Changes
/* Գլուխ յոթերորդ. Գալադրիելի Հայելին */
Հելդարը Պահապաններին առաջ տարավ: Արևը թեքվեց Մշուշապատ լեռների կողմը, իսկ արևելքում թանձրանում էին երեկոյան ստվերները: Արահետը խորացավ հացենու անտառ, որտեղ կիսամութն արդեն գիշեր էր դառնում: Էլֆերը վառեցին աղոտ լապտերները:
Բայց շուտով մութը նորից թուլացավ՝ Պահապանները մի ընդարձակ դաշտ դուրս եկան: Առջևում դաշտը սահուն լայնանում էր՝ բաց անելով համարյա զառիկող զմրուխտ լանջերով ու լայն խանդակով ճամփորդներից բաժանված բարձր պատ: Պատի հետևում, արծաթե աստղերից պտավոր դարձած մթնող երկնքի հովանու տակ այնպիսի հսկայական հացենիներև հացենիներ էին բարձրանում, որպիսիք նրանք չէին տեսել նույնիսկ Լորիենում: Այդ աժդահաների ճյուղերը բոլորաձև աճում էին տարբեր բարձրությամբ, ասես հարկեր գոյացնելով: Յուրաքանչյուր հարկի խիտ տերևների միջից փայլփլում էին բազմաթիվ գույնզգույն կրակներ՝ արծաթե, կապույտ, կանաչ և ոսկի: Հելդարը շրջվեց Պահապանների կողմը և ասաց.
— Սա Գելեթհենն է՝ Անտառաբերդը, որտեղ հնուց ապրում են Լորիենի տիրակալները... Բայց այստեղից բերդ ընկնել հնարավոր չէ, քանի որ դարպասը հարավային կողմում է և այնքան էլ մոտիկ չէ՝ Գելեթհենը մեծ է:
Հոբիթներին տեսնելով՝ տիրակալները վեր կացան. էլֆերի մոտ այդպես էին ողջունում հյուրերին նույնիսկ ամենամեծ տիրակալները, և Ֆրոդոն, նրանց վեհաշուք գեղեցկությունից ապշած, հազիվ զսպեց հիացմունքի ճիչը: Լորիենի տիրակալները բարձրահասակ էին՝ Սելեբերնը Գալադրիելից քիչ ավելի, լայն, շլացուցիչ սպիտակ թիկնոցները ի վիճակի չէին թաքցնել նրանց պատանեկան բարեկազմությունը: Նրանց ուսերին էին թափվում փարթամ վարսերը՝ արծաթավուն տիրակալինը և ոսկեփայլ՝ տիրակալուհունը: Տիրակալների դեմքից տարիքը չէր երևում, միայն աչքերը՝ Ծովի պես խորունկ, բայց խորաթափանց, ինչպես Գիշերաստղը, խոսում էին նրանց, Միջերկրի հնագույն իմաստունների, հինավուրց հիշողության և փորձի մասին:
Հելդարը հոբիթներին առաջնորդեց տիրակալների Տիրակալների մոտ. Գալադրիելը միայն նայեց նրա աչքերին, իսկ Սելեբերնը համընդհանուր լեզվով ասաց.
— Բարի գալուստ, Ֆրոդո Հոբիթստանցի... Նստիր մեզ հետ ու մի փոքր հանգստացիր, կզրուցենք, երբ մյուսներն էլ կգան:
— Ողջույն քեզ Ջիմլի, որդի Գլոյնի... Մեծն թագավոր Դարինի կործանումից հետո Լորիենի սահմանները փակ են եղել թզուկների համար: Հանուն քեզ մենք զանց արեցինք այդ օրենքը: Ուրեմն թող մեր այսօրվա հանդիպումը Գելեթհենում օգնի վերականգնելու մեր հին բարեկամությունը և ցրելու Միջերկրի վրա նստած սև ամպը...
Թզուկը խոնարհ ողջունեց տիրակալինՏիրակալին:
Երբ Պահապանները հավաքվեցին դահլիճում, Սելեբերնը հարցական հայացքով նայեց բոլորին:
— Էլրոնդի Խորհրդում, սուրհանդակի խոսքերով, ինը Պահապան են ընտրվել,— ասաց նա,— ուրեմն հետո ինչ-որ բան փոխվե՞լ է...
— Ոչ,— առարկեց տիրուհինՏիրուհին,— Խորհուրդն իր որոշումը չի փոխել: — Գալադրիելի ձայնը հնչուն էր ու երգեցիկ, բայց անսպասելի ցածր: Պահապանները լուռ էին: — Որքան ես գիտեմ,— շարունակեց տիրուհին,— Պահապանների հետ ուղևորվել էր նաև Գանդալֆ Մոխրագույնը: Ես վաղուց էի ուզում նրան նորից տեսնել, բայց նա Լորիենի սահմանները չի մտել, իսկ ես կարող եմ հետևել նրա ճանապարհին՝ միայն երբ նա իմ տերության մեջ է: Օտար հողերում հրաշագործին հետևելը վեր է նույնիսկ սուր Աչքի ուժերից...
— Գանդալֆ Մոխրագույնին կլանեց Մութը,— խոր հառաչելով, ասաց Արագորնը: — Նրան չհաջողվեց Մորիայից դուրս գալ:
— Մենք ի սկզբանե գիտեինք, որ Քարադհրասի խորքերում թաքնված է ահեղ բոսոր թշնամին,— Ջիմլիին նայելով, ասաց Սելեբերնը: — Ուրեմն թզուկները նորից են հրահրել նրան... Ափսոս, որ քեզ թույլատրեցի Լորիեն մտնել... Քեզ և բոլոր նրանց, ովքեր քեզ հետ եկել են: Իսկ Գանդալֆին հարկ է խելագար կոչել, քանզի Մորիա իջնել կարող էր միայն խելագարը... Բայց նա իմաստուն էր... Եվ ես չէ, որ պետք է որոշեմ, արդյոք վերջում համակե՞լ էր նրան խելագարությունը, թե՞ ոչ:
— Գանդալֆ Մոխրագույնը,— միջամտեց Գալադրիելը,— երբեք խելագար արարքներ թույլ չի տվել, իսկ նրանց, ում անց է կացրել Մորիայով, անհայտ էին նրա բոլոր մտահղացումները: Եվ համենայն դեպս, Գանդալֆի արարքների համար կարելի է մեղադրել միայն Գանդալֆին... Իսկ թզուկները... Ասա, եթե Լորիենի ժողովուրդն ստիպված լիներ թողնել Օրհնյալ երկիրը և շատ տարիներ հետո մեզանից որևէ մեկը, օրինակ՝ տիրակալ Տիրակալ Սելեբերն Իմաստունը, կարողանար նորից լինել Լորիենում, մի՞թե բաց կթողներ այդպիսի հնարավորությունը: — Գալադրիելը լռեց, իսկ հետո խոսեց՝ ասես հիշելով հին տարեգրությունը. — Անթափանցելի մութ է Քելեդ-Զարամի ջուրը և սառույցի պես պաղ են Քիբել-Նալայի աղբյուրները: Բայց քանի դեռ չէր արթնացել Ընդերքի Սարսափը՝ փառահեղ Քազադ-Դումի հրաշալի սրահները լուսավորված էին և տաքացված... — Տիրուհու կարկաչուն խոսքն ընդհատվեց, բայց նրա շուրթերին ժպիտ ծաղկեց:
Եվ զայրացած, խոժոռված Ջիմլին հանկարծ իր երևակայական թշնամիների աչքերում բարեկամական ցավակցություն և կարեկից սեր տեսավ: Նա շփոթված, իսկ հետո շնորհակալ ժպտաց, վեր կացավ և, խոնարհվելով, զրնգուն պատասխանեց.
Այդ ես եմ Դարաշրջանի սկզբում հավաքել Միջերկրի լուսավոր ուժերի առաջին Խորհուրդը, հետո այն անվանեցին Իմաստունների Խորհուրդ, և եթե այն ժամանակ, ինչպես ես էի առաջարկում, Գանդալֆը դառնար Խորհրդի Գերագույն Իմաստունը, հնարավոր է, որ կյանքն այլ կերպ ընթանար: Ի դեպ, Միջերկրի համար դեռ ամեն ինչ կորած չէ, շատ բան կախված է ձեր արշավանքից, և ես կարծում եմ, որ կարող եմ որոշ հարցերում օգնել ձեզ, քանզի ինձ հայտնի է ոչ միայն անցածը, ոչ միայն այն, ինչ հիմա տեղի է ունենում, այլ մասամբ և այն, ինչ պետք է պատահի: Իսկ առայժմ կասեմ ձեզ, որ ձեր ճանապարհը անցնում է անդունդի վրա գցված դանակի սայրի վրայով. ձեզ, ձեզ հետ միասին և ողջ Միջերկիրը կկործանի հենց առաջին անճիշտ քայլը և կփրկի միայն փոխադարձ հավատարմությունը:
— Իսկ այժմ, բարեկամներ, ժամանակն է, որ հանգստանաք:
Պահապանները թեթևացած ու հոգնած շնչեցին: Սկզբում, տիրուհու Տիրուհու կախարդող հայացքի ներքո, նրանց բոլորին, բացի էլֆ Լեգոլասից և Արագորնից, տագնապալի անհանգստություն համակեցսեփական անձի նկատմամբ (Սամը նույնիսկ տանջալիորեն կարմրեց), իսկ հիմա հանկարծ խաղաղ հոգնածություն պատեց, ասես երկար ժամանակ նրանց հարցաքննել էին, թեև ոչ մի խոսք չէր ասվել:
— Բարի գիշեր ձեզ,— խոսեց ՍելեբորնըՍելեբերնը: — Վիշտն ու ծանր փորձությունները տանջել են ձեզ, բայց մենք կօգնենք, որ վերականգնեք ձեր ուժերը և պայքարեք չարի Չարի անթիվ ծառաների դեմ:
Այդ գիշեր հուրախություն հոբիթների քառյակի, Պահապանները ստիպված չեղան բարձրանալ ծառի վրա: Էլֆերը շատրվանի մոտ վրան խփեցին, հյուրերի համար փափուկ հարմար անկողիններ գցեցին և, զրնգուն ձայներով բարի գիշեր հանգիստ քուն մաղթելով, հեռացան: Երբ էլֆերի ձայները լռեցին, ճամփորդները քննարկեցին երեկվա դեպքերըօթևանը, Ամրոթի հիշեցին մեծ Էմրոսի դամբանաբլուրը, խոսեցին այսօրվա դեպքերի մասին, Լորիենի ներկա տիրակալների մասին, բայց ոչ մի խոսքով չհիշատակեցին Մորիայի դեպքերի մասին ոչինչ չխոսեցին՝ դեպքերը՝ դրա համար առայժմ ուժ չունեին:
— Ասա խնդրեմ, ինչու կարմրեցիր տիրուհու մոտ, հը՞,— հանկարծ Սամին հարցրեց հետաքրքրասեր Փինը: — Էլֆ-տանտերերը կարող էին մտածել, թե ինչ-որ չարամտություն ունես: Հուսով եմ, քո չարագործ գլխում ոչ մի առանձնապես վտանգավոր միտք չկա, բացի իմ վերմակը գողանալու ստոր ցանկությունից:
— Ա՜յ քեզ բան,— զարմացավ Փինը: — Նա... չէ՞ որ ինձ էլ էր... Դե լավ, ինչ ասեմ... — ընդհատեց նա ինքն իրեն և շփոթված լռեց: Պարզվեց, որ արշավանքի յուրաքանչյուր մասնակցի, ինչպես մեկը մյուսին նայելով հասկացան Պահապանները, առաջարկվել էր պարզ, բայց անողոք ընտրություն հավատարմության և ամենանվիրական երազանքի միջև, Համընդհանուր Թշնամու դեմ մահացու վտանգավոր պայքարը դիր ուրիշի վրա, ճանապարհից շեղվիր՝ և երազանքդ կկատարվի:
— Նույնիսկ պատմել չարժե,— քրթմնջաց Ջիմլին: — Ինձ թվում է՝ այդպես ավելի ճիշտ կլինիու նույպես լռեց:
— Ինձ այդ ամենը չափազանց տարօրինակ թվացԻմ կարծիքով՝ արժե,— խոսեց առարկեց Բորոմիրը: — Կարող է պատահել, տիրուհին Տիրուհին ուզում էր փորձել փորձե՞լ մեզ, մեզ անհայտ, բայց բարի մտադրություններով... Եվ այնուամենայնիվ, ինչու՞ էր նա գայթակղում մեզ: Ինչու՞ էր այդքան վարպետորեն հավատ ներշնչումմեզ, որ կկատարի իր խոստումները: Գուցե որ մեր մտքե՞րն իմանա: Ավելորդ է ասելԵս, իհարկե, որ ես նրան չլսեցի: Խոսքի տերը լինելը գոնդորցու համար օրենք է...
Սակայն Պահապաններն այդպես էլ չիմացան, թե ինչ էր նրան խոստացել տւրուհինՏիրուհին: Ֆրոդոն չէր ուզում խոսել, բայց Բորոմիրը նրա վրա հարցերի տարափ տեղաց: որովհետև նա կտրուկ դարձավ Ֆրոդոյին,— Իսկ իսկ քեզ ինչո՞վ էր հրապուրում տիրուհին, Մատանու Պահապան,— կրկնում էր նա:...
Ֆրոդոն չցանկացավ պատասխանել Բորոմիրին:
— Այդ մասին չարժե պատմել,— համոզված ասաց նա՝ նա, կրկնելով Փինին և Ջիմլիին:
— Զգոն եղիր... — խորհուրդ տվեց նրան գոնդորցին: — Նրա մտադրությունները հայտնի չեն...
— Հայտնի են,— Բորոմիրին ընդհատեց Արագորնը: — Իսկ այ դու չգիտես ինչ ես խոսում: Այս հողի վրա չարին Չարին տեղ չկա, այն մահանում է նույնիսկ չարարկուների մտահղացումներում... Ճիշտ է, երբեմն չարագործներն իրենք էլ են կործանվում, բայց միայն նրանք ում համար չարը կյանքի միակ հիմքն է դարձել: Այնպես որ այսօր հանգիստ կքնեմ՝ Ազատքից դուրս գալուց հետո առաջին անգամ: Հուսով եմ, մեր անհաջողություններն ու ցավերը գոնե ժամանակավորապես կվերանան: Մենք պետք է հանգստանանք ինչպես հարկն է... — Արագորնը պառկեց և անմիջապես քնեց:
— Ի՞նչ ես մտածում էլֆերի մասին, Սամ,— շրշացող լռությունն լռությունը ընդհատեց Ֆրոդոն: — Ես քեզ արդեն հարցրել եմ, բայց այդ ժամանակից հետո մենք ավելի մոտիկից ենք ճանաչել նրանց: Ի՞նչ ես մտեածում նրանց մասին հիմա...
— Դե ախր, նրանք, էդ էլֆերը շատ տարբեր են,— պատասխանեց Սամը,— իզուր էլ ազգակից են: Էլֆը, դա, իհարկե, մեկ բառ է՝ էլֆ... Ձայնից , նրան ձայնից էլ ոչ մեկի հետ չես շփոթի... Իսկ որ նայում ես, մեկը մյուսին նման չեն: Այ, վերցրեք թեկուզ էստեղացիներինայստեղացիներին, օրհնյալներին, մերը՝ Լեգոլասը, ախր բոլորովին ուրիշ է: Սրանք սերտաճել են էս անտառի հետ, հասկանու՞մ եք: Ու Այստեղացիները կապված են էս տեղի հետ ավելի շատիրեն օրհնյալին, քան հոբիթները՝ ոնց որ ես ու դու մեր Հոբիթստանին: Թե նրանք են էս իրենց երկիրը էսպես փոխելըստ իրենց, թե անտառն նա է նրանց իրեն իրենց հարմարացրել, էդ ձեզ ասել չեմ կարող, բայց իրեն մենակ թե իրենց երկիրն իրեն համար այն է, ինչ պետք է: Կարելի է մտածել՝ էստեղ ոչինչ չի կատարվում, ոչինչ չի փոխվում: Նրանք ախր ոչ մի փոփոխություն չեն ուզում, էստեղ որ ուզես էլ, ոչինչ չես փոխի: Նրանց մոտ նույնիսկ երբեք վաղը չի լինում, առավոտյան արթնանում ես՝ նորից այսօր է... Եթե հասկանում եք, թե ինչի մասին եմ խոսում: Եթե սա կախարդանք է, ապա լավ թաքցրած է, որովհետև հրաշքներ Եվ դրանց հրաշքներն էլ ոչ մի անգամ չեմ տեսել...
— Ախր այստեղ ամեն քայլափոխի զգում ես դա,— Սամին ընդհատելով, բացականչեց Ֆրոդոն:
— Զգալն՝ զգում ես, բայց տեսնելը՝ չես տեսնում,— համառորեն տիրոջն առարկեց Սամը: — Այ, Գանդալֆը իսկապես էլ հրաշագործ էր, հիշու՞մ եք, թե ինչ գույնզգույն կրակներ էր սարքում: Ամբողջ երկինքն էր վառվում, հավկուրն էլ կտեսներ... Ափսոս, որ տիրակալները Տիրակալները մեզ էլ չեն կանչում: Որովհետև, ես կարծում եմ, նրանղ տիրուհին նրանց Տիրուհին կարող է իսկական հրաշք ցույց տալ... Կուզեի տեսնել... Երևի դուք էլ հաճույքով կնայեիք, չէ՞, պարոն Ֆրոդոքանի որ խեղճ Գանդալֆը զոհվել է:
— Ոչ, ասաց Ֆրոդոն: — Այստեղ առանց դրան էլ լավ է: Իսկ Գանդալֆին ես կարոտում եմ ոչ նրա հրավառությունների պատճառովԳանդալֆն ինձ հարկավոր էր առանց հրաշագործության:
— Էդպես է, իհարկե,— համաձայնեց Սամը: — Եվ դուք մի կարծեք, թե ես նրան փնովում եմ: Ուղղակի շատ եմ ուզում իսկական հրաշքներ տեսնել, հին հեքիաթների նման: Իսկ որ նայեք, էս երկիրը նույնիսկ Ազատքից նույնիսկ լավն է լավը: Ախր էստեղ ապրում ես ոնց որ տանը, կարծես թե տոներին հյուր ես եկել, թե հասկանում եք ինչի մասին եմ խոսում: Ինձ էստեղից զոռով էլ չես քշի, բայց ինչ-որ բան կարծես հուշում է. եթե չենք փոշմանելախր մեր գործը ոչ ոք մեր փոխարեն չի անի, ուրեմն ճանապարհ ընկնելու ժամանակն է: Որովհետև, ինչպես իմ ծերուկը կասեր, Էստեղ պուպուզ, էնտեղ պուպուզով գործդ առաջ չի գնա: Ոչ, ինչքան ես հասկանում եմ, էստեղի էլֆերը մեր ճամփորդության մեջ օգնական չեն, նույնիսկ իրենց օրհնյալ հրաշագործությամբ: Նրանք իսկական հրաշագործի մոտ ի՜նչ են որ... Ճանապարհին առանց Գանդալֆի դեռ շատ լաց կլինենք...
— Երևի,— հառաչեց Ֆրոդոն: — Եվ այնուամենայնիվ ես կարծում եմ, որ էլֆերի տիրուհին կցանկանա մեզ հրաժեշտի ողջերթ մաղթել:
Հազիվ էր Ֆրոդոն վերջին խոսքերն արտասանել, երբ նրանց դիմաց դուրս եկավ Լորիենի տիրուհին՝ բարձրահասակ, բարեկազմ, վեհ ու գեղատես: Նա հոբիթներին տարավ իր հետևից դեպի Քարաս Գալադոնի հարավային լանջը: Շրջանցելով բարձր կանաչ ցանկապատը՝ նրանք հայտնվեցին , արևելքից բլրի գագաթը շրջանցելով հասան ցանկապատված մի ոչ մեծ պարտեզումդաշտ: Այստեղ ծառեր չէին աճումՔայլերը դանդաղեցնելով, և գլխավերևում բացվում հոբիթները հետ նայեցին: Դաշտով հոսում էր մաքուր երկինքը: Ծագեց իրիկնային աստղը՝ ճերմակ լույս սփռելով անտառի վրա: Տիրուհու հետևից հոբիթները երկար սանդուղքով իջան Տիրակալների կացարանի մուտքի շատրվանից սկիզբ առնող մի խորունկ կիրճառվակ, որի հատակին քչքչում երկարությամբ թեք սանդուղք էր արծաթափայլ առվակը՝ այն նույնը, որը սկիզբ էր առնում շատրվանիցիջնում: Առվակի ափինԵրեքն էլ այդ սանդուղքով իջան մի փոքրիկ հովիտ: Այստեղ, հայելու պես ողորկ մակերեսով լճախորշի մոտ հոբիթները սպիտակ մարմարից ցածր պատվանդանի վրա մի արծաթե թաս տեսան: Թասի մոտ ոսկե սափոր էր դրված:
Տիրուհին կռացավ, սափորը վերցրեց ու լճակից ջուր լցրեց թասի մեջ: Հետո թեթևակի փչեց ջրին, սպասեց, մինչև ջրի մակերեի կնճռոտությունն անցավ, և ասաց.
— Ձեր առջև Լորիենի տիրուհու հայելին Տիրուհու Հայելին է: Ես ձեզ այստեղ բերեցի, որ եթե ձեր վճռականությունը բավականացնիկբավականացնի, նայեք առորյա առօրյա տեսանելիի սահմաններից այն կողմ:
Փոքրիկ կիրճում հովտում բարձրահասակ ու գեղակազմ Գալադրիելը, ինչպես թվաց հուզված հոբիթներին, թույլ շողեր էր ճառագում:
— Իսկ ինչու՞ նայենք տեսանելիից այն կողմ և ի՞նչ կտեսնենք այնտեղ,— հարցրեց Ֆրոդոն:
— Շատ բան կարող է ցուցադրել Իմ կամոք Մոգական Հայելինձեզ կպարզի ամեն ինչ, եթե ես թույլ տամոր դուք կցանկանաք,— ժպտաց Գալադրիելը հոբիթինհոբիթներին պատասխանեց Լորիենի Տիրուհին: — Ոմանց ես կարող եմ ցույց տալ և այն, ինչ իրենք են ուզում են տեսնել: Բայց ավելի հետաքրքիր և, գլխավորը, օգտակար է Հայելուն լիովին ազատություն տալը, թեև երբեմն այն կարող է անցանկալի պատկերներ ցուցադրել: Ես չգիտեմ, թե հատկապես ինչ կտեսնեք դուք, եթե Հայելուն ազատություն տանք: Գուցե ցույց կտա ձեզ Հայելին՝ անցյալը, գուցե ձեր ներկայիս կյանքը կամ այսօրվա որոշ իրադարձություններ, որոնք որ կարող են ազդել ձեր ճակատագրի վրա, կամ գուցե ապագան՝ սակայն վերջինս ոչ միշտ է իրականանումթե այն, ինչ կպատահի հետագայում: Բայց նույնիսկ ամենաիմաստունները հաճախ հայտնվում են փակուղում և չեն կարողանում մեկնաբանելԴե դուք հազիվ էլ կարողանաք, թե ինչ է ցուցադրել իրենց իրադարձություններ են բացվում ձեր առջև՝ անցյալ, ներկա և գալիք... — Տիրուհին լռեց և հարցրեց Ֆրոդոյին. — Արդ ցանկանու՞մ ես նայել իմ Հայելին: Ցանկանու՞մ եք փորձել:...
Ֆրոդոն նրա հարցին չպատասխանեց:
— Իսկ դու՞,— Սամին դիմեց տիրուհին: — Որքան գիտեմ,— ավելացրեց նա,— դուք հենց ձեզ մոտ դա եք անվանում կախարդությունկանվանեին: «Կախարդություն» բառն ինձ այնքան էլ հասկանալի չէ, առավել ևս, որ դուք կախարդություն եք անվանում նաև Թշնամու նենգամիտ արարքները: Դու ուզում էիր տեսնել էլֆական հրաշագործությունը կամ, ըստ քեզ, իսկական կախարդություն: Դե ուրեմն փորձիր նայել Մոգական Հայելու մեջ:
— ԿփորձեմԵս կփորձեմ,— անվստահ արձագանքեց Սամը և, : Եվ շրջվելով դեպի ՖրոդոնՖրոդոյի կողմը, հառաչելով ասաց. — Էհ, լավ Լավ կլիներ Զառիթափի Պարկուտը տեսնեի: Մենք, ախր, սարսափելի է, թե ի՜նչ երկար տանը չենք եղել... Մի՞թե կախարդանքը ցույց կտա Նորգորդը... Երևի թե ինչ-որ աստղեր կտեսնեմ... կամ այնպիսի մի բան, որ հասկանալ էլ չի լինի:
— Եվ այնուամենայնիվ փորձիր,— ասաց Գալադրիելը: — Միայն թե ջրին ձեռքով չդիպչեսձեռքդ չդիպչի:
Սամը բարձրացավ պատվանդանի վրա և զգուշությամբ նայեց արծաթե թասի մեջ: Մութ ջուրը միայն աստղեր էր արտացոլում:
— Պարզ բան է,— փնթփնթաց նա: — Էդպես էլ գիտեի, աստղեր... — և հանկարծ լռեց: Ջրի վրայից ասես դեն նետեցին մութ ծածկոցը: Հայելին պարզվեց, վառ Վառ աստղերով երկնքի փոխարեն փայլեց թասում փայլում էր ուրախ արևը, քամուց շրշացին և քամին շարժում էր ծառերի ճյուղերը: Հոբիթը չհասցրեց հասկանալ, թե ինչ երևաց էր երևացել իրեն, որովհետև լույսը հանգավ, և այժմ պղտոր մշուշում նրան երևաց Ֆրոդոն: Վերջինս քնած նա նկատեց Ֆրոդոյին, որը պառկած էր քարե սև պատի տակ, և նրա դեմքը մահվան դալկություն ուներ: Հետո տեսիլքը նորից փոխվեց, և Սամը հասկացավ, որ տեսնում է ինքն իրենտեսավ: Ինքը վազում մենակ թափառում էր ինչ-որ մութ թունելովմիջանցքներում, հետո երկար բարձրանում էր զսպանակաձև սանդուղքով՝ փնտրելով փորձելով փնտրել ինչ-որ մեկին, իսկ ժամանակը սուղ էր... Բայց բայց ու՞մ... Ճիշտ ինչպես ծանր ու ընդհատվող երազում, նրա առջև կրկին արդեն նորից արևն էր փայլում և օրորվում էին ծառերի ճյուղերը, բայց ոչ թե քամուց, ինչպես սկզբում թվաց նրան, այլ կացնի հարվածներից: Սամն իրեն կորցրեց:
— Սա ի՜նչ չարագործություն է,— զայրացած գոռաց նա: — Ո՞վ է թույլ տվել այդ անիծյալ Թոդ անիծված Ավազունսին... Դրանք հոբիթների համար պետքական ծառեր են, հով են անում ջրաղացից մինչև Գետամերձ գնացող ճամփան, իսկ անծյալը դրանք կտրում է... Ախ, հիմա ընկնեի Հոբիթստան, մի լավ դաս կտայի դրանտայի, որ կեղտոտ ձեռքերն ամեն տեղ չգցեր...
Ուշադիր նայելով՝ Սամը հայտնաբերեց, որ հին ջրաղացի տեղում աղյուսե այլանդակ շենք է կառուցվում, իսկ շինության կողքին դեպի կողքը դեպ երկինք է բարձրանում կարմիր աղյուսից մրոտ ծխնելույզը: Ծխի քուլաները արագ թանձրանալով, սև վարագույրով պատեցին Հայելին:
— Իսկ Նորգորդում ավելի վատ է,— քրթմնջաց Սամը: — Պարոն Էլրոնդը երևի գիտեր՝ գիտեր, ինչ էր անում, որ Փերեգրինին տուն էր ուղարկում... Ես ձեզ ցույց կտամ, չարագործնե՜ր,... — հանկարծ ճչաց նա և, ու պատվանդանից իջնելով, մռայլ ասաց. — Ես գնում եմ տուն: Նրանք ավերել են Պարկուտի Զառիթափ-Նրբանցքը Պարկուտը և փողոց են նետել իմ ծերուկին: Ես տեսա, իմ խեղճուկրակը իր փալաս-փուլուսը լցրել է սայլակի մեջ ու կաղին տալով գնում է:
— Բայց դու չես կարող մենակ վերադառնալ,— հանգիստ հիշեցրեց Սամին Գալադրիելը: — Երբ դու շատ էիր ուզում վերադառնալգնալ, վճռեցիր, որ իրավունք չունես Ֆրոդոյին լքելու: Իսկ Հայելին հաճախ այնպիսի իրադարձություններ է ցույց տալիս, որոնց ժամանակը դեռ չի եկել և, շատ հավանական է, որ երբեք էլ չգա, եթե նա, ում ցույց է տվել, չշեղվի իր մեկ անգամ ընտրած իր ճանապարհից, որպեսզի կանխի հնարավոր լինելիքը: Մոգական Հայելին վտանգավոր խորհրդատու է:
— Իսկ ինձ ոչ մի խորհուրդ էլ պետք չէ, և : Եվ կախարդություն էլ այլևս պետք չէ,— փնթփնթաց Սամը: Հետո լռեց ու նստեց խոտերին: Ապա նորից խոսեց, ասես փորձելով խեղդել արցունքները: — Չէ, ամեն ինչից էլ երևում է, որ մեր տան ճամփան Մորդորով է անցնում,— լռելուց հետո խուլ ձայնով ասաց նա: — Բայց եթե հասնենք Հոբիթստան ու այնտեղ ամեն ինչ էնպես լինի, ինչպես ցույց տվեց Հայելին, թող չարագործներն ինձանից չնեղանան...
— Իսկ դու ի՞նչ որոշեցիր, Ֆրոդո, չես՞ ուզում նայելՀակելու մեջ,— հոբիթին Ֆրոդոյին նայելով հարցրեց տիրուհինԳալադրիելը: — Ասացիր, որ այստեղ ամենուր կախարդանք ու հմայք հրաշագործություն ես զգում... , իսկ Մոգական Հայելին վախեցնու՞մ է քեզ չի՞ գայթակղում:
— Ինքս էլ չգիտեմ,— պատասխանեց Ֆրոդոն: Եվ մի քիչ լռելուց հետո, հույսի նշույլով ավելացրեց. — կարծում ես, արժե՞ նայել...
— Ոչինչ խորհուրդ չեմ տա քեզ,— ասաց Գալադրիելը: — Ինքդ վճռիր: Եվ Նաև՝ Հայելու տեսիլքներն էլ տեսիլքները որպես խորհուրդ մի ընդունիր, քանզի պատահաբար իմանալով մեր կյանքը փոփոխելու ընդունակ իրադարձությունների մասին, որոնք ընդունակ են փոխելու մեր կյանքը, դիմում ենք մեր մտադրածից հրաժարվելու և սեփական ճակատագրին հավետ դավաճանելու վտանգին: Պատահական իմացությունները շատ վտանգավոր են, թեպետ երբեմն օգնում են պայքարում... Իմ կարծիքով, դու բավական իմաստուն ես ու խիզախ և Հայելում տեսածդ ճիշտ կընկալես, բայց վարվիր, ինչպես դու ես ցանկանում,— եզրափակեց Գալադրիելը:
— Ես ուզում եմ նայել,— որոշեց Ֆրոդոն և, պատվանդանին բարձրանալով, նայեց Հայելու մեջ:
Ջրի հայելին իսկույն պայծառացավ, և պայծառացավ՝ հոբիթի աչքերի առջև մայր մտնող արևի շողերով լուսավորված հարթավայր բացվեց: Հեռվում հարթավայրը եզրափակում էին լեռները, լեռներից ոլորապտույտ թեքլանջ բլուրների միջով զիգզագ ճանապարհ էր իջնում ձգվում դեպի Ֆրոդոն, բայց հետո այն կտրուկ թեքվում էր ձախ ու կորչում հորիզոնում: Ճանապարհին հազիվ նկատելի կետ էր շարժվում՝ շարժվում, Ֆրոդոն նայեց՝ պստլիկ արարած էր... Հոբիթին ուրախ հուզում պատեց. նա համոզված էր որ դա Գանդալֆն է և քիչ էր մնում կանչեր, բայց ժամանակին նկատեց, որ ճամփորդը մոխրագույնի փոխարեն սպիտակ գավազանով ու ճերմակ է հագածթիկնոցով: Սակայն դեմքը Ֆրոդոն լավ չտեսավ, և նրա ճերմակ հանդերձանքը թույլ լուսարձակում է մթնշաղում: Ձեռքին ճերմակ գավազան էր: Դեմքը տեսնել Ֆրոդոյին չհաջողվեց. շուտով ճամփորդը նա ճանապարհով ձախ գնաց ու լուծվեց հորիզոնում, հորիզոնից այն կողմ անցավ: Հետո այդ ճերմակ ճամփորդին հիշելով, Ֆրոդոն այդպես էլ չհասկացավ՝ չկարողացավ որոշել՝ Գանդալֆի՞ն տեսավէ տեսել, թե... Գուցե դա Սարումա՞նն էր: Տեսիլքը Սարումանին, իսկ հարթավայրը փոխվեցնոր տեսիլքով:
Գրոտած թղթերով ծածկված քառակուսի սեղանով փոքրիկ սենյակում դռնից-պատուհան հետուառաջ ետուառաջ էր անում Բիլբոն: Պատուհանը , պատուհանը թակում էին անձրևի կաթիլները, իսկ ծեր հոբիթն ինչ-որ բանից հուզված էր: Հանկարծ տեսիլքը , հանկարծ նա քարացավ, Հայելու մակերեսը կնճիռներով ծածկվեց, ու սենյակն անհետացավ:
Մոգական Հայելին պարզվեց, և նոր տեսիլքները արագորեն սկսեցին փոխարինել մեկը մյուսին: Ֆրոդոն մտքի հանկարծակի փայլատակումով գիտակցեց, որ իր առջև տեսիլքների հերթագայությամբ բաժանված անցնում են Մեծ Պատմության փուլերը, որի մեջ իրեն ներքաշել է ճակատագիրը:
Նրան երևաց փոթորկածուփ ծովը: Նա իսկույն հասկացավ, որ դա հենց փոթորկածուփ ծով է, թեև մինչ այդ ծով չէր տեսել՝ թխակապույտ, հսկայական ծառացած ալիքներով, իսկ թանձր ամպերը ծածկել էին արևը: Բայց , բայց դրանց արճճե թաղանթը պատռելով՝ պատռելով, արևը լուսավորում էր դեպի արևելք լողացող պատռված առագաստներով նավի սև ուրվագիծընավը: Հաջորդ ակնթարթին տեսիլքը չքվեց, և Հետո հայտնվեց մեծ գետով երկու մասի բաժանված մի մարդաշատ քաղաք, հետո՝ սպիտակ քարե յոթ աշտարակներով վեհապանծ լեռնային ամրոց: Հետո Իսկ հետո փայլեց արևածագը և լուսավորեց խաղաղ ծովըԾովը: Նորից երևաց սև Սև առագաստներով ու նեղ դրոշի վրա սպիտակ ծառով նավը, որը հանգիստ ճեղքում էր երկնագույն ջրերի ջինջ ալիքները: Առավոտյան արևը պայծառ լուսավորում էր, և դրոշի վրա հստակ երևում էր սպիտակ ծառի զինանշանը: Նավը Սա դանդաղ մոտեցավ ափին ու իսկույն ծածկվեց մշուշապատ մայրամուտի հրացոլքով: Ծուխ բարձրացավ ասես կռվի դաշտի վրա, ու արևը մայր մտավ, և բոսոր մթնշաղում արյունահեղ մարտերի կարճատև բռնկումներով երևում էին անվերջանալի ճակատամարտի պատկերներ: Ապա , և բոսոր մթնշաղը սև մութ դարձավ, և ու Ֆրոդոն արդեն ոչինչ չկարողացավ զանազանել: Իսկ հետո, երբ մութը քիչ թուլացավ, ափից պոկվեց արծաթավուն նավակն ու արագորեն անհետացավ ծովային լայնարձակության մեջ: Ֆրոդոն որոշեց, որ տեսիլքներն ավարտվեցին և պատրաստվեց իջնելու...
... Բայց հանկարծ հայելի -թասը բոլորովին սևացավ՝ նորից մթագնեց՝ ասես մի սև անցք դեպի անհուն դատարկություն, և, սև դատարկությունից մթությունից դեպի Հայելու մակերևույթ լողաց լողալով, դանդաղ մոտեցավ '''Աչքը''': Հրեղենթերթևանունքներով, մահացու դեղնությամբ թույլ լուսարձակող փայլող Աչքը լարված ուշադրությամբ փնտրում , սակայն, կենդանի էր անտեսանելի զոհին, իսկ բիբը, բիբն ասես մի ճեղք էր դեպի դատարկությունքաոսը, անընդհատ տրոփում էր մեկ նեղանալով, մեկ լայնանալով: Ֆրոդոն քարացած, սարսափահար նայում էր Աչքին՝ Աչքին, ի վիճակի չլինելով ոչ՛ ճչալ, ո՛չ կամ շարժվել:
Աչքի ապակեփայլ խնձորակը պտտվեց մի կողմխնձորակը՝ կարմիր մազանոթների ցանցով պատված, ապա՝ մյուսՀայելու մեջ պտտվում էր նեղ ակնախոռոչում, ասես ինչ-որ բան փնտրելով... և Ֆրոդոն սարսափահար հասկացավ, սարսափից քարացած, հասկանում էր, որ բացի Աչքը ամբողջ աշխարհը զննելուց, Աչքը հետո ճգնում է տեսնել նաև իրեն՝ Մատանու Պահապանին: Բայց հասկացավ նաև, որ ինքը անտեսանելի է նրա համար՝ առայժմ անտեսանելի է... Քանի քանի դեռ վերջինս դիմադրելու կամք ունի, քանի դեռ ինքը չի ցանկանում ցանկանա բացվել, Աչքն անկարող է բացահայտել իրեն: Հանկարծ Անկարելիորեն ծանրացած Մատանին անկարելիորեն ծանրացավ, պիրկ ձգել էր բարալիկ շղթան պիրկ ձգվեց, և հոբիթի վիզը կախվեց ներքև: Հայելին ասես շիկացավթեքվել էր ցած, ջուրն սկսեց եռալ իսկ Հալելու ջուրը եռում էր ու քլթքլթալքլթքլթում: Ֆրոդոն գնալով ավելի էր կռանում ջրի վրա...
— Զգո՜ւյշ, բարեկամս, ջրին չդիպչեսչկպչե՛ս,— մեղմ ձայնով ասաց Գալադրիելը: Ֆրոդոն սթափվեց Ֆրոդոյին, և վերջինս հետ քաշվեց փրփրացող սև ջրից: Տեսիլքը ցրվեց, և Աչքն անհետացավ, և աստիճանաբար խավարելով, սուզվեց, իսկ Հայելու մեջ արտացոլվեցին երեկոյան աստղերը:
Ֆրոդոն շտապ ցած թռավ պատվանդանից և, դեռևս դողալով, նայեց տիրուհուն:
— Քո վերջին տեսիլքն ինձ ծանոթ է,— խոսեց ասաց տիրուհին: — Վախենալ պետք չէ: Բայց և մի մտածիր, որ իմացիր՝ Լորիենը Սև Տիրակալից պահպանում են ոչ թե երգերը, գուսաններն վիներն ու գուսանները, նույնիսկ ոչ էլ էլֆ ռազմիկների բարակ նետերը: Կարող եմ բացել քեզԱյլ այն, Ֆրոդո, որ նույնիսկ հիմաերբ նա մտածում է էլֆերի մասին, խոսելով քեզ հետ, զգում ես բացահայտում եմ Սև Տիրակալին ու բացահայտում նրա բոլոր մտահղացումները և կարող եմ ժամանակին վնասազերծել դրանք, իսկ նրան չի հաջողվում թափանցել իմ մտքերի մեջմտքերը:
Տիրուհին նայեց արևելք և ասես ինչ-որ բան հեռացրեց ձախ ձեռքով, իսկ աջը դանդաղ բարձրացրեց դեպի երկինք: Էարենդիլը՝ Էլֆերի սիրած Իրիկնային Աստղը, Գիշերաստղը այնքան պայծառ էր լույս տալիս, որ գետնին տիրուհու թույլ ստվերն էր նկատվում էր տիրուհու աղոտ ստվերը: Հովտում արդեն մութ էր, բայց հանկարծ նրան ասես լուսավորեց կայծակըկայծակ փայլատակեց. Լորիենի տիրուհու ձախ ձեռքին շլացուցիչ շողաց սադափե շաղփաղփուն ձվաձև ճերմակ քարով ոսկե մատանին, և Ֆրոդոն հասկացավ կամ այդպես թվաց նրան:
— Այո,— հանգիստ հաստատեց Գալադրիելը, թեև Ֆրոդոն բարձրաձայն մեկ բառ անգամ չէր ասել: — Երեքից մեկը պահվում պահպանվում է Լորիենում: Ինձ է վստահված տիրել ՆեինաինՆեինին: Մենք դա գաղտնի ենք պահում, Թշնամին այդ պատճառով էլ Էլրոնդը ոչինչ չի ասել: Բայց Մատանու Պահապանից ոչինչ հնարավոր չէ թաքցնել՝ առավել ևս, որ դու տեսար Աչքը: Թշնամին սրա մասին չգիտե՝ առայժմ: Ինչպես տեսնում ես, Եվ քո հաջողությունից կամ անհաջողությունից կախված է նաև մեր ճակատագիրըՕրհնյալ Երկրի բախտը: Քանզի եթե դու կործանվես ճանապարհին՝ արգելքները կվերանանճանապարհին, և մենք Թշնամու համար տեսանելի կդառնանքՄիջերկրի մոգությունը տեղի կտա Չարի առջև, իսկ եթե կարողանաս պարտքդ կատարես՝ հմայքը կվերանակատարել, Միջերկիր աշխարհը կենթարկվի ամենատեր ժամանակին, իսկ մենք դուրս կգնանք ծովից այն կողմ Օրհնյալ Երկրից կամ էլ ձեզ պես մահկանացու կդառնանք, աստիճանաբար կմոռանանք անցյալը և կմոռացվենք ինքներսկամավոր կերպով հանձնվելով նոր Տիրակալին, որից նույնիսկ անցյալի մասին հիշողությունդ չես փրկի:
Գալադրիելը լռեց: , Ֆրոդոն էլ էր լուռլռում, բայց հետո նա նայեց Գալադրիելի աչքերին ու հարցրեց.
— Իսկ ի՞նչ ճակատագիր կընտրեիր դու, եթե ընտրելու հնարավորություն ունենայիրտրվեր քեզ:
— Ցավոք, ինձ ընտրել տրված չէ,— մեղմ ձայնով տխուր պատասխանեց տիրուհինՏիրուհին: — Մենք հավետ կհիշենք Լորիենը նույնիսկ ծովի այն կողմում, օրհնյալ հողում՝ էլֆերի սերը սեփական հողի հանդեպ ավելի խորն է, քան ծովի անդունդը: Հավերժ կհիշենք ու կսգանք, և այդ վիշտը մեր կարոտը երբեք լիովին չի դարմանվիմեղմանա: Սակայն Սաուրոնին հաղթելու համար էլֆերը պատրաստ են հրաժարվելու հայրենիքից, այդ պատճառով որի համար էլ մենք ապաստանեցինք Պահապաններին: Դու . դուք պատասխանատու չես չեք Լորիենի ճակատագրի համար: Դու պետք է մտածես միայն քեզ վստահված հանձնարարության մասին... Իսկ եթե անկարելին երազեի, ապա կուզենայի, որ Թշնամու Մատանին երբեք կռված չլիներ կամ հավիտյան անհետանար Միջերկրիցխորտակվեր Մեծ Անդուինի մեջ:
— Դու իմաստուն ես, անվախ և արդարամիտ,— ասաց նրան հոբիթը: — Ուզու՞մ ես Թշնամու Մատանին տամ քեզ... Նրա հզորությունն իմ ուժերից վեր է:
Տիրուհին հանկարծակի զրնգուն ծիծաղեց:
— Ուրեմն իմաստուն եմ, անվախ և արդարամիտ,— շարունակելով ծիծաղել, կրկնեց նա: — Գուցե և այդպես է, բայց դու զարմանալի խորաթափանց ես դառնում, Պահապան... Երբ դու առաջին անգամ ներկայացար ինձ, ես ինձ թույլ տվեցի նայել քո սիրտը՝ և քեզ փորձության ենթարկեցի՝ ահա և դու հաջողվեց վրեժ լուծեցիր լուծել ինձանից դրա համար: Դու զարմանալի խորաթափանց ես դառնում, Պահապան... Ինչու՞ թաքցնել, շատ անգամ եմ մտածել, թե ինչպես կվարվեմ, եթե պատահականության կամքով Թշնամու Մատանին ինձ մոտ հայտնվի և ահա հիմա կարող եմ այն ստանալ... Չարը անդադար չար է ծնում, անկախ նրանից թե ով է այն բերել աշխարհ: Գուցե , ուրեմն գուցեև ես մեծագույն բարի՞ք կգործեմ քեզ վստահված Մատանուն տիրանալով... Առավել ևս, որ այն ինձ կհասնի առանց բռնության, և ես Սև Տիրակալուհի չեմ դառնա՝ դու ինքդ քո կամքով առաջարկեցիր: դառնա... Ես կլինեմ հրաշագեղ ու զարհուրելիահարկու, ինչպես առավոտն ու գիշերըհանկարծահաս փոթորիկ, արդարզարհուրելի, ինչպես ծովն քանց կայծակը գիշերային երկնքում, կուրացուցիչ ու անողորմ, հանց երաշտի արևը, և ձյունը լեռնագագաթներիհաճելի, ահարկու, ինչպես փոթորիկն ցանկալի ու կայծակը... Ես ավելի զորեղ կդառնամվտանգավոր՝ կրակի պես, պաղ, քան աշխարհի հիմքն է: Բոլորը կսիրեն ինձ հուսահատ սիրով ու կփոշիանան իմ ոտքերի առաջորպես ձմեռային աստղ, բայց ոչ Սև:
Նա ձախ ձեռքը պարզեց առ երկինք, և Նեինայի Նեինի քարը ակնթարթորեն բռնկվեց, ու Ֆրոդոն վախեցած հետ ընկրկեց, որովհետև տեսավ նույն այն տիրակալուհունՏիրակալուհուն, որի մասին հենց հիմա լսում էր՝ խոսում էր Գալադրիելը՝ շլացուցիչ, գեղատեսիլ, զարմանահրաշ և ահարկու: Բայց նա կրկին քնքուշ ծիծաղեց ու ձեռքն իջեցրեց. , քարը խամրեց, և Ֆրոդոն թեթևացած հասկացավ, որ իր սխալվել է. նրա առջև կրկին կանգնած է էր էլֆերի տիրուհին՝ Տիրուհին՝ բարձրահասակ, նրբանուրբ, գեղահրաշ, բայց ոչ ահարկու, սպիտակ հագուստով ու նուրբև ոչ թե փայլատակող թիկնոցով, ձայնն էլ թախծոտ ու հանգիստ ձայնովէր:
— Ես անցա փորձությունը,— ասաց նա: ,— Ես կգնամ ծովից այն կողմ ու կմնամ Գալադրիել:
Երկարատև լռությունից հետո տիրուհին ասաց.
— Գնանք: Վաղը դուք մեկնելու եք Լորիենից, քանզի ընտրությունը կատարված է և ժամանակն անցնում է: Իսկ այժմ ձեզ ցանկանում է տեսնել տերը:
— Բայց քանի դեռ չենք հեռացել, ես ուզում եմ մի հարց տալսկզբում պատասխանիր,— ասաց խնդրեց նրան Ֆրոդոն,— մի հարցի, որը ես չեմ տվել Գանդալֆին: Միշտ ուզում էի հարցնելնրան, բայց չէի համարձակվում, իսկ հետո նա զոհվեց Մորիայի Մորիական քարանձավներում: Ինձ վստահված է գլխավոր Մոգական Մատանին, հապա ինչու ես չեմ տեսնում մյուս Մատանիների պահապաններինՊահապաններին: Ինչու՞ չեմ կարդում նրանց գաղտնի մտքերըչեմ իմանում:
— Դու ուղղակի չես փորձել տեսնել և իմանալ,— պատասխանեց տիրուհին,— և միայն երեք անգամ ես Մատանին հագել մատիդ: Բայց և երբեք չփորձես... Դա անխուսափելիորեն քեզ կկործանի: Մի՞թե Գանդալֆը չի ասել քեզ, որ ցանկացած Մատանու ուժը կախված է նրա Պահապանի հզորությունից: Եթե դու տնօրինես Մատանին, չդառնալով իսկապես հզոր և իմաստուն, ապա վաղ թե ուշ համընդհանուր Թշնամին քեզ կենթարկի իր կամքին, և դու, ինքդ էլ այդ չնկատելով, կսկսես կատարել նրա բոլոր հրամանները: Հիշիր, դու ընդամենը Պահապան ես, այլ ոչ թե տերՏեր: Քեզ Մատանին վստահված է ոչ թե տիրելու, այլ պահպանելու համար: Երեք անգամ Մատանին հագել ես մատիդ... Ասա, սակայն, արդյոք քո՞ կամքով... Եվ այնուամենայնիվ շատ խորաթափանց ես դարձել... Դու կարողացար կարդալ Քեզ համար բացվեցին իմ ծածուկ մտքերը, իսկ իմաստուններից : Իմաստուններից քչերը կարող են դրանով պարծենալ: ... Դու տեսար Աչքը նրա, ով պահում է Յոթն ու Ինը: Դու համնընդհանուր Թշնամու աչքը և ճանաչեցիր Նեինան Նեինը իմ մատին... Ասա, նկատե՞լ էիր իմ Մատանին,— հարցրեց տիրուհին ՍամինՏիրուհին, դեպի Սամը շրջվելով:
— Ի՞նչ մատանի,— հարցին հարցով պատասխանեց Սամը: — Անկեղծ ասած, իսկի չհասկացա էլ, թե ինչ մասին եք խոսում: Դու ձեռքով ցույց տվեցիր գշերաստղը, և այն շատ պայծառ քեզ լուսավորեց: Բայց ես ոչ մի մատանի էլ չեմ տեսել և, որ խոստովանեմ, իսկի չհասկացա էլ, թե ինչի մասին եք զրուցում: Բայց դե որ ինքդ թույլ տվեցիր ինձ խոսել, տիրուհի, ապա ես էլ իմ տիրոջ հետ միասին խնդրում եմ, վերցրու նրանից այդ Թշնամու Մատանին... Ախր որ այն քեզ անցներ, էլ ոչ ոք չէր համարձակվի քեզ չլսել... Դու էլ հո կարգուկանոն կգցեիր այս աշխարհում: Չարագործները չէին քանդի կերդվեին չքանդել Պարկուտը և իմ ծերուկին փողոց չէին գցի: Պատասխան կտային իրենց արածի համարԻրենք Չարից կտապալվեին:
— Այո,— պատասխան կտայինես դրանց սանձերը կձգեի,— մտածկոտ հաստատեց Գալադրիելը: — Բայց հետո... ԼավԻ դեպ, այդ մասին չխոսենք. Մատանին մնում է Ֆրոդոյի մոտ, այնպես որ այդ մասին չխոսենք: Գնանք, ձեզ սպասում է Լորիենի տերը:
=== Գլուխ ութերորդ. Հրաժեշտ Լորիենին ===
