Changes
/* Գլուխ ութերորդ. Հրաժեշտ Լորիենին */
=== Գլուխ ութերորդ. Հրաժեշտ Լորիենին ===
— Պահապանների ջոկատի ելույթի ժամն է: Ձեր առջև նորից ընտրություն է: ՆրանքՆա, ովքեր կվճռեն ով կվճռի շարունակել արշավը, վաղը պետք է հեռանան Լոթլորիենիցհեռանա Քվեթլորիենից: Իսկ ով չի ցանկանում գնալՊահապանների հետ, կարող է առայժմ մնալ մեզ մոտ: Բայց եթե Թշնամին տիրանա Մատանուն, ոչ ոքի հանգիստ ապրել այլևս չի հաջողվի, քանզի մենք մոտեցել ենք ճակատագրական վերջնագծին: Ով ուզում է, կարող է այստեղ սպասել իր ժամին: Մենք կկոչենք նրան վերջին կռվի՝ էլֆերի հյուրերը կներքաշվեն կռվի մեջ՝ չէ՞ որ մենք պետք է գրոհով հասնենք ծով: Իսկ այդ մարտում քչերը քչերն են ողջ կմնան: Լռություն տիրեցմնում:
— Նրանք որոշել են շարունակել արշավը,— հյուրերին նայելով, ասաց Գալադրիելը:
— Ինձ համար արշավը տուն տանող ճանապարհն է,— հայտարարեց Բորոմիրը,— իմ ընտրությունը պարզ է:
— ԻհարկեԻսկ դու համոզվա՞ծ ես,— գլխով արեց Սելեբորնըհարցրեց նրան Սելեբերնը,— բայց մի՞թե որ Պահապանները քեզ հետ պատրաստ են Մինաս Թիրիթ են գալիսգնալու:
— Մենք դեռ չգիտենք, թե ինչպես գնանք,— մտահոգ պատասխանեց Արագորնը տիրակալին: — Գանդալֆը ոչ մի անգամ այդ մասին չի խոսել: Իմ կարծիքով նույնիսկ նրան նա չհասցրեց էլ դեռ պարզ չէրմտածել, թե Լոթլորիենից մենք Քվեթլորիենից հետո ուր ենք գնալուկգնանք:
— Հնարավոր Առջևում Անդուինն է,— ասաց Սելեբորնըհիշեցրեց Տիրակալը: — Այնուամենայնիվ, առջևում Անդուինն է, և այն Այն անցնել կարելի է միայն նավակով, քանզի Լորիենից մինչև Գոնդոր ոչ մի կամուրջ չկա: քանի որ Օսգիլիաթում բոլոր կամուրջները քանդված են, և բոլոր անցումները հսկում : Եթե ձեզ հարկավոր է Թշնամին՝ այդպե՞ս է, Բորոմիր: Իսկ եթե որոշեք գնալ հասնել Մինաս Թիրիթ, ապա Գետն անցնելու կարիք չի լինիկարող եք շարժվել աջ ափով, բայց ուղիղ ճանապարհն անցնում ձախ ափով ճանապարհը կարճ է մութ ու վտանգավոր հողերով: Ուրեմն, ո՞ր ճանապարհն եք ընտրելու:
— Եթե ինձ լսեինԳոնդորի միջով ճանապարհն ավելի երկար է, ապա ես կընտրեի այս ափը և ճանապարհը դեպի Գոնդորբայց անվտանգ,— ասաց Բորոմիրը: — Բայց Ջոկատը ես չեմ առաջնորդում:
Արագորնը չպատասխանեց: Մյուսները լուռ էինլռեց:
— Տեսնում եմ ձեր ճանապարհը դեռ պարզ չէ ձեզ համար,— խոսեց Սելեբորնը: ասաց Սելեբերնը, — Ես չեմ կարղ ձեր փոխարեն ընտրելև ես չէ, բայց որ պետք է ընտրեմ այն: Մի քիչ այլ կերպ կօգնեմ, ինչով կարող եմձեզ: Պահապաններից ոմանց համար նավակը նորություն չէ՝ Լեգոլասի, ում ժողովուրդը լավ ծանոթ է անտառային արագահոս գետակին, Բորոմիրի, ով Գոնդորից է և ԱրագորնիԼեգոլասի, ով հմուտ հետքագետ է ու թափառականԱրագորն հետքագետի...
— Եվ հոբիթներից մեկի,— հանկարծ ճչաց Մերին: — Մեր կալվածքով հոսում է Բրենդիդուիմը, և ես գիտեմ, թե ինչ բան է նավակը: Ոչ բոլորն են մեզ մոտ Հոբիթստանում մտածում, թե դա... դա վայրի զամբիկ էչէ, որը որ ձգտում է վայր գցել իր հեծյալին:
— Հիանալի է, բարեկամս,— ասաց ՍելեբորնըՍելեբերնը: — Ուրեմն ես Ես կարող եմ ձեզ լորիենյան նավակներ կտամտալ: Դրանք փոքր են ու թեթև, բայց ամուր, այնպես որ կարող եք անվախ լողալ, սակայն տեղ-տեղ հարկ կլինի տանել ձեռքով՝ Անդուինը սահանքներ էլ ու ծանծաղուտներ շատ ունի: Ստիպված կլինեք հաղթահարել Սեռն Գեբիրի ոլորանը, իսկ գուցե և մեծ Ռաուրոս ջրվեժը: Այլ վտանգներ էլ կլինեն, սակայն նավակով Ոտքով ճանապարհորդելը ավելի լավ հոգնեցուցիչ է, քան ոտքովնավակով, իսկ գլխավորը, Մեծ Գետով իջնելիս հանգիստ կխորհեք՝ ու՞ր գնալ. արևելք՝ Մորդոր, թե՞ արևմուտք՝ Գոնդոր:
Արագորնը նավակների համար շատ ուրախացավ, որովհետև կարելի էր որոշումը որոշ ժամանակ հետաձգելնա դեռ չէր կարողանում որոշել, թե որ ափով տանի Ջոկատը: Մյուս Պահապաններն էլ ոգևորվեցին: Առջևում նրանց սպասում էին բազմաթիվ վտանգներ, դրանում նրանցից ոչ ոք չէր կասկածում, բայց դե այնուամենայնիվ վտանգներին ընդառաջ լողալն ավելի հաճելի է, քան ոտքով քարշ գալը:
— Ամեն ինչ վաղը պատրաստ կլինիՄենք վաղվա համար կպատրաստենք նավակներ ու անհրաժեշտ պիտույքներ,— խոստացավ ՍելեբորնըՍելեբերնը: — Իսկ այժմ արդեն ուշ է, հանգստանալու ժամանակն է: Բարի գիշեր և հաճելի երազներ...
— Բարի գիշեր, բարեկամներՔնեք հանգիստ,— ժպտաց ասաց Գալադրիելը: — Հանգիստ քնեք, մի մտածեք վաղվա մասին— դեռ կհասցնեք ճանապարհ ընտրել: Կարող է պատահել, որ Իսկ գուցեև ձեզանից յուրաքանչյուրն արդեն իր ճանապարհն ունի նախանշված ճակատագրովսկսել է ընտրել, թեև դուք չեք տեսնում առանց այդ դեռևսզգալու, այն միակ ճանապարհը, որը նախանշված է նրա ճակատագրով:
Պահապանները վերադարձան շատրվանի մոտ, իրենց վրանը: Այս անգամ Լեգոլասը մնաց վրանը՝ Լեգոլասն էլ նրանց հետ գիշերելու և խորհրդակցելու: Նրանք երկար ու բուռն քննարկում էին, թե ինչպես հասնել Ճակատագրի Լեռոր խորհուրդ անեն: Շուտով բացարձակապես պարզ դարձավ, որ բոլորին Տիրուհու խոսքը նրանց այնքան էլ վախեցնում է Մորդորը, և շատերն ուզում են գնալ Մինաս Թիրիթ, որ գոնե որոշ ժամանակով հետաձգեն ճամփորդությունը դեպի Սև Տիրակալի սարսափելի որջը: Ոչ ոք, սակայն չէր առարկի և վախը հաղթահարելով կանցներ Անուինը, եթե Ֆրոդոն կոչեր այդ անել: Բայց Ֆրոդոն համառորեն լռում էր, և Արագորնը չգիտեր, թե ինչ վճիռ կայացնիչհանգստացրեց:
— Գալեթ... — Սակայն շնորհ արեց համտեսելու: — Կանգ առ... — ծիծաղելով ձայնեցին էլֆերը: — Դու արդեն կերար ցերեկվա բաժինը, Առանց այդ էլ դու միայն երեկոյան կողմ կսովածանաս, այն էլ եթե ամբողջ օրն աշխատես:
— Կյանքումս այսպիսի համեղ գալեթ չեմ կերել,— խոստովանեց Ջիմլին: — Ուղղակի հրա՜շք... Լճափի թագավորության մարդիկ ճանապարհի գալեթ թխելու գործում հավասարը չունեն, բայց ձեր բլիթների հետ համեմատել չի կարելի:
— Մեզ մոտ դրանք ոչ թե գալեթ, այլ լեմբաս ''ճանլաշ'' են կոչվում, իսկ համընդհանուր լեզվով՝ ճանապարհի հաց,— բացատրեցին էլֆերը: — Շատ սննդարար են ևԵթե դրանք չջարդվեն, ապա ճանապարհին նույնիսկ մի քանի շաբաթ թարմ կմնան, այնպես որ պահեք սև օրվա համար: Ճամփորդի համար, թեկուզ հսկա մարդու համար, դրա հետ մեկտեղբավական է ընդամենը մեկ ճանլաշ, ավելի համեղոր մի ամբողջ օր ոչ սովածություն զգա, քան քո գալեթներըոչ հոգնածություն:
— Այնուամենայնիվ խնայեք դրանքԻսկ սա կախարդակա՞ն է,— ասացին էլֆերը: — Լեմբասը եթե չջարդվի, ապա ճանապարհին նույնիսկ մի քանի շաբաթ թարմ կմնա, այնպես որ պահեք սև օրվա համար: Ճամփորդի համար, թեկուզ հսկա մարդու համար, բավական է ընդամենը մեկ Լեմբաս, որ ամբողջ օրը սովածություն չզգա և առանց հանգստանալու քայլիտեղեկացավ Փինը՝ ուրախությամբ նայելով իր նոր թիկնոցին:
— Մենք չենք հասկանումԵս պահպանում եմ հյուսիսային սահմանը, թե ինչ է նշանակում «կախարդական»— լանջն ի վեր բարձրանալով ասաց էլֆը,— հոբիթին պատասխանեց էլֆերից մեկը: — Քո թիկնոցն էլֆական էբայց ինձ նշանակել են ձեզ ուղեկցող, կարող և ես չկասկածել... Եթե դու այդ նկատի ունեսկարճ ժամանակով վերադարձա Գելեթհեն: Լորիենի ջուրն ու օդըՍևագետքի հովիտը ծխով է ծածկված, հողն ու իրերը, ծառերն ու խոտերը դրան տվել են իրենց շողշողուն գույները, փափկությունն ու գեղեցկությունը, ամրությունն ու հավերժությունը, քանզի էլֆերին շրջապատող ամեն իսկ ընդերքը ահավոր ցնցվում է՝ լեռներում ինչ կենդանանում է նրանց վարպետների ստեղծածում: Թիկնոցը ռազմիկների և հետախույզների հագուստ -որ վատ բան էկատարվում, բայց այն զրահ չէ և նետ ու նիզակից չի փրկիդուք չէիք կարող գնալ արևմուտք: Բայց Անդուինի ճանապարհը դեռևս բաց է: Փոխարենը հիանալի կպաշտպանի ցրտից ու անձրևիցԳնանք, շոգին կպատսպարի այրող արևից ու արշավի ժամանակ կթաքցնի թշնամու աչքից: Դուք արժանացել եք տիրակալների բարեկամական ու առանձնահատուկ վերաբերմունքին, քանզի մինչ այժմ ոչ մի օտարական լորիենյան թիկնոց նվեր կորցնել չի ստացելկարելի:
— Սա է՞լ է մեզ համար,Թե չէ ես չգիտեմ... — հարցրեց նա էլֆերինբացականչեց Սամը:— Ա՜յ, մենք Ազատքից առանց պարան դուրս եկանք, դրա համար էլ մինչև Լորիեն ինքս ինձ անիծում էի...
— ԻհարկեԿարող եք վարել նավակները,— հոբիթին պատասխանեցին էլֆերըհայտարարեց Հելդարը: — Մենք ամեն նավակի մեջ երեքական կծիկ ենք դրել՝ թող շատ լինի, քիչ չլինի: Երբեք առանց երկար, թեթև, բարակ ու ամուր պարանի ճամփորդության Միայն թե չշտապեք Անդուին դուրս մի արի: Իսկ մեր պարանները հենց այդպիսին են և բազմիցս պետք կգան գալ. սկզբում ձեզհարկավոր է վարժվել մակույկներին:
Պահապաններն անշտապ նստեցին մակույկները, առաջինը՝ Ֆրոդոն ու Սամը Արագորնի հետ, նրանցից հետո՝ Փինն ու Մերին Բորոմիրի հետ, իսկ վերջերս մտերմացած Ջիմլին ու Լեգոլասը նստեցին երկուսով՝ նրանց նավակում դրեցին նաև մթերքի պարկերը:
Նավակների հատակին դրված էին տերևաձև բերաններով թիեր: Արագորնը թիով հրվեց կառանատեղից և փորձի համար գնաց հոսանքին հակառակ՝ դեպի վեր: Նա թիավարել գիտեր, բայց գետն արագահոս էր և մակույկը բավական դանդաղ էր շարժվում: Սամը տեղավորվել էր առջևի նստարանին և, երկու ձեռքով նավակի կողերից կառչած, սարսափով նայում էր ջրինհզոր Անդուինին: Կախարդուհին ուրախ փայլփլում էր արևի տակ, երբեմն նավակի կողքով հացենու տերև էր լողում դեպի Անդուին:
Շուտով մարգագետինը վերջացավ և ճամփորդների գլխավերևում սաղարթի կամար կապվեց: Օդը չոր էր, բայց թարմ ու զով, լռությունը խզում էր միայն արտույտի երգը:
Նավակում նստած էր Լորիենի տիրակալը, իսկ նրա հետևում կողքը կանգնած էր Գալադրիելը: Տիրուհին քնարով Գալադրիելն ու, ինքն իրեն ցածր նվագակցելով , էլֆական թախծալուր երգ երգեր էր երգում: Նրա տխուր, բայց գեղեցիկ ձայնը մեղմորեն տարածվում էր ձմեռային սառը, մաքուր օդումՏիրակալների նավակը հասավ Պահապաններին:
— Մենք եկել ենք հաջողություն մաղթելու ձեզ ձեր վտանգավոր ու դժվարին ճանապարհինԴուք երկար ժամանակ մեր հյուրը եղաք,— ասաց Գալադրիելը: ավելացրեց Սելեբերնը,— Թո՛ղ բայց դե այնպես ստացվեց, որ բոլոր արգելքները վերանան ձեր ճանապարհիցմենք ոչ մի անգամ խրախճանք չարեցինք միասին: Տիրուհին հրավիրում է ձեզ հրաժեշտի ճաշկերույթի Սահմանային Մեծ Գետի ափին:
— Իսկապես, Մինաս Թիրիթում Ֆենգորնի մասին տարօրինակ առասպելներ են շրջում,— համաձայնեց ԲորոմիրըԹող բոլորը խմեն հրաժեշտի թասը՝ սկսած ճանապարհի հաջող ավարտի համար: — Սակայն դրանց մեծ մասը ծեր շաղակրատների հնարանքներ են: Մենք այդ հեքիաթները երեխաներին ենք պատմում: Մուստանգրիմից դեպի հյուսիս ընկած այդ հողերը այնքան են ժամանակի ընթացքում հեռացել մեզանից, որ մարդկանց երևակայությունը ինչով ասես բնակեցնում է դրանք: Հինավուրց Ֆենգորնը գտնվում է մեր թագավորության սահմանների մոտ, բայց արդեն շատ սերունդներ գոնդորցիներն այնտեղ չեն եղել, ուստի և ժամանակի խորքերից եկած այդ առասպելները հերքել ոչ ոք չի կարող, սակայն հաստատել էլ ոչ ոք չի կարող: Ես անցել եմ Մուստանգրիմով, բայց նրա հյուսիսային սահմաններին չեմ մոտեցել: Երբ ինձ ուղարկեցին Իմլադրիս, ես ընտրեցի Լեռնանցքով գնացող ուղին և, հետևում թողնելով Սպիտակ Լեռները, Իզենն ու Մոխրաջուրը, հասա հյուսիսային հողեր: Դա շատ երկար ու հյուծիչ արշավ էր. ես հաղթահարեցի առնվազն չորս հարյուր լիգ և ամսից ավելի անցկացրի ճանապարհներին, քանզի Թարբադում Մոխրաջուրը հատելիս կորցրի ձիուս: Բայց այժմ, հաղթահարելով այդ ուղին և այն, որն անցա Ջոկատի հետ, կարծում եմ, որ հեշտությամբ կգտնեմ տան ճանապարհը Մուստանգրիմի հարթավայրերով և, եթե կարիք լինի, նաև Ֆենգորնով կանցնեմ: — Այդ դեպքում ես ավելացնելու ոչինչ չունեմ,— ասաց Սելեբորնը: — Սակայն պետք չէ այդպես թեթևամտորեն վերաբերվել հնագույն առասպելներին: Իսկ ծեր շաղակրատների խոսքերի մեջ ճշմարտության մասնիկներ շատ կան: Տեսնելով, որ գոնդորցին էլ չի շարունակելու, Գալադրիելը վեր կացավ, վերցրեց սպիտակ մեղրով լի գավաթը և, մեկնելով Սելեբորնին, հանդիսավոր հայտարարեց. — Ժամանակն է խմել հրաժեշտի թասը: Խմի՛ր, օ՛ գալադրիմների տիրակալ, կեսօրից հետո գիշեր է գալիս, բայց թող չտխրի քո սիրտը, որ մեր երեկոն արդեն մոտ է: Հետո նա գավաթը ձեռքին հերթով մոտեցավ հյուրերին, առաջարկեց նրանց կում անել մեղրից և հաջողություն ցանկացավ ամենքին առանձին: Երբ բոլորը խմեցինդատարկեցին թասերը, տիրուհին տանտիրուհին առաջարկեց նորից նստել: — Մենք հրաժեշտ տվեցինք միմյանցիրար,— երկար լռությունից հետո խոսեց նա,— և մեզ արդեն անջրպետում է կայանալիք բաժանման անտեսանելի ստվերը,— երկարատև դադարից հետո ասաց նա: — Բայց Լորիենից հեռանալուց առաջ ընդունեք էլֆերի հրաժեշտի նվերները:
Սկզբում նա դիմեց Արագորնին.
— Քեզ համար, Պահապանների Ջոկատի առաջնորդ, մեր վարպետները պատրաստել են փառապանծ Էլենդիլի սրին վայել պատյան: Այդ պատյանից հանվող թուրը չի կարող կոտրվել, բթանալ... Սակայն շուտով մեր միջև կբարձրանա անթափանց ու սև Խավարի Վարագույրը: Ուրեմն չունե՞ս արդյոք որևէ նվիրական իղձ, որ կարող եմ իրականացնել միայն ես, էլֆերի Օրհնյալ Երկրի տիրուհին:
— Այդ պատյանից հանվող թուրը չի կարող կոտրվել Տիրուհի, իմ իղձերի կատարմանը ինձ կհասցնի միայն իմ սեփական ճանապարհը՝ ճանապարհ խավարի միջով մինչ հաղթանակ կամ բթանալկործանում: Ապագա կյանքի վերաբերյալ իմ բոլոր խոհերը կապված են Ազատքի և Լորիենի էլֆերի հետ, նույնիսկ եթե պարտություն կրիբայց իրականացնել իղձը վեր է քո կամ Էլրոնդի ուժերից... Սակայն շուտով մեր միջև կփռվի անթափանց ու սև Խավարի Վարագույրը: Ուրեմն չունե՞ս արդյոք որևէ նվիրականք իղձ, որ կարող եմ իրականացնել միայն ես:
Տիրուհին լուռ գլուխը խոնարհեց:
Երկու պատանի հոբիթներին՝ Փինի ու Մերիին, Գալադրիելը խոշոր ծաղկաձև ճարմանդներով արծաթե գոտիներ նվիրեց, Բորոմիրին՝ մեծ տպազիոնով դրվագված ոսկե գոտի, Լեգոլասը լորիենյան աղեղ ստացավ, որն ավելի ձիգ ու հզոր էր, քան չարքանտառի էլֆերի աղեղներըչարքանտառցիներինը, և նուրբ, բայց ծանր նետերով լի կապարճ:
— Իսկ Դե, իսկ քեզհամար, փոքրկ սիրելիդ իմ այգեպան,— տիրուհին քնքուշ ասաց Սամին,— հատուկ նվեր եմ պատրաստել, համեստ, սակայն հուսով եմ, օգտակար: — Նա հոբիթին մեկնեց մի փոքրիկ տուփ, որի կափարիչի վրա ոչինչ չկար, բացի կափարիչին մեկ տառ կար միայն փորագրված ռունագիր «Գ» տառից: — Սա «Գ» նշանակում գաղտնագիրն է Գալադրել,— բացատրեց տիրուհին: — Այդ տուփիկում ես մի քիչ հող եմ դրել իմ այգուց և , որ օրհնել եմ բերքառատությամբՄիջերկիր աշխարհի բոլոր մասերում: Այն քեզ չի պաշտպանի ճանապարհի վտանգներից, չի փրկի թշնամու նետից ու թրից, բայց եթե դու երբևէ վերադառնաս տուն և այս հողով պարարտեցնես նույնիսկ ավերված ու լքված այգիդ, ապա այն չտեսնված փարթամորեն կծաղկի: Եվ այն ժամանակ գուցե հիշես Լորիենը ու տեսնես նրա պայծառ լույսը, թեև հանդիպեցիր մեզ որը տեսար, ցավոք, միայն ձմռանը, քանզի մեր ձմեռվա օրերին: Գարունն ու աշունը ամառը վաղուց հեռացել են, դարձել հիշողություն և այլևս չեն վերադառնա այս աշխարհվերջացել է:
Սամը մինչև ականջների ծայրը կարմրեց և, շփոթված շնորհակալական խոսքեր քրթմնջալով, խոնարհվեց էլֆերի տիրուհուն:
— Իսկ Մնաց իմանանք,— ասաց Գալադրիելը,— թե թզուկը ի՞նչ հիշատակ կուզենար ստանալ էլֆերից թզուկը,— հարցրեց Գալադրիելը Ջիմլիին:
— Ոչ Ո՛չ մի, տիրուհիտիրուհի՛,— ասաց Ջիմլին: — Ինձ համար բավակն բավական է, որ սեփական աչքերով տեսել եմ Լորիենի Օրհնյալ երկրի հրաշագեղ տիրուհուն:
— Լսեցի՞ք,— էլֆերին դիմեց Գալադրիելը: — Հիմա, ես կարծում եմ, ձեզ այևս չի թվա, որ թզուկները ագահ են ու տաղտկալի շահախնդիրներեն: Սակայն առանց նվեր մենք քեզ բաց չենք թողնի, թանկագինդ իմ Ջիմլի, որդի Գլոյնի,— ավելացրեց նա: — Ասա ինձ, ի՞նչ հիշատակ կուզեիր ստանալ գալադրիմներիցՕրհնյալ Երկրի էլֆերից:
— Ոչինչ չեմ խնդրում, տիրուհի,— պատասխանեց թզուկը,— եթե միսյն... — և հանկարծ Եվ երկար ժամանակ լռեց: Բայց հետո սիրտ արեց ու խոսեցասաց. — Եթե խոսենք անիրականալի երազների մասին... ապա ես կուզեի որպես ընծա ստանալ Լորիենի տիրուհու մազափունջը: Թզուկները թանկարժեք իրերի հարկը լավ գիտեն, տիրուհի, բայց և քո վարսերի համեմատությամբ , տիրուհի, ոսկին ժանգոտ երկաթ է թվում: Մի բարկացիր, որ ուրիշ ոչինչ չեմ խնդրում... — թզուկը խոնարհվեց և Այս անգամ նա վերջնականապես լռեց:
Լսվեց էլֆերի վախեցած փսփսոցը, իսկ Սելեբորնը Սելեբերնը զարմացած նայեց թզուկին: Բայց տիրուհին ժպտաց ու մեղմ հարցրեց.
— Իսկ ի՞նչ կանեիր այդ ընծան:
— Կպահպանեի այդ գանձը, տիրուհի, ի հիշատակ այն խոսքերի, որոնք արտասանեցիր մեր առաջին հանդիպման ժամանակ: Եվ եթե երբևէ վերադառնամ հարազատ դարբնոցներ, կտեղադրեմ քո ընծան ամենաամուր բյուրեղի մեջ, որը ոչ ոք չի կարողանա կոտրել և կկտակեմ իմ սերունդներին որպես անտառների ու լեռների ժողովուրդների էլֆերի հետ բարեկամության հավերժ անգին հիշատակ: Եվ տիրուհին արձակեց իր մազափնջերից մեկը, կտրեց այն, տվեց թզուկին ու ասաց. — Ես ոչինչ կանխագուշակել չեմ ուզում, քանզի Միջերկրի վրա Մութն է իջնում, և մենք չգիտենք, թե ինչ է սպասում մեզ ապագայում: Բայց եթե վիճակված է, որ Մութը ցրվի, ապա ոսկին ինքը կհոսի քո ձեռքերի մեջ, սակայն վրադ իշխանություն չի ունենա: — Քեզ, Պահապան, վերջում եմ ընծա տալիս,— Ֆրոդոյին նայելով ասաց Գալադրիելը,— թեև դու վերջինը չես իմ մտքերի շղթայում: Ահա թե ինչով եմ ուզում թեթևացնել քո ճանապարհը գոնե մի փոքր: — Նա վեր կացավ և հոբիթին մեկնեց ներսից լուսավորվող մի բյուրեղապակե անոթ: — Այս անոթում Էարենդիլի աստղի (Գիշերաստղի) շողերով թափանցված մի քանի կաթիլ ջուր է իմ Հայելու լճախորշից,— բացատրեց նա: — Որքան սև լինի խավարը, այնքան ավելի պայծառ սա կվառվի: Թող որ այն լուսավորի քո ճանապարհը, երբ լույսի մյուս բոլոր աղբյուրները խավարեն: Եվ այնժամ հիշի՛ր Գալադրիելին ու նրա Հայելին: Տիրուհին թասի լույսով լուսավորված մի պահ կրկին հզոր, հրաշագեղ ու վեհասքանչ տեսք ընդունեց, ինչպես այն ժամանակ, բայց այդ գեղեցկություն ու վեհությունն այլևս ահարկու չէր թվում: Ֆրոդոն անխոս խոնարհվեց: Սելեբորնը Պահապաններին ուղեկցեց մինչև կառանատեղ: Մայր մտնող արևի ճառագայթները ոսկեզօծել էին Կախարդուհու ալիքները. երկինքը զրնգում էր արտույտների դայլայլներից: Ամեն ինչ պատրաստ էր: Ճամփորդները խմբերի բաժանվեցին, ինչպես առաջին անգամ, երբ փորձում էին նավակները, և զբաղեցրին իրենց տեղերը: Էլֆերը ձողերով հրեցին նրանց ափից, բարձրագոչ բարի ճանապարհ մաղթեցին, և Պահապանները լողացին դեպի Մեծ Անդուին: Կանաչ ափին լուռ կանգնած էր Լորիենի տիրուհին: Ճամփորդները երկար ժամանակ նայում էին, թե ինչպես է աստիճանաբար հեռանում ու փոքրանում նրա ճերմակ կերպարանքը: Թեթևագլոր ալիքները մակույկները հանեցին գետի մեջտեղը, և նրանց թվաց, թե Լորիենը դանդաղ հեռանում է, ասես մի մի ոսկեառագաստ նավ, ու լողում է դեպի անդառնալի անցյալառանց մտածելու Տիրուհուն պատասխանեց թզուկը:
Անդուինը անսպասելիորեն շրջվեց դեպի արևելք, և բարձր, ծառապատ ափը Ֆրոդոյից ծածկեց ԼորիենըՕրհնյալ Երկիրը: Այլևս երբեք Ֆրոդոն նա այնտեղ չեղավ:
Նրանց դադարը հրաշալի երազի պես ընդհատվեց: Ճամփորդները շրջվեցին ու հայացքները հառեցին առաջլողում էին հարավ արևելք: Իրիկնային արևը գետում արտացոլվելով կուրացնում էր նրանց արցունքալի աչքերը: Ջիմլին, բոլորովին չթաքցնելով, լաց էր լինում:
— ԱյժմՀիմա, այս երանելի Օրհնյալ երկիրը տեսնելուց հետո,— տխուր ասաց նա Լեգոլասինիր ուղեկցին թզուկը,— ես ոչ մի բան հրաշագեղ չեմ անվանի... բացի նրա հրաժեշտի ընծայից: — Նա գռպանում գրպանում շոշափեց տուփիկը, որի մեջ պահված էր Գալադրիելի ոսկեհեր խոպոպը: — Ես դժվարությամբ որոշեցի Մորդոր գնալ,— արցունքները սրբելով, նորից խոսեց նա,— բայց գլխավոր վտանգների մասին, պարզվում է, չգիտեի: Էլրոնդը ճիշտ էր ասում, որ ոչ ոք չգիտե, թե ինչ փորձություններ կհանդիպեն ճանապարհին: Ես վախենում էի փորձանքներից ու զրկանքներից խավարում, բայց այդ վախն ինձ հետ չպահեց: Իսկ եթե իմանայի, թե ինչ ահավոր եմ տանջվելու Լորիենից հեռանալիս, ապա դեռևս Ազատքից տուն կվերադառնայի: Որովհետև եթե հենց վաղը Թշնամին ինձ բռնի, ավելի դառը ցավ, քան այսօրվա հրաժեշտն էր, չի կարող հնարել... Խեղճ Ջիմլի, որդի Գլոյնի...
— Բոլորիս համար էլ ծանր էԵս դժվարությամբ որոշեցի Մորդոր գնալ,— ասաց Լեգոլասը: արցունքները սրբելով, նորից խոսեց նա,— Բոլորիսբայց գլխավոր վտանգների մասին, ով ապրում պարզվում է այս մայրամուտի ժամանակներում... Մեզանից յուրաքանչյուրը կորուստների է դատապարտված: Բայց ես կարծում եմ, որ դու նաև գտել ես Ջիմլիչգիտեի: Դու բաժանվել ես քո սրտին թանկ բանից սեփական ցանկությամբ՝ չէ՞ Ախր Էլրոնդը մեզ զգուշացրեց, որ քո ընտրությունը կարող էր այլ լինելոչ ոք չգիտե, թե ինչ փորձություններ կհանդիպեն ճանապարհին: Սակայն ծանր պահին դու մնացիր բարեկամներիդ Ես վախենում էի փորձանքներից ու զրկանքներից խավարում, բայց այդ վախն ինձ հետչպահեց: Բայց եթե իմանայի, և Լորիենի մասին երջանիկ հիշողությունըթե ինչ ահավոր եմ տանջվելու Լորիենից հեռանալիս, որ ձեռք ապա դեռևս Ազատքից տուն կվերադառնայի: Որովհետև եթե հենց վաղը Թշնամին ինձ բռնի, ավելի դառը ցավ, քան այսօրվա հրաժեշտն էր, չի կարող հնարել... Խեղճ ես բերել, թող քեզ համար ցմահ պարգև լինի:դժբախտս...
— Հիշողությու՞նըԲոլորիս համար էլ ծանր է,— վարանումով հարցրեց Ջիմլինասաց Լեգոլասը: — Շնորհակալ եմ քեզ բարի խոսքերի համարԲոլորիս, բայց հիշողությունը չափազանց դառը մխիթարություն ով ապրում էմեր խառը ժամանակներում: Ախր դա միայն անցած կյանքի հայելին Մեզնից յուրաքանչյուրը կորուստների է, դատապարտված: Բայց դե քեզ խեղճ ու թեկուզ մաքուրդժբախտ չես կոչի՝ դու ինքդ չես կորցրել, ինչպես Քելեդ Զարամը, բայց այնուամենայնիվ հայելի իսկ դա ամենածանր կորուստն է: Բոլոր դեպքերում այդպես են մտածում թզուկները: Էլֆերի համար երևի այլ կերպ էԾանր պահին դու մնացել ես բարեկամներիդ հետ, ասում են նրանց և երջանկության ոչնչով չխաթարված հիշողությունը քեզ համար հիշողությունը ավելի շատ նման է իրականության, քան երազի: Իսկ մենք հիշում ենք երազի պես, և այդ երազը դառնության երանգ ունի... — Ջիմլին լռեց, իսկ հետո բացականչեց. — Լավ, չխոսենք այլևս այդ մասին: Խոսելով, միևնույնն է, վշտին չես օգնի... Նայի՛ր, արդյոք շատ խորը չե՞նք ջրի մեջ նստածցմահ պարգև կլինի:
— Հիշողությու՞նը,— վարանումով հարցրեց Ջիմլին: — Շնորհակալություն քեզ բարի խոսքերի համար, բայց հիշողությունը չափազանց դառը մխիթարություն է: Ախր դա միայն անցած կյանքի հայելին է: Բոլոր դեպքերում այդպես են մտածում թզուկները: Էլֆերի համար անցյալը հավետ շարունակվում է, և նրանց համար հիշողությունը կենդանի կյանքի նման է, Իսկ մենք հիշում ենք միայն անցածի մասին, և մեր հիշողությունը դառնության երանգ ունի... — Ջիմլին լռեց, իսկ հետո բացականչեց. — Լավ, ինքներս մեզ չքայքայենք: Խոսելով, միևնույնն է, վշտին չես օգնի... Եվ սառը լոգանքով, մեր մեջ ասած, նույնպես: Իսկ մենք արդեն ընկել ենք հորձանուտը: — Նա հարմար նստեց, թիերը վերցրեց ու սկսեց թիավարել դեպի աջ արևմտյան ափ, որտեղ երևում էր Արագորնի նավակը:
Անդուինի հզոր, մթին ջրերը Պահապաններին արագ տանում էին դեպի հարավ-արևելք: Այստեղ ձմռան լիակատար իշխանություն էր: Ափերին մերկ ծառեր էին, որոնք ճամփորդների աչքից ծածկում էին գետամերձ հողերը: Լորիենից եկող տաք քամին դադարել էր, և Անդուինը պատված էր պաղ լռությամբ: Նույնիսկ թռչունների ծլվլոց չէր լսվում:
Խավարած արևը մտավ անտառի հետևը, և գետի վրա իջավ սառնամած աղջամուղջ, որը շուտով փոխվեց անաստղ գիշերվա: Մերկ Ճամփորդները լողում էին ձախ ափին մոտ, մերկ ծառերը գորշ ուրվականների պես խթավոր արմատներն ագահորեն մեկնում էին դեպի սև, խուլ ճողփացող ճողփյունով ջուրը: Ֆրոդոն երկար ժամանակ ականջ էր դնում ջրի ճողփյունին ու բլթբլթոցին, բայց հետո նրա գլուխը կախվեց կրծքին, հոգնած փակեց աչքերը փակվեցին, և հոբիթին նրան մի անհանգիստ նինջ պարուրեց:
=== Գլուխ իներորդ. Մեծ Գետը ===
