի առջև, և հյուրերը բոլորը տեսան, որ այն երկու կես շեղբը կոտրված է արված: — Նայիր, ահա առաջնորդի կոտրված Թուրը:
Ո՞վ ես դու և ի՞նչն է քեզ կապում Գոնդորի հետՆայի՛ր, ահա՛ այն, Թուրը, որ Կոտրվել էր,— չափազանց զարմացած հարցրեց Բորոմիրը՝ նայելով խունացած թիկնոցին և դունադանի նիհարած դեմքինգոչեց նա:
Նա Արագորնն Ո՞վ ես դու և ի՞նչն է, Արաթհորնի որդինքեզ կապում Գոնդորի հետ,— ցածր պատասխանեց Բորոմիրին Էլրոնդը,— Իսիլդուրի՝ Իթիլ ամրոցի տիրոջ հեռավոր, բայց միակ չափազանց զարմացած հարցրեց Բորոմիրը՝ նայելով նրա խունացած թիկնոցին և անմիջական ժառանգը: Դունադանները՝ հյուսիսցիները, նումենորցիների սերունդները, Արագորնին իրենց առաջնորդն են համարում... բայց նրանք, դժբախտաբար, քիչ են մնացելհետքագետի նիհարած դեմքին:
Ուրեմն այն քե՞զ Քո առջև Արագորնն է պատկանում, Արաթհորնի որդին,— տեղից թռչելովԲորոմիրին պատասխանեց Էլրոնդը, բացականչեց Ֆրոդոն— Իսիլդուրի՝ Մինաս Իթիլ ամրոցի տիրոջ հեռավոր, ոչ այն է թեթևացածբայց միակ և անմիջական ժառանգը: Դունադանները՝ հյուսիսցիները, ոչ այն է վախովնումենորցիների սերունդները, Արագորնին իրենց առաջնորդն են համարում... Միջերկրում նրանցից քիչ են մնացել, բայց այնուամենայնիվ նրանք դեռ ողջ են:
Այն ո՛չ քեզ Ուրեմն այն քե՞զ է պատկանում, ո՛չ ինձ,— հանգիստտեղից թռչելով բացականչեց Ֆրոդոն, բայց ծանրակշիռ ասաց Արագորնը: — իսկ հիմաոչ այն է թեթևացած, այդպես ոչ այն է վճռել ճակատագիրը, հատկապես դու ես նշանակված դրա Պահապանը...վախով:
Ժամանակը եկել Այն ո՛չ քեզ էպատկանում, Մատանին ցույց տուրո՛չ ինձ,— ասաց Գենդալֆը՝ Ֆրոդոյին դիմելովհանգիստ պատասխանեց Արագորնը: — Թող Բորոմիրն ակնառու համոզվիՍակայն հիմա, որ իր երազն իրականություն այնպես էստացվել, որ, թեև ժամանակավորապես, բայց դու ես նշանակված դրա Պահապանը...
Դահլիճում մեռյալ լռություն տիրեց— Ժամանակը եկել է, բոլորը լարված նայեցին ՖրոդոյինՄատանին ցույց տուր, Ֆրոդո,— Հանդիսավոր ասաց Գենդալֆը: — Թող Բորոմիրն ակնառու համոզվի, որ իր երազն իրականություն է դառնում... Բոլորը լռեցին ու շրջվեցին դեպի Ֆրոդոն, իսկ նա՝ անսպասելիությունից իրեն կորցրած տարօրինակ կերպով ու սարսափահար, զգաց, որ չի ուզում Մատանին ցույց տալ, որ իր համար նույնիսկ դժվար է Մատանուն մատով դիպչելը: Բայց նա կարողացավ հաղթահարել մի կերպ հաղթահարելով ինքն իրեն և իրեն՝ նա դողացող ձեռքով հանեց Մատանինև բարձրացրեց գլխից վեր: Վերջինս մերթ մե՛րթ առկայծելով, մերթ մե՛րթ վառ փայլատակելով, դահլիճում հավաքվածների հայացքներն իրեն գամեց:
— Ահա այն, Իսիլդուրի Նզովքը,— ասաց Էլրոնդը:
— Կոլոտիկ,— շշմած մրթմրթաց Բորոմիրը՝ փայլուն աչքերով նայելով Մատանին բարձր պահած ՖրոդոյինԲորոմիրը և փայլող աչքերը հառեց Ֆրոդոյի ձեռքին շողացող Մատանուն: — Այդպես, ուրեմն, հասավ Գոնդորի եկել է Մինաս Թիրիթի և մեր ժողովրդի Վերջի Հույսի վերջին ժամը... Բայց այդ դեպքում մեր ինչի՞ն է պետք Կոտրված Թուրը, որ Կոտրվել էր:
Դու չհասկացար. ասված է՝ Գուշակությունում չի ասվում, որ եկել է ժամը, բայց չի ասված Մինաս Թիրիթի վերջին ժամը,— հանգիստ բացատրեց Բորոմիրին առարկեց Արագորնը: — Բայց ճակատագրական ժամն իսկապես եկել մոտ է, և այն մեզ մեծ սխրանքների ու գործերի է կոչում: Կոտրված Թուրը պատկանում էր ԷլենդիլինԹուրը՝ դա այն նույն թուրն է, որն ընկավ Էլենդիլի ձեռքից նրա մահվան ժամին և երկու մասի բաժանվեց: Կորցնելով ամեն ինչ, այդ թվում և թագավորությունը, նրա սերունդները , չնայած ամեն ինչին, պահպանել են այդ թուրը, չնայած ուրիշ ոչինչ չեն պահպանել, քանի որ հնում արնորցիներին գուշակել էինգուշակված է, որ , երբ գտնվի Իսիլդուրի Նզովքըդարձած Մատանին, ապա նրա հոր Թուրը հնարավոր կլինի վերականգնել և այն կվերածնվի Նզովքի՝ ընդդեմ թշնամիներինորից են կռելու: Արդ ցանկանու՞մ ես արդյոք դու, որ Էլենդիլի ժառանգն օգնության շտապի Գոնդորի ռազմիկներին...
— Ես եկել եմ խորհուրդ հայցելու և ոչ թե օգնություն,— հպարտ պատասխանեց Բորոմիրը Արագորնին: — Բայց Գոնդորի գլխին ծանր փորձություններ են կախված, և մենք չպետք է հրաժարվենք Էլենդիլի սրից... Եթե այն, ինչը ժամանակին թաղվել է անցյալում, իսկապես կարող է վերադառնալ աշխարհ,— ակնհայտ անվստահությամբ ավելացրեց նա:
Ֆրոդոն զգաց, որ Բիլբոն զայրանում է. Բորոմիրի կասկածամտությունը վիրավորել էր նրան: Հանկարծ նա ոտքի թռավ ու կարկտի պես շարեց.
<poem>
Ուրիշ է փայլը հնագույն ոսկու,Հին սրի շեղբին դեռ ժանգ չի պատել, Մարտադաշտ կելնի Հետքագետ հետքագետ արքան,
Հասուն լինելը ծեր լինել չէ դեռ:
 կանցնեն, կգնան չարիք ու փորձանքԿրակ կծնվի հանգած մոխիրից, Եվ Խավարը կցրվի շողացող լույսիցԿոտրված սուրը նորից կշողա, կայրի,կկռվիԱրքային Եվ արքան կրկին արքա կկոչեն դարձյալ՝Ի պատիվ անցած մի այլ արքայիկկոչվի:
</poem>
Արագորնը ժպտալով լսեց Բիլբոյին մինչև վերջ (որն իր սեփական բանաստեղծությունն էր կարդում)— Բանաստեղծությունը գուցեև վատն է, իսկ հետո լրջանալով ասաց Բորոմիրին.բայց փոխարենը ամեն ինչ տեղին է ասված, եթե քեզ Էլրոնդի խոսքերը բավական չեն: Դու հարյուր տաս օր անցկացրել ես ճանապարհներին, այնպես որ ուշադիր լսիր, այլապես այստեղ գալդ իմաստ չուներ,— ավելացրեց նա և նստեց:
Ես ներում Ինքս եմ քո անվստահությունը: Միթե ես չգիտեմհորինել շատ վաղուց, որ դույզն իսկ նման չեմ Իսիլդուրի և նրա հոր քանդակներին— փսփսաց նա Ֆրոդոյի ականջին, որոնք տեսել ես Դենեթորի ապարանքում: Ես մեծն Իսիլդուրի ժառանգն եմ— երբ Դունադանն առաջին անգամ պատմեց ինձ, բայց ընդամենը միայն ժառանգը և ո՛չ Իսիլդուրն ինքըթե ով է ինքն իրականում: Ես երկար կյանք Եվ հիմա գրեթե զղջում եմ ապրել: Եվ հավատա, այն մի քանի հարյուր լիգը, որ ընկած են Ազատքի և Գոնդորի միջև, միայն մի փոքր մասն իմ թափառումներին վերջ է այն անհամար լիգերիտրված, որ ես հաղթահարել եմ իմ կյանքում: Բազում գետեր ու լեռնաշղթաներ, ճահճոտ հարթվայրեր ու ամայի սարահարթեր եմ ոտքի տակ տվել, ես տեսել եմ բազում հեռավոր երկրներչեմ կարող գնալ նրա հետ, որտեղ փայլում են մեզ համար անծանոթ և օտար աստղեր...երբ նրա փառքի ժամը վրա հասնի:
Բայց ես հյուսիսն եմ համարում իմ հայրենիքը: Այստեղ արքա Վալենդիլի ժամանակներից ի վերԱրագորնը ժպտաց ծեր հոբիթին, ծնվել ու մահացել են իմ բոլոր նախնիները: Արնորցիների կյանքը դժվար է եղելիսկ հետո, սակայն Թուրը փոխանցվել է սերնդե սերունդ (հորից որդուն)՝ հիշեցնելով մեր երբեմնի հզորության մասինլրջանալով, ասաց Բորոմիրին... Չնայած մենք այն պահել ենք էլֆերի մոտ: Եվ ահա թե ինչ կասեմ քեզ, Բորոմիր: Մենք՝ դունադաններս, քիչ ենք մնացել և ստիպված ենք մշտապես դեգերել, որովհետև որպես սահամապահներ անխոնջ փնտրում ենք Թշնամու սպասավորներին, որոնք չափչփում են անծայրածիր Խլուտը, որը բաժանում է արևմտյան ու արևելյան հողերը, իսկ երբեմն էլ հասնում են բնակելի շրջաններ:
— Ես ներում եմ քո անվստահությունը: Մի՞թե ես չգիտեմ, որ բոլորովին նման չեմ Իսիլդուրի և Էլենդիլի արքայական քարե քանդակներին, որոնք դու ամեն օր տեսնում ես Դենեթորի ապարանքում: Ես մեծն Իսիլդուրի ժառանգն եմ, բայց ո՛չ Իսիլդուրն ինքը: Ես երկար ու դժվարին ուղի եմ անցել, և, հավատա, այն մի քանի հարյուր լիգը, որ ընկած են Ռիվենդելիի և Գոնդորի միջև, միայն մի փոքր մասն է այն անհամար լիգերի, որ հաղթահարել եմ իմ կյանքում: Բազում գետեր ու լեռնաշղթաներ, ճահճոտ հարթվայրեր ու ամայի սարահարթեր եմ ոտքի տակ տվել, տեսել եմ բազում հեռավոր երկրներ, եղել եմ նույնիսկ Հարադում ու Ռունում, որտեղ փայլում են մեզ համար անծանոթ և օտար աստղեր: Բայց ես հյուսիսն եմ համարում իմ հայրենիքը: Այստեղ արքա Վալենդիլի ժամանակներից ի վեր, ծնվել ու մահացել են իմ բոլոր նախնիները՝ սերնդե-սերունդ փոխանցելով գահի իրավունքը: Արնորցիների կյանքը դժվար է եղել, սակայն Թուրը միշտ էլ տեր է ունեցել և մեզ հիշեցրել մեր երբեմնի հզորության մասին... Եվ ահա թե ինչ կասեմ քեզ, Բորոմիր, նախքան խոսքս ավարտելը. մենք՝ հյուսիսի Հետքագետներս, միայնակ ենք որսի դուրս գալիս, բայց ամեն տեղ անխոնջ հետապնդում ենք թշնամու սպասավորներին: Գոնդորը բարու միակ կացարանը չէ աշխարհում, Բորոմիր: Մենք նույնպես կռվում ենք չարի դեմ: Աշխարհում այլ չար ուժեր էլ կան, որոնց հետ ձեր ամուր պատերը և սուր նիզակները գործ չեն ունենում: Դու ասացիր՝ մենք միայնակ պատնեշում ենք Արևմուտքը՝ ընդդիմանալով Թշնամու զորքերի ճնշմանը: Բայց հենց որ դուք հանդիպեցիք Սև Հեծյալներինհյուսիսի ժողովուրդներն ի՞նչ կիմանային, թշնամիները ձեզ մղեցին Անդուինից այն կողմթե հանգիստն ի՞նչ է, եթե մենք չլինեինք: Ուրեմն, Բորոմիր, աշխարհում շատ ուժեր կան, բացի Թշնամու կազմակերպված զորքից, որոնց հարկ է լինում հակահարված տալ: Դուք պաշտպանում եք ձեր սահմանները՝ հարևաններին անջրպետելով Մորգուլի զորաբանակներից զորագնդերից և այևս ոչ մի բանի մասին, բացի սեփական սահմաններից, հոգ չեք տանում, իսկ մենք՝ սահմանային Խլուտի հյուսիսի պահակներս, պայքարում ենք բոլոր Մութ մութ ուժերի դեմ: Ոչ թե Թշնամու զորաբանակը, այլ Անանուն Վախը հյուսիսի ու արևմուտքի բնակիչներին կցրեր, եթե արնորցիները չթափառեին վայրի Խլուտում՝ առանց դադարի կռվելով Մութ Ուժերի հետ: Ասա, ո՞վ իրեն հանգիստ կզգար՝ նույնիսկ իր բնակարանի պատերի ներսում, ամենահեռավոր ու խաղաղ երկրներում, եթե Մորդորի ուրվական հպատակները անարգել մուտք գործեին արևմտյան հողեր: Ո՞վ կխիզախեր ճանապարհ դուրս գալ: Բայց Եվ երբ անտառի սև անարև թավուտներից, խրուտ ճահիճներից կամ միգապատ կիրճերից դուրս են սողում Մորդորի մութ դաշնակիցները, նրանց մշտապես դիմավորում են արնորցիները, և նրանք նահանջում են լեռների հետևիրենց որջերը: Ո՞վ իրեն հանգիստ կզգար՝ նույնիսկ իր բնակարանի պատերի ներսում, դաշտում կամ անկողնում, եթե արնորցիները չլինեին: Ո՞վ կխիզախեր ճանապարհ դուրս գալ:
Իսկ մենք նույնիսկ շնորհակալական խոսք չենք պահանջում: Ճամփորդները կասկածանքով ու խեթ են նայում մեզ, Միջերկրի քաղաքացիներն իսկ գյուղացիներն ու գեղջուկները արհամարհալի կարեկցանքով մեզ թափառաշրջիկ են անվանում... Բոլորովին վերջերս մի գիրուկ, որն անգիտակցությամբ ապրում է այնպիսի արարածների հարևանությամբ, որոնց մասին եթե ճիշտն իմանար, վախից կմեռներ, ինձ անվանեց (բնավ չցանկանալով անպատվել) Պանդուխտ... Նա չգիտե, թե ինչու ենք մենք դեգերում և ներողամտորեն խղճում է անդադրում թափառականներին: Բայց մեզ հարկավոր չէ նրա շնորհակալությունը: Նա, իր բոլոր ազգակիցների ու հարևանների նման, ապրում է խաղաղ, հանգիստ ու երջանիկ՝ ահա թե ինչն են «թափառականները» պարգև համարումէ «թափառականների» համար կարևոր: Մենք թաքցնում ենք մեր իրական դեմքը, որպեսզի իրերի ընթացքը չխանգարվի: Դրա համար ենք մենք կոչված և անշեղորեն հետևում ենք այդ կոչմանը, թեև այս երկար տարիների ընթացքում շատ բան է խոտով ծածկվել: Ավելի ճիշտ համարում էին...
Որովհետև այժմ աշխարհը Ախարհը նորից սկսվում է փոխվել: Նոր ժամանակ է գալիս: Իսիլդուրի Նզովքը՝ Համիշխանության Մատանին, երկարատև անգոյությունից հետո հայտնվել է: Մեզ մեծ ճակատամարտ է սպասում: Կոտրված Թուրը նորից են կռելու, և ես քեզ հետ միասին կուղևորվեմ Մինաս Թիրիթ:
Ասում ես, Իսիլդուրի Նզովքը հայտնվել հայտնվե՞լ է... ,կրկնեց խոսեց Բորոմիրը Արագորնի բառերը: — Իսկ Դե ինչ, ես տեսա փայլուն Մատանինմատանին, որ մեզ բոլորիս ցույց տվեց Կոլոտիկը: Բացատրիր ինձ, ինչու՞ եք այդպես հաստատ Բայց Իսիլդուրը զոհվել է դեռ մինչև մեր Դարաշրջանի սկսվելը: Որտեղի՞ց են իմաստունները համոզված, որ դա հենց Իսիլդուրի Մատանին է: Նա մահացել է մեր Դարաշրջանից առաջ, և Մատանին, ասում են, անհետ կորել է: Որտե՞ղ է եղել այն այս բոլոր տարիներին... Ինչպե՞ս , ի՞նչ ճակատագիր է ունեցել, և ինչպե՞ս է ընկել այժմյան տիրոջ մոտ:
— Այդ մասին կիմանաս,— խոստացավ Էլրոնդը:
— Սակայն ո՜չ հիմա, չէ՞, հարգելի տանտեր,— անհանգստացած տեղեկացավ Բիլբոն: — Ես զգում եմ, որ ճաշի ժամանակն է, և ես անպայման պետք է ուժերս վերականգնեմ:
— Ես դեռ ոչինիչ չեմ խնդրել քեզնիցներկայացրել քեզ հավաքվածներին,— ժպիտը թաքցնելով ասաց նրան Էլրոնդը: ,Բայց քանի բայց հիմա կանեմ դա: Քանի որ ինքդ քո մասին հիշեցրիր մեզ, ապա խնդրում եմ, պատմիր քո պատմությունը: Եթե դրանից պոեմ չես ստեղծել, ապա, ինչ արած, կարող ես արձակ շարադրիր մեզշարադրել և հանգերի համար չանհանգստանալ: կարծում Կարծում եմ, հարկավոր չէ բացատրել քեզ, որ ինչքան կարճ ստացվի պատմությունդ, այնքան շուտ կարող ես ուժերդ վերականգնել:
— Ի՜նչ արած, լա՛վ,— համաձայնեց Բիլբոն: — Այսօր ես կպատմեմ իրական պատմություն: Եվ եթե հյուրերից որևէ մեկը զարմանա,— Բիլբոն խեթ նայեց Գլոինին,— թող աշխատի անցյալը չփորփրել: Վերջին տարիներին ես շատ բան եմ հասկացել... Ուրեմն, թող ինձ էլ հասկանան ու ներեն... Ահա թե ինչ է պատահել իրականում...
Հյուրերը, որոնք նախկինում Բիլբոյին երբեք չէին հանդիպել, զարմացած լսում էին նրա արկածների մասին, և ծեր հոբիթը շատ ուրախ էր, որ կարող է պատմել Գոլլումի հետ հանդիպման մասին՝ հիշելով բացարձակապես բոլոր մանրամասները: Նա բոլորը կրկնեց, բոլոր հանելուկները մեկ առ մեկ: Նա հաճույքով կպատմեր նաև հրաժեշտի խնջույքի մասին, իր անհետանալու մասին, դեպի Ազատք ճանապարհի մասին... բայց Էլրոնդը ձեռքը բարձրացրեց ու ասաց.
— Հրաշալի է, բարեկամս, մեզ համար կարևոր էր իմանալ, որ դու մեկնելուց առաջ Մատանին հանձնել ես Ֆրոդոյին: Բեր Եկ լսենք քո փոխանորդին:
Ֆրոդոն , ի տարբերություն Բիլբոյի, խոսելու տրամադրություն բոլորովին չուներ, բայց այնուամենայնիվ շարունակեց պատմությունը և պատմեց իր բոլոր չարաբաստիկ արկածների մասին՝ այն ժամանակից ի վեր, ինչ դարձել էր Մատանու Պահապանը, բայց ունկնդիրների ուշադրությունը նրան չէր ուրախացնում: Իսկ նրանց Ունկնդրողներին հետաքրքրում էր Ֆրոդոյի յուրաքանչյուր քայլը, Հեծյալների վարքագծի բոլոր մանրամասները: Հյուրերը Նրանք շարունակ ընդհատում էին Ֆրոդոյին, որ քննարկեն ու քննարկում անգամ չնչին ամենաչնչին մանրամասնությունները:
— Վատ չէ, բարեկամս,— ասաց Բիլբոն, երբ նա լռեց ու թեթևացած նստեց: — Ափսոս, որ շարունակ ընդհատում էին քեզ: Ես հասցրի որոշ բաներ գրի առնել, բայց ոչ բոլորը, և դեռ կվերադառնանք դրան: Դեպի Ազատք գնալու ճանապարհին Ռիվենդել ճանապարհի քո արկածները մի քանի գլուխ կկազմեն գրքում, եթե կարողանամ ավարտել այն:
— Այո, երկար պատմություն ստացվեց,— ասես ջանք թափելով ասաց համաձայնեց Ֆրոդոն: — Եվ այնուամենայնիվ այն, իմ կարծիքով, կիսատ է մնում, հատկապես առանց Գենդալֆի հանգամանալից պատմության:
Հոբիթներից քիչ հեռու նստած Գելդորը լսեց Ֆրոդոյի վերջին դիտողությունը:
Կոլոտիկն իրավացի էՀամաձայն եմ քեզ հետ,— Էլրոնդին դիմեց ասաց նա,և դիմեց Էլրոնդին. Իմաստունները գուցե բավարար պատճառներ ունեն հավատալու, որ կոլոտիկը քարանձավներում գտել է հենց Համիշխանության Մատանին, որի պատճառով դարեր շարունակ արյունահեղ ճակատամարտեր են մղվել: Բայց նրանց համար, ովքեր ավելի քիչ գիտեն, Մատանու պատմությունը կիսատ է թվում: Ես էլ եմ ուզում որոշ բաներ իմանալ: Դուք չպատասխանեցիք Բորոմիրի հարցին՝ այդ որտեղի՞ց է պարզ ձեզ համար, որ կոլոտիկների մատանին Մորդորի Սև Տիրակալն է կռել: Եվ այդ մասին ի՞նչ է մտածում Սարումանը: Նա Թշնամու սովորությունները Մատանիների պատմությունը բոլորից լավ է ուսումնասիրել, բայց չգիտես ինչու, հիմա մեզ հետ չէ: Ի՞նչ խորհուրդ կտար մեզ Սարումանը, եթե իմանար այն, ինչ մենք գիտենք:
— Քո հարցերը,— պատասխանեց Էլրոնդը,— այնպես սերտ են միահյուսվում մեկը մյուսին, որ դրանք մեզ համար կպարզի միայն այն պատմությունը, որ կպատմի Գենդալֆը: Այն Նա էլ կավարտի Մատանու պատումը, քանի որ Գենդալֆը մեր բոլորից շատ գիտե այդ մասին:
— Գելդորն ուղղակի ի մի չբերեց այն ամենը, ինչ լսեց Խորհրդում,— սկսեց Գենդալֆը: — Ֆրոդոյին հետապնդում են Սև Հեծյալները, Դաինին խոստանում են վերադարձնել Մոգական Մատանիները... եթե նա տեղեկություն տա Բիլբոյի մասին... Մի՞թե պարզ չէ, որ Բիլբոյի գտածը Մորդորի Տիրակալին խիստ հարկավոր է: Իսկ Բիլբոն, ինչպես հայտնի է, Մատանին քարանձավներում մատանի է գտել: Այժմ մտածենք մյուս Մատանիների մասինեկեք հաշվենք: Ինը Մատանիներին տիրում են Սև Հեծյալների կերպարանք ընդունած Նազգուլները. Յոթը կորած վերադարձված ենԹշնամուն, կամ կամ՝ ոչնչացված: — Այս խոսքերից Գլոինը ցնցվեց, բայց, ինքն իրեն տիրապետելով՝ լռեց: — Երեքի ճակատագիրը նույնպես մեզ հայտնի է: Ուրեմն ո՞ր Մատանին մատանին է փնտրում Թշնամին: Բորոմիրն իրավացի է. գետի և անձավի միջև՝ Մատանու կորստի և գտնվելու միջև, բազմադարյա անդունդ կա բացված, որն իմաստուններն անշտապ ուսումնասիրում են... չափազանց անշտապ և չափազանց երկար, նրանք մոռացել են Թշնամու իմաստնության մասին: Իսկ նա, իհարկե, անգործ չի նստել և բացահայտել է իսկությունը մեզանից քիչ ուշ, բարեբախտաբար ուշ՝ այս ամառ: Եվ այնուամենայնիվ, քիչ էր մնում իմաստուններն ուշանային:
Բորոմիրն իրավացի Հավաքվածներից ոմանց հայտնի է. գետի , որ ես մի անգամ համարձակվել եմ թափանցել Դուլ Գուլդուր ամրոցը և անձավի միջև՝ Մատանու կորստի և գտնվելու միջևգաղտնի հետևել այնտեղ բնակվող կախարդին: Տեսնելով, բազմադարյա անդունդ թե ինչով է բացվածնա զբաղվում, որը իմաստուններն անշտապ ուսումնասիրում են... չափազանց անշտապ և չափազանց երկարես հասկացա, նրանք մոռացել են Թշնամու իմաստնության մասինոր մեր կասկածները հաստատվում են՝ դա Սաուրոնն էր, նորից կենդանացած և ուժ հավաքող մեր դարավոր Թշնամին: Իսկ նաԵվ ինչ-որ մեկը, իհարկեիմ կարծիքով, անգործ չի նստել և բացահայտել դեռ հիշում է իսկությունը մեզանից քիչ ուշ, բարեբախտաբար ուշ՝ այս ամառոր Սարումանն այն ժամանակ Իմաստունների Խորհրդին համոզեց պատերազմ չսկսել, ու երկար տարիներ մենք միայն դիտում էինք: Եվ այնուամենայնիվբայց երբ մռայլ Դուլ Գուլդուրի գլխին կուտակված չարագույժ ամպը դեպի հյուսիս սողաց, քիչ էր մնում իմաստուններն ուշանայինՍարումանը ստիպված եղավ հավանություն տալ պատերազմին, և Իմաստունների Միացյալ Խորհուրդը Սև Տիրակալին դուրս քշեց Սև Անտառից: Նույն տարում գտնվեց Մատանին՝ տարօրինակ զուգադիպություն, եթե դա զուգադիպություն է:
Հավաքվածներից ոմանց հայտնի էԲայց Իմաստունները չափազանց ուշացրին, որ և մեր Դարաշրջանի հենց սկզբին այցելեցի Դուլ Գուլդուրի կախարդին հաղթանակն անպտուղ եղավ, ինչպես ևգուշակում էր Էլրոնդը: Սաուրոնը նույնպես հետևում էր մեզ և հասցրեց նախապատրաստվել մեր հարվածներին՝ թաքստոցավայրից կառավարելով Մորդորը Մինաս Մորգուլի Ինը Սպասավոր Ուրվականների օգնությամբ: Երբ մեր զորքը մոտեցավ անտառին, գաղտնի հետախուզելովնա ձևացրեց, թե ինչով փախչում է զբաղվում, հասկացաիսկ ինքը սրընթաց նահանջեց հարավ, որ մեր կասկածները հաստատվում են՝ դա Սաուրոնն ոչնչացրեց Սև Ամրոցի պահապաններին և բացեիբաց իրեն Մորդորի Տիրակալ հռչակեց: Իր տիրույթներում նա անխոցելի էրմեր հապշտապ հավաքված զորքի համար, նորից կենդանացած և ուժ հավաքող մեր դարավոր Թշնամին: Եվ ինչ-Իմաստունները նորից խորհուրդ գումարեցին՝ քանի որ մեկըմենք արդեն գիտեինք, իմ կարծիքով, դեռ հիշում որ նա փնտրում էՀամիշխանության Մատանին: Մենք վախենում էինք, որ Սարումանը այն ժամանակ Իմաստունների Խորհրդին համոզեց պատերազմ չսկսել, ու երկար տարիներ մենք միայն դիտում էինքԹշնամին գտել է որոնման բանալին՝ ահա թե ինչ էր քննարկվում վերջին Խորհրդում: բայց երբ մռայլ Դուլ Գուլդուրի գլխին կուտակված չարագույժ ամպը դեպի հյուսիս սողաց, նույնիսկ Բայց Սարումանը հավանություն տվեց պատերազմինկարողացավ հանգստացնել Իմաստուններին՝ կրկնելով, ինչպես և Իմաստունների Միացյալ Խորհուրդը Սև Տիրակալին դուրս քշեց Չարքանտառից: Նույն տարում գտնվեց Մատանին՝ տարօրինակ զուգադիպությունանում էր հաճախ, եթե դա զուգադիպություն որ Համիշխանության Մատանին ընդմիշտ չքվել է:
Բայց Իմաստունները չափազանց ուշացրին, մեր հաղթանակն անպտուղ եղավ, ինչպես և գուշակում էր Ազատքի տերը: Սաուրոնը նույնպես հետևում էր մեզ և հասցրեց նախապատրաստվել մեր հարվածներին՝ թաքստոցավայրից կառավարելով Մորդորը Ինը Սպասավոր Ուրվականների օգնությամբ, որոնք գրավեցին Մորգուլի ամրոցը: Երբ մեր զորքը մոտեցավ Չարքանտառին, նա ձևացրեց, թե ընդունում է մարտը, իսկ ինքը սրընթաց նահանջելով հարավ, Մորդորի սահմանների վրա տապալեց պահակներին, ոչնչացրեց Սև Դղյակի պահապաններին և բացեիբաց իրեն Տիրակալ հռչակեց: իր տիրույթներում նա անխոցելի էր մեր հապշտապ հավաքված զորքի համար, և մենք նորից խորհուրդ գումարեցինք՝ հասկանալով, որ նա փնտրում է Համիշխանության Մատանին: Արդյո՞ք Թշնամին նոր բան չի իմացել համառորեն Մատանին փնտրելիս, ահա թե ինչ էր քննարկվում վերջին Խորհրդում: Բայց Սարումանը կարողացավ հանգստացնել Իմաստուններին՝ կրկնելով, ինչպես և անում էր հաճախ, որ Համիշխանության Մատանին ընդմիշտ չքվել է:  «Թշնամուն հայտնի է,— ասել էր ասաց Սարումանը,— որ մենք մինչև հիմա չենք գտել Մատանին, և հուսալով գտնել այն՝ նա ժամանակ է կորցնում: Նրա հույսերն իրականանալու բախտ չունեն՝ Մատանին կուլ է տվել Մեծ Անդուինը: Եվ մինչ Սաուրոնը անդեմ ուրվական էր, հոսանքը նրա գանձը տարավ Ծով, իսկ ծովի ընդերքից ոչինչ չի վերադառնում: Համիշխանության Մատանին հավետ չքվել է:»
Գենդալֆը լռեց ու նայեց պատուհանից դուրս, այնտեղ, որտեղ բարձրանում էին Մշուշապատ Լեռները, որոնց ստորոտում հոսում էր երկար ժամանակ Համիշխանության Մատանուն հանգրվան տված գետը:
— Իմ մեղքը ծանր է,— քիչ լռելուց հետո ասաց Գենդալֆը: — Ինձ հանգստացրին Սարումանի խոսքերը, և վտանգը ես շատ ուշ հայտնաբերեցի:
— Բոլորս էլ մեղավոր ենք,— խոսեց Էլրոնդը: — Բայց գուցեև գուցե միայն քո շնորհիվ է, որ Խավարի Վարագույրը դեռևս չի իջել Միջերկրի վրա: — Ինձ չհամոզեցին Սարումանի փաստարկները,— խոր հառաչելով շարունակեց Գենդալֆը: — Հոգուս խորքում ես կանխազգում էի վտանգը, և այդ պատճառով էլ ուզում էի հասկանալ, թե որտեղ, ինչպես և երբ է այդ մատանին ընկել տարաբախտ չարագործ Գոլլումի ձեռքը: Եվ որոշեցի հետևել նրան: Նա պետք է դուրս սողար ստորգետնյա որջից, որպեսզի փնտրեր ու գտներ իր «սքանչելին»: Իհարկե, նա դուրս սողաց, բայց ճարպկորեն խույս տվեց ինձանից ու նորից չքացավ՝ ասես գետնի տակն անցավ: Այդ ժամանակ, ավաղ, ես ամեն ինչ թողեցի այնպես, ինչպես կար, որի համար ինձ երբեք ներել չեմ կարող:
— Ինձ համոզեցին Սարումանի փաստարկները,— Ժամանակը նորանոր հոգսեր էր ծնում և աստիճանաբար բթացնում իմ հին սարսափը... Բայց մի անգամ այն անսպասելիորեն ալեկոծվեց՝ վերածվելով խոր հառաչելով շարունակեց Գենդալֆը,— բայց հոգուս խորքում կանխազգում էի վտանգը, և տագնապի: Ո՞վ է այդ պատճառով էլ շատ էի ուզում իմանալՄատանու իսկական տերը, թե որտեղ, ինչպես և երբ է Համիշխանության Մատանին ընկել այդ տարաբախտ չարագործ Գոլլումի ձեռքըոր Բիլբոն փախցրեց Գոլլումից: Նա Եվ ի՞նչ պետք է դուրս սողար ստորգետնյա որջից, որպեսզի փնտրեր ու գտներ իր «սքանչելին», և անեմ ես որոշեցի հետևել նրան: Իհարկե, նա դուրս սողաց, բայց ճարպկորեն խույս տալով հետապնդողներից, նորից չքացավ՝ ասես գետնի տակն անցավեթե իմ կանխազգացումները հաստատվեն: Իսկ Ահա թե ինչ էր հարկավոր ինձ որոշել: Բայց ես (երբեք ոչ մեկի հետ այդ ինձ ներել չեմ մասին չէի խոսում, որովհետև անզգուշորեն ասված խոսքերը կարող) հանգիստ հետևում էի Թշնամուն ու ոչինչ չէի անումեն լսել ոչ միայն բարեկամները: Թշնամու հետ մեր անհամար մարտերում շատախոսությունը միշտ էլ աղետի էր վերածվում, և մենք սովորել էինք վախենալ դավաճանությունից:
Ժամանակը նորանոր հոգսեր էր ծնում և աստիճանաբար բթացնում իմ հին սարսափը... Բայց մի անգամ Ինձ Բիլբոյի Մատանին հետաքրքրեց մոտավորապես տասնյոթ տարի առաջ: Ես այն անսպասելիորեն ալեկոծվեց՝ վերածվելով խոր տագնապի: Ո՞վ է այդ Մատանու իսկական տերըժամանակ շատ արագ համոզվեցի, որ Բիլբոն փախցրեց ԳոլլումիցՀոբիթստանի շուրջը վխտում են Թշնամու լրտեսները: Եվ ի՞նչ պետք է անեմ ես, եթե իմ կանխազգացումները հաստատվեն: Ահա թե ինչ էր հարկավոր ինձ որոշելՆույնիսկ որոշ գազաններ ու թռչուններ որպես լրտես էին ծառայում Սև Տիրակալին: Բայց ես ոչ մեկի հետ այդ մասին չէի խոսումՍտիպված եղա դիմել դունադանների օգնությանը, որովհետև անզգուշորեն ասված խոսքերը կարող են լսել ոչ միայն բարեկամներըև նրանք կրկնապատկեցին սահմանների պահակներին: Թշնամու հետ մեր անհամար մարտերում շատախոսությունը երբեմն աղետի էր վերածվումԻսկ երբ իմ կասկածները հայտնեցի Արագորնին, և մենք սովորեցինք վախենալ դավաճանությունիցնա համոզեց ինձ գնալ Գոլլումին փնտրելու:
Ինձ Բիլբոյի Մատանին հետաքրքրեց մոտավորապես տասնյոթ տարի առաջ: Ես այն ժամանակ շատ արագ համոզվեցիԳենդալֆին ասացի, — միջամտեց Արագորնը,— որ Հոբիթստանի շուրջը վխտում են հրեշներըհարկավոր է անպայման բռնել Գոլլումին, թեպետ նա կարծում էր, որ արդեն ուշացել ենք: Նույնիսկ որոշ գազաններ Եվ քանի որ ես Իսիլդուրի ժառանգն ու թռչուններ որպես լրտես էին ծառայում Սև Տիրակալին: Ես ստիպված եղա դիմել դունադանների օգնությանըսերունդն եմ, որոշեցի քավել նրա մեղքը և նրանք բավական թվով լրտեսներ ոչնչացրեցին, իսկ երբ իմ կասկածները հայտնեցի Արագորնին, նա համոզեց ինձ գնալ Խլուտ՝ Գոլլումին փնտրելուԳենդալֆի հետ մեկնեցի որոնումների:
— Ես Գենդալֆին համոզեցիԳենդալֆը Խորհրդին համառոտ պատմեց,— միջամտեց Արագորնը,— որ հարկավոր թե ինչպես է անպայման բռնել Գոլլումին, թեպետ նա կարծում էր, որ արդեն ուշացել ենք: Բայց ես, Իսիլդուրի ժառանգն Արագորնի հետ դեգերել վայրի Խլուտում ու սերունդըհասել մինչև Մթամած Լեռներ, ուզում էի քավել նրա մեղքը, և Գենդալֆի հետ մեկնեցի որոնումներիորոնց մյուս կողմում Թշնամու տիրույթներն են:
Գենդալֆը Խորհրդին համառոտ պատմեց— Այնտեղ էլ մենք առաջին անգամ լսեցինք Գոլլումի մասին,— ասաց հրաշագործը: — Մենք կարծում էինք, թե ինչպես նա թաքնվում է Արագորնի հետ միասին դեգերել Խլուտի հողերումլեռներում ինչ-որ տեղ, հարավում նրանք հասել են մինչև Մթամած Լեռներըխուզարկեցինք համարյա յուրաքանչյուր կիրճ և, որոնց մյուս կողմում Թշնամու տիրապետությունն այնուամենայնիվ, չկարողացանք գտնել, ու ինձ մռայլ հուսահատություն պատեց: Բայց հենց հուսահատությունը թարմացրեց իմ հիշողությունը, և ես հանկարծ հիշեցի Սարումանի խոսքերը, որ ականջի ծայրով լսել էի Խորհրդում: «Մոգական Մատանիները,— ասաց նա այն ժամանակ,— մեկը մյուսից տարբերվում են թանկագին քարերով: Իսկ իր Մատանին Սաուրոնը ձուլել էբոլորովին հարթ, սակայն վրան գաղտնագիր կա, և այնտեղ առաջին անգամ լսեցին Գոլլումի մասինիմաստունը կարող է կարդալ այն»:
— Մենք կարծում էինքԹե սա ինչ գաղտնագիր է՝ Սարումանը չասաց: Հիշելով նրա խոսքերը՝ ես սկսեցի մտածել՝ ո՞վ կարող է իմանալ, թե նա թաքնվում ինչպես է լեռներում ինչ-որ տեղհայտածվում գաղտնագիրը, խուզարկեցինք համարյա յուրաքանչյուր կիրճբացի Մատանու ստեղծողից... Գուցե Սարումա՞նը... Իր ողջ խոր իմաստությամբ հանդերձ, և այնուամենայնիվ չկարողացանք գտնելնա այդ գաղտնագիրը հասկանալ չէր կարող, և ինձ մռայլ հուսահատություն պատեցքանզի երբևէ տեսած չկար Մատանին: Բայց հենց հուսահատությունը թարմացրեց իմ հիշողությունը, և ես հանկարծ հիշեցի Սարումանի խոսքերըԳիտելիքները երկնքից չեն ընկնում՝ նշանակում է, նա իմացել էր ինչ-որ ականջի ծայրով լսել էի Խորհրդումտեղից: «Մոգական Մատանիները,— ասաց նա այն ժամանակ,— մեկը մյուսից տարբերվում են թանկագին քարերով: Իսկ իր Բացի Սև Տիրակալից էլ ո՞վ է տեսել Մատանին Սաուրոնը ձուլել է բոլորովին հարթ, սակայն վրան գաղտնագիր կա, և իմաստունը կարող է կարդալ այն»մինչև դրա անհետանալը... Միայն մեկ մարդ՝ Իսի՛լդուրը:
Սարումանն այլևս ոչինչ չասաց: Եվ ահա նրա խոսքերը հիշելով սկսեցի մտածել, թե ով կարող է իմանալ ինչպես է հայտածվում գաղտնագիրը: Գիտեր Մատանու ստեղծողը՝ Սաուրոնը: Իսկ Սարումա՞նը... Իր ողջ խոր իմաստնությամբ հանդերձ, նա այդ գաղտնագիրը հասկանալ չէր կարող, քանզի երբևէ տեսած չկար Մատանին, ուրեմն և ինչ-որ չափով լուծումը գտել է: Բացի Սև Տիրակալից էլ ո՞վ է տեսել Մատանին մինչև դրա անհետանալը... Միայն մեկ մարդ՝ Իսիլդուրը: Ես հրաժարվեցի Գոլլումին գտնելու անհույս որոնումներից և, ժամանակ չկորցնելով, ուղևորվեցի Գոնդոր: Մի ժամանակ այնտեղ իմաստուններին պատվում էին, իսկ Սարումանի նկատմամբ հատուկ հարգանք էին տածում՝ նա երկար ժամանակ հյուընկալվում հաճախ էր Տիրակալի մոտայնտեղ հյուրընկալվում և քաղաքի տիրակալները նրան միշտ պատվարժան հյուրի պես էին ընդունում: Գերագույն տիրակալ Բայց այս անգամ փոխարքա Դենեթորն ինձ շատ ավելի զուսպ ընդունեց, քան առաջներում և բավական տհաճությամբ թույլ տվեց մտնել հնամյա ձեռագրերի և հնագույն գրքերի Մատենադարանմատենադարան:
«Եթե քեզ, ինչպես ինքդ ես ասում, հետաքրքում են Գոնդորի միայն հնամյա տարեգրությունները, ինչ կա որ, կարդա,— մռայլ ասաց նա: — Իսկ ինձ Ինձ համար անցյալն ապագայից պարզ էայնքան մութ չէ, որքան ապագան... Դե դա արդեն իմ գործն է: Սակայն նույնիսկ Մեծ Իմաստուն Սարումանն այստեղ գտել է միայն այն, ինչ ես գիտեմ»գիտեմ, քանզի ես՝ Գոնդորի հնագույն ավանդույթների պահապանն եմ»:
Այդպես ասաց ինձ Դենեթորը: Եվ այնուամենայնիվ ես Մատենադարանում մատենադարանում գտա հին ձեռագրեր, որոնք այսօր քչերն են ընդունակ հասկանալհասկանալ՝ թեկուզ եռապատիկ ավելի ավադույթների պահապան լինեն, քանի որ հին ժողովուրդների բարբառները գիտեն լեզուները վաղուց մոռացվել են, և դրանց տիրապետում են միայն իմաստուններից իմաստունները: Այո, Բորոմիր, ես այնտեղ փնտրեցի և գտա անձամբ Իսիլդուրի ձեռքով գրվածըգրված մի ձեռագիր, որը, ինչպես ես կռահում եմ, ոչ ոք չի կարդացել, հազիվ թե որևէ մեկն այն կարդացած լիներ՝ բացի ինձանից, և կարող է պատահել՝ նաև Սարումանից: Պարզվում է, որ Թշնամու դեմ տարած հաղթանակից հետո Իսիլդուրը վերադարձել է Գոնդոր, և ոչ թե հեռացել է, որպեսզի ինչ-որ տեղ անփառունակ շունչը փչի, ինչպես հաղորդում են հյուսիսային ավանդությունները:
— Հյուսիսայինները՝ հնարավոր է,— ասաց Բորոմիրը: — Բայց մենք՝ գոնդորցիներս, հնուց գիտենք, որ Իսիլդուրը իսկապես վերադարձել Իսիլդուրն սկզբում եկել է ԳոնդորՄինաս Անոր, որպեսզի իշխանությունը հանձնի Մենելդիլին, իր սպանված եղբոր որդուն, և հենց այդ ժամանակ էլ զոհված եղբոր հիշատակին նա Սպիտակ Ծառի վերջին սերմը տնկեց մեր թագավորության մայրաքաղաքում:
Եվ Ու կատարեց այդ ժամանակ էլ կատարեց վերջին գրառումը,— Բորոմիրի պատմությունը լրացրեց ավելացրեց Գենդալֆը,— որի մասին Գոնդորում հավանաբար մոռացել են: Այդ գրառումը Գրառումը վերաբերվում է Համիշխանության Մատանուն, որն Իսիլդուրը ձեռք է բերել Սաուրոնի հետ մենամարտում: Ահա թե ինչ հաջողվեց ինձ կարդալ.
«''Այսուհետ Համիշխանության Մատանին կդառնա Արնորի մեծ թագավորների սեփականությունը, սակայն սույն ձեռագիրը ես թողնում եմ Գոնդորում, Գոնդորում՝ քանզի այստեղ ևս ապրում թագավորում են Էլենդիլի սերունդները, որպեսզի հարավում էլ մոռացումի չմատնվեն զարմանալի գործերը մեր Դարաշրջանիմեծագույն իրադարձությունները:''
''Եվ իսկույն էլ տրվում է էր Մատանու նկարագրությունը.''
''Այն շիկացած էր, երբ ձեռքս վերցրի, ասես հենց նոր էր հանվել Ճակատագրի Լեռան ձագարի քուրայից, և ինձ թվացայնպես ուժգին այրեց ձեռքս, որ իմ այրվածքը երբեք չի դարմանվիես այլևս հույս չունեմ, թե երբևէ կդարմանվի: Սակայն ձեռքս լավացավհիմա, երբ գրում եմ սույն տողերը, և Մատանին պաղեց որոշակի պաղել է ու շարունակում է պաղել և, ինձ թվում է, աչքիս փոքրացավփոքրացել է, բայց այնուամենայնիվ չկորցրեց չի կորցրել իր նախկին գրավչությունը, ինչպես և Թշնամու կողմից նրան տրված ձևը: Եվ դժգունեցին վրայի Վրայի մոգական նշաններն նշանները դժգունել են ու հազիվ էին են երևում: Նշաններն էլ համակ Օստրանի այդ Էրեգիոնի էլֆերի տառերն էինռուներ են, սակայն մակագրության լեզուն ինձ անծանոթ էրէ: Սույն լեզուն հավանորեն Թշնամու լեզուն է... , զի հնչում է այն, տառերն ընթերցելիս, անհաճո ու խորհրդավոր: Ինձ անհայտ ինչ չար միտք է թաքցնում Թշնամու մակագրությունը, չեմ իմանում, բայց ես արտանկարում եմ այն, նպատակով, որ պահպանվի սերունդների հիշողության մեջ, եթե պատահի, որ արդեն հազիվ նշմարելի տառերն ամբողջովին անհետանան: Համիշխանության Մատանուն, ինչպես պատկերանում է ինձ, պակասում է Թշնամու ձեռքի ափի տապը, քանզի շիկացած վիճակում այն նմանում որը թեև սև էր բոսոր բոցի, ընդ որում սև՝ որպես խավարն է գիշերվա, և Գիլ Գալադը սրի բայց այրում էր քաշվածբոսոր բոցի պես, և եթե ինչու համար էլ Գիլ-Գալադը սպանվեց: Եթե Մատանին շիկացվի կրակով, ապա կպատահի, որ խորհրդավոր մակագրությունը նորեն երևան գա, սակայն ես սարսափում եմ նրան չարն անելուց, զի զգում եմ, որ Այն այն արդեն թանկ է ինձ համար և չափազանց թանկ են հատուցել Նրա նրա համար նումենորցիք»նումենորցիք: Սաուրոնի գործերուն մեջ սա միակն է, որ կարելի է սքանչելի համարել: Այն իսկական գանձ է: Իմ գանձը»:''
Եվ այսպես, իմ ենթադրություններն արդարացան: Թշնամին օգտագործել էր էլֆերի տառերը, բայց մակագրությունն արել էր մորդորերեն լեզվով, և այդ մակագրությունը վաղուց հայտնի է, քանի որ երբ Թշնամին դարբնում էր Մատանին, էլֆ Սելեմրիմբերը կռահել էր նրա մտահղացումները և հստակ լսել մոգական բառերը, որ Սաուրոնը մտացի կրկնել էր մակագրությունը Համիշխանության Մատանու վրա դակելիս:
Վստահելի
1342
edits