Changes
/* Գլուխ յոթերորդ. Գալադրիելի Հայելին */
=== Գլուխ յոթերորդ. Գալադրիելի Հայելին ===
Բայց շուտով մութը նորից թուլացավ՝ Պահապանները մի ընդարձակ դաշտ դուրս եկան: Առջևում դաշտը սահուն լայնանում էր՝ բաց անելով համարյա զառիկող զմրուխտ լանջերով ու լայն խանդակով ճամփորդներից բաժանված բարձր պատըպատ: Պատի հետևում, արծաթե աստղերից պտավոր դարձած մթնող երկնքի հովանու տակ այնպիսի հսկայական հացենիներև էին բարձրանում, որպիսիք նրանք չէին տեսել նույնիսկ Լորիենում: Այդ աժդահաների ճյուղերը բոլորաձև աճում էին տարբեր բարձրությամբ, ասես հարկեր գոյացնելով: Յուրաքանչյուր հարկի խիտ տերևների միջից փայլփլում էին բազմաթիվ գույնզգույն կրակներ՝ արծաթե, կապույտ, կանաչ և ոսկի: Հալդիրը Հելդարը շրջվեց Պահապանների կողմը և ասաց.
— Բարի գալուստ Քարաս Գալադոն կամ Անտառաբերդ: Ձեր առջև Գալադրիմների քաղաքն էՍա Գելեթհենն է՝ Անտառաբերդը, որտեղ հնուց ապրում են Լորիենի տիրակալներ Սելեբորնն ու Գալադրիելըտիրակալները... Բայց այստեղից բերդ ընկնել հնարավոր չէ, քանի որ դարպասը հարավային կողմում է և այնքան էլ մոտիկ չէ՝ Գալադոնը Գելեթհենը մեծ է:
Խանդակի երկարությամբ վեցանիստ մոլոշաքարով սալարկված լայն ճանապարհ էր ձգվումձգվում՝ այն թեքվում էր հարավ-արևելք: Շրջանցելով զմրուխտե պատը՝ նկատեցինՊահապաններից ձախ, որ սախարթների կանաչ ամպը ձախ կողմում գնալով ավելի է մութ պատից այն կողմ բարձրանում դեպի երկինք: Վերջապես բլուրն ամբողջությամբ երևաց և Պահապանները տեսան էր կրակներով գունազարդված ԳալադոնըԳելեթհենը: Սաղարթներում վառվում էին նորանոր կրակներ, և երբ ճամփորդները մոտեցան կամրջին, Գելեթհենի բլրի թեք լանջը գունավոր աստղալից երկնքի արտացոլում էր թվում:
Սպիտակ քարից կամարակապ կամուրջը ճամփորդներին մոտեցրեց մի հոծ պատի, որի երկարությամբ Հալդիրը Հելդարը գնաց դեպի արևելք: Մի երեսուն քայլից հետո պատը վերջացավ, բայց նրա հետևում, առաջինից չորս քայլ հեռավորության վրա և զուգահեռ ձգվում էր երկրորդ պատը, իսկ դրանց արանքում նեղ միջանցք էր: Միջանցքով հետ վերադառնալով՝ Հելդարը թեքվեց հենց այդ միջանցքը. այժմ ճամփորդները մոտեցան դարպասինհետ վերադարձան, միջանցքի վերջում երևում էր արևելք նայող դարպասը: Ֆրոդոն հիացավ: Հարավային պատի մեջ բացված դարպասը նայում էր Անդուին Մեծին: Իսկ այդպես էր ստացվել, որովհետև հին վարպետները քաղաքի շուրջը կառուցած պատը չէին պարփակել, այլ ծայրերը կանգնեցրել էին մեկը մյուսին զուգահեռ՝ մեջտեղում նեղ միջանցք թողնելով: Ահա այդ միջանցքում էր գտնվում դարպասը:
Դարպասից աջ, բրոնզե շղթայից փայտե կոթով մուրճ էր կախված: Մուրճով բախելով՝ Հալդիրն Հելդարն ինչ-որ բան գոռաց, և ծանր դարպասն անաղմուկ բացվեց, բայց Ֆրոդոն ոչ մի պահակ չտեսավ: Ճամփորդները մտան, և դարպասը փակվեց: Էլի մի քսան-երեսուն քայլ հետո աջ կողմի բարձր պատն ընդհատվեց: ընդհատվեց՝ Պահապանները մտան Անտառաբերդ՝ էլֆերի հինավուրց քաղաքԱնտառաբերդ: Քաղաքի Գելեթհենի բնակիչները չէին երևում, բայց ամեն տեղ լսվում էին նրանց զրնգուն ձայները, իսկ բլրի վրա գարնան անձրևի նման մեղմալուր և ուրախ երգ էր տարածվումլսվում:
Պահապանները բավական երկար էին բարձրանում: Վերջապես նրանք հայտնվեցին մի լայն մարգագետնում, տեսան մուգ կանաչ լապտերիկներով լուսավորված բարձր շատրվանի մոտշատրվան: Շատրվանի հետևում վեր , բլրի գագաթին բարձրանում էր բարձրանում արծաթափայլ, թավիշ կեղևով և ոսկե տերևների մետաքսե շրշյունով մի հսկա ծառ՝ դա ամենամեծ մելորնն էր Քարաս Գալադոնում: Ծառի հզոր բունը բարձրանում էր ճամփորդների գլխավերևում ինչպես մի բերդ: Ամենաստորին ճյուղերը տեսնելու համար հարկավոր էր բարձրացնել գլուխը և նայել վերև: Հզոր ճյուղերը բարձունքից տարածվում էին մարգագետնի վրա, իսկ վերևում խտանում էր տերևների մթին ու փոթորկոտ ամպըհացենի: Ծառի Սրա բնի երկարությամբ դրված սպիտակ սանդուղքը կորչում էր ոսկեթավ մթնշաղում: Այդ սանդուղքի ստորին աստիճաններին երեք զինված էլֆ էին նստած: Պահապաններին տեսնելով՝ նրանք տեղներից տեսնելով, պահակները վեր կացան:
— Այստեղ ապրում Լորիենի Տիրակալներն ինձ հանձնարարել են Սելեբորնն ու Գալադրիելըմեր հյուրերին բերել իրենց մոտ (Էլֆերից մեկը փողը փչեց, և վերևում հնչեց եռակի պատասխանը): Գնանք,— ասաց Հալդիրը: Հելդարը Պահապաններին,— Նրանք ցանկանում ցույց կտամ վերև տանող ճանապարհը: Տիրակալները խնդրել են, որ դուք բարձրանաք վերև զրուցելու համարէլֆ Լեգոլասը և կոլոտիկ Ֆրոդոն առաջինը բարձրանան: Մնացած հյուրերը թող հետևեն մեզ: Տիրակալների բնակարանը բարձրում է, եթե հոգնեք՝ կարող եք հանգստանալ:
— Բարի գալուստ, Ֆրոդո Հոբիթստանցի... Նստիր մեզ հետ ու մի փոքր հանգստացիր, կզրուցենք, երբ մյուսներն էլ կգան:
— Բարև, որդի և պատվիրակ Թրանդուիլի... Ես ցավում եմ, որ մեր հյուսիսային ազգակիցների համար գնալով դժվարանում է Օրհնյալ Երկիր հասնելը:
— Համեցիր, Արագորն, որդի Արաթհորնի... Դու երեսունութ տարի մեզ մոտ չես եղել և ապրել ես թափառականի դաժան կյանքով, ես այդ տեսնում եմ քո դեմքից: Բայց պայքարը, ինչպես գիտես, շուտով կավարտվի: Իսկ առայժմ մոռացիր քո հոգսերը, հոգսերը՝ Լորիենում կարող ես անհոգ հանգստանալ:
— Ողջույն քեզ Ջիմլի, որդի Գլոյնի... Մեծն թագավոր Դարինի կործանումից հետո Լորիենի սահմանները փակ են եղել թզուկների համար: Հանուն քեզ մենք զանց արեցինք այդ օրենքը: Ուրեմն թող մեր այսօրվա հանդիպումը Գալադոնում Գելեթհենում օգնի վերականգնելու մեր հին բարեկամությունը և ցրելու Միջերկրի վրա ծառացած նստած սև ամպը...
Թզուկը խոնարհ ողջունեց տիրակալին:
Երբ Պահապանները հավաքվեցին դահլիճում, Սելեբորնը Սելեբերնը հարցական հայացքով նայեց բոլորին:
— Էլրոնդի Խորհրդում, սուրհանդակի խոսքերով, ինը Պահապան են ընտրվել,— ասաց նա,— ուրեմն հետո ինչ-որ բան փոխվե՞լ է...
— Ոչ, — առարկեց տիրուհին,— Խորհուրդն իր որոշումը չի փոխել,— խոսեց տիրուհին: — Նրա Գալադրիելի ձայնը հնչուն էր ու երգեցիկ, բայց անսպասելի ցածր: Պահապանները լուռ էին: — Որքան ես գիտեմ,— շարունակեց տիրուհին,— Պահապանների հետ ուղևորվել էր նաև Գանդալֆ Մոխրագույնը: Ես վաղուց էի ուզում նրան նորից տեսնել, բայց նա Լորիենի սահմանները չի հատելմտել, իսկ ես կարող եմ հետևել նրա ճանապարհին՝ միայն երբ նա իմ տերության մեջ է: Օտար հողերում հրաշագործին հետևելը վեր է նույնիսկ սուր Աչքի ուժերից...
— Գանդալֆ Մոխրագույնին կլանեց Մութը,— խոր հառաչելով, ասաց Արագորնը: — Նրան չհաջողվեց Մորիայից դուրս գալ:
— Դա իսկապես չարագույժ նորություն է,— տիրող լռության մեջ ասաց Սելեբորնը Սելեբերնը և նրա դեմքը պատվեց տխրությամբ: Հալդիրին նայելով՝ նա , Հելդարին նայելով, էլֆերեն հարցրեց. — Ինչու՞ ինձ շուտ չէիք հայտնել այդ մասին...
— Հալդիրը Հելդարը մեր վշտի մասին չգիտե,— պատասխանեց Լեգոլասը համընդհանուր լեզվով: — Սկզբում մենք չափազանց հյուծված էինք Մորիայով անցած մեր ճանապարհի մասին պատմելու համար, իսկ հետո Լորիենի ամոքիչ խաղաղությունը ժամանակավորապես բթացրեց կորստի դառնությունը և չէինք ցանկանում այդ մասին վերհիշել:
— Բթացրեց, բայց չդարմանեց,— ավելացրեց Ֆրոդոն: — Քանի որ մեր կորուստն անփոխարինելի է, իսկ վիշտը... վիշտը երբեք չի մոռացվի: Գանդալֆը կարողացավ մեզ դուրս բերել Մորիայից և զոհվեց մարտում մեր փրկության համար:
— Բայց եթե նա կարողացել է ձեզ դուրս բերել Մորիայից, ապա ինչու ինչու՞ ինքը ձեզ հետ միասին դուրս չի եկել,— տարակուսանքով հարցրեց ՍելեբորնըՍելեբերնը:
— Որովհետև զոհվեց,— պատասխանեց Արագորնը: — Բայց ավելի լավ է Բեր քեզ հերթականությամբ պատմեմ: — Արագորնը Լորիենի տիրակալին պատմեց Քարադրասի Քարադհրասի ձնահողմի, ագռավների, գայլդարձյակների, Մորիա նահանջելու և ընդերքի Պահակի, Տարեգրության սրահի, Բալինի գերեզմանի, օրքերի և կամրջի վրա տեղի ունեցած մարտի մասին: ... — Դա Բալրոգն էր,— եզրակացրեց Արագորնը,— բոսոր կրակը խավարի հովանու տակ:
— Թշնամին սարատակի բոսոր ընդերքից,— վախով ավելացրեց Լեգոլասը:
— Ընդերքի Սարսափը՝ արթնացված թզուկների կողմից կամ Դարինի Մեծ Չարքը,— վախը չթաքցնելով, քրթմնջաց Ջիմլին:
— Մենք ի սկզբանե գիտեինք, որ Քարադրասի Քարադհրասի խորքերում թաքնված է ահեղ բոսոր թշնամին,— Ջիմլիին նայելով, ասաց ՍելեբորնըՍելեբերնը: — Ուրեմն թզուկները նորից են հրահրել նրան... Ափսոս, որ քեզ թույլատրեցի Լորիեն մտնել... Քեզ և բոլոր նրանց, ովքեր քեզ հետ եկել են: Իսկ Գանդալֆին հարկ է խելագար կոչել, քանզի Մորիա իջնել կարող էր միայն խելագարը... Բայց նա իմաստուն էր... Եվ ես չէ, որ պետք է որոշեմ, արդյոք վերջում համակե՞լ էր նրան խելագարությունխելագարությունը, թե՞ ոչ:
— Գանդալֆ Մոխրագույնը,— միջամտեց Գալադրիելը,— երբեք խելագար արարքներ թույլ չի տվել, իսկ նրանց, ում անց է կացրել Մորիայով, անհայտ էին նրա բոլոր մտահղացումները՝ նրանք պատասխանատու չեն նրա փոխարենմտահղացումները: Եվ համենայն դեպս, Գանդալֆի արարքների համար կարելի է մեղադրել միայն Գանդալֆին... Իսկ թզուկները... Մի՛ զղջա, օ՜ իմաստուն, որ թզուկին Լորիեն ես թողել: Ասա, եթե Լորիենի ժողովուրդն ստիպված լիներ թողնել Օրհնյալ երկիրը և շատ տարիներ հետո մեզանից որևէ մեկը, օրինակ՝ տիրակալ Սելեբորն Սելեբերն Իմաստունը, կարողանար նորից լինել Լորիենում, մի՞թե բաց կթողներ այդպիսի հնարավորությունը, եթե նույնիսկ այն վերածված լիներ վիշապների որջի: — Գալադրիելը լռեց, իսկ հետո խոսեց՝ ասես հիշելով հին տարեգրությունը. — Անթափանցելի մութ է Քելեդ-Զարամի ջուրը և սառույցի պես պաղ են Քիբել-Նալայի աղբյուրները: Բայց քանի դեռ չէր արթնացել Ընդերքի Սարսափը, Սարսափը՝ փառահեղ Քազադ-Դումի հրաշալի սրահները լուսավորված էին և տաքացված... Ի՞նչը կարող էր քարե թագավորությունից ավելի սքանչելի լինել ավագ դարաշրջանի օրերին... — Տիրուհու կարկաչուն խոսքն ընդհատվեց, բայց նրա շուրթերին ժպիտ ծաղկեց:
— Սակայն Լորիենի Ոսկի անտառները Մորիայի մարմարե սրահներից գեղեցիկ են, իսկ Մորիական թագավորության շողշողուն գանձերը խամրում են Լորիենի տիրուհու գեղեցկության առջև...
Էլֆերն ու Պահապանները երկար ժամանակ լուռ էին: Վերջապես Սելեբորնը Սելեբերնը նորից խոսեց.
— Ներեցեք ինձ կոպիտ խոսքերի համար... Դրանք ցավի ու տագնապի ծնունդ են: Մենք կաշխատենք օգնել բոլորիդ, ձեզնից յուրաքանչյուրին, և հատկապես նրան, ով իր վրա է վերցրել ամենածանր բեռը:
— Մեզ հայտնի է, թե ինչու եք արշավանք արշավանքի դուրս եկել,— Ֆրոդոյին նայելով, ասաց Գալադրիելը,— և չնայած չգիտեմ, թե ինչպես կվերջանա այն, բայց այնուամենայնիվ հույս ունեմ, որ Գանդալֆն անտեղի չէր համառորեն Պահապաններին բերում Լորիեն: Շատ հնարավոր է, որ դուք անտեղի չեք եկել մեզ մոտ օգնություն խնդրելու: Գալադրիմների տիրակալը համարվում է Միջերկրի ամենաիմաստուն էլֆերից մեկըՈրովհետև Օրհնյալ Երկրի ժողովուրդը արևելքում ապրում էր Սկզբնական ժամանակներից ի վեր, և այն նվերներըմենք Չարի խարդախությունն ավելի լավ գիտենք, որոնք դուք կստանաք նրանից, ուրիշ ոչ ոք չի կարող տալքան Միջերկրի մյուս ժողովուրդները: Նա շատ վաղուց է բնակություն հաստատել այստեղ, և այդ բոլոր անհամար տարիների ընթացքում ես եղել եմ նրա կողքին: Քանզի մենք Մենք լեռներն անցել ենք լեռները դեռ մինչև արևմտյան առաջին ամրությունների ընկնելը և եկել այստեղ այն ժամանակժամանակվանից սկսած դատապարտված, երբ ընկան Նորգոտրոնդն ու Գոնդոլինը: Եվ ահա արդեն շատ դարեր, պարտության դատապարտվածառանց հաղթանակի հույսի, բայց աննահանջ դիմադրում ենք չարինՉարին: Այդ ես եմ Դարաշրջանի սկզբում հավաքել Միջերկրի լուսավոր ուժերի առաջին Խորհուրդը, որը հետագայում հետո այն անվանեցին Իմաստունների Խորհուրդ, և եթե այն ժամանակ, ինչպես ես էի առաջարկում, Գանդալֆը դառնար Խորհրդի Գերագույն Իմաստունը, հնարավոր է, որ կյանքն այլ կերպ ընթանար: Ի դեպ, Միջերկրի համար դեռ ամեն ինչ կորած չէ, շատ բան կախված է ձեր արշավանքից, և ես կարծում եմ, որ կարող եմ որոշ հարցերում օգնել ձեզ, քանզի ինձ հայտնի է ոչ միայն անցածը, ոչ միայն այն, ինչ հիմա տեղի է ունենում, այլ մասամբ և այն, ինչ պետք է պատահի: Ես չեմ կարող Իսկ առայժմ կասեմ ձեզ խորհուրդ տալ, միայն կասեմ, որ գնում եք ձեր ճանապարհը անցնում է անդունդի վրա գցված դանակի սայրի վրայով: Բավական է կորցնեք հավասարակշռությունը և դուք. ձեզ, իսկ ձեզ հետ միասին և ողջ Միջերկիրը կկործանվի... Եվ կկործանի հենց առաջին անճիշտ քայլը և կփրկի միայն փոխադարձ հավատարմությունը:
Տիրուհին լռեց, ապա հայացքով գամեց Պահապաններին և սկսեց յուրաքանչույուրին առանձին-առաձին զննել: Նրանք զգում էին, որ շարժվել չեն կարող, և բացի Արագորնից ու Լեգոլասից ոչ ոք չդիմացավ նրա հայացքին: Սեմը կաս-կարմիր կտրաց խոնարհեց գլուխը: Վերջապես տիրուհին հայացքն իջեցրեց և հանգստացնող, մեղմ տոնով ասաց.
Գալադոնում ցողի կաթիլի պես իրար հետևից անցնում էին խաղաղ, լուսավոր օրերը, և շուտով Պահապանները դրանց թիվը կորցրին: Երբեմն արևելքից մի ամպ էր գալիս, անձրև թափում, բայց դրանից հետո ամեն ինչ ավելի էր թարմանում: Օր-օրի եղանակը տաքանում էր, թափանցիկ օդը լցվում էր գարնյանային ջերմությամբ, սակայն անտառային մեղմ լռության մեջ դեռևս զգացվում էր ձմռան շունչը: Պահապանները զբոսնում էին Գալադոնի շրջակայքում, կուշտ ուտում էին և շատ քնում, բայց կյանքը նրանց ձանձրալի չէր թվում՝ ճանապարհից հոգնած լինելով, նրանք հանգստանալուց բացի ուրիշ ոչինչ չէին ուզում:
Տիրակալները հյուրերին էլ չէին կանչում, իսկ բերդում ապրող մյուս էլֆերը համընդհանուր լեզուն գրեթե չգիտեին: Հալդիրը Հելդարը նրանց բարի ճանապարհ ցանկանալով, նորից մեկնեց արևմտյան սահման՝ այժմ այնտեղ ուժեղ ջոկատ էր կանգնած: Լեգոլասը մշտապես կորչում էր ազգակիցների մոտ, հազվադեպ էր գիշերում վրանում, միայն ճաշելու էր գալիս:
Թարմ վերքի պես ցավագին վիշտը, որ Պահապաններին թույլ չէր տալիս խոսել Գանդալֆի մասին, աստիճանաբար փոխվեց երախտալից թախծի, և այժմ նրանք հաճախ էին հիշում նրան: Երբեմն նրանց ականջին էին հասնում էլֆական քաղցրալուր երգերը, և նրանք լսում էին իրենց զոհված ընկերոջ անունը՝ գալադրիմները նույնպես ողբում էին հրաշագործին: «Ա Միթրանդիր է սերվերեն»,— թախծալի երգում էին Գալադոնի բնակիչները. նրանք, ինչպես Լեգոլասն ասաց Պահապաններին, Գանդալֆին անվանում էին Արծաթափայլ Ճամփորդ: Բայց նա հրաժարվում էր թարգմանել՝ պատճառաբանելով, որ դեռ վիշտը թարմ է և վաղ է այդ մասին երգել:
