Changes
/* Գլուխ վեցերորդ. Լոթլորիեն */
Եվ այստեղ, անզոր լինելով հաղթահարել անհուն վիշտը, Պահապաններն ազատություն տվեցին արցունքներին: Ոմանք կանգնել ու լուռ լաց էին լինում, մյուսները հեկեկալով թավալվում էին գետնին: Հեծկլտում էր նույնիսկ դժնի Բորոմիրը: Մեկ անգամ էլ հազիվ լսելի հառաչեց ընդերքը՝ ռ-ո-գ, և հովտում լռություն տիրեց:
=== Գլուխ վեցերորդ. Լոթլորիեն Քվեթլորիեն ===
Մեր գնալու ժամանակն է,— ասաց Արագորնը: Հետ նայելով՝ նա բարձրացրեց Անդրիլը և բացականչեց.— Մնաս բարո՜վ, Գանդալֆ... Չէ՞ որ ես ասում էի. «Քեզ մահացու վտանգ է սպառնում»: Դժբախտաբար, ես ճիշտ դուրս եկա, և մեր ճանապարհորդությունն անհուսալի է թվում ինձ... — Դեպի ուղեկիցները շրջվելով, Արագորնն ավելացրեց.— Բայց մենք առանց հույսի էլ կգնանք Մորդոր: Գուցե մեզ հաջողվի վրեժ լուծել: Իսկ ողբալու ժամանակ չունենք, բարեկամներ: Մեզ դժվարագույն ճանապարհ է սպասում:
Բայց մտքերով տարված Սամը ոչինչ չպատասխանեց:
Մեծ, բլրապատ, սև ժայռաքար հիմքով ու բերրի հողաշերտով հովիտը հյուսիսից եզերում էր Արծաթաջուրը, իսկ հարավից՝ Սպիտակբաշը, դրա համար էլ գետերի հունը սև էր և հովիտն էլ հնուց Սրագետք Սևագետք էին անվանում, չնայած արևի ճառագայթներով լուսավորված երկու գետն էլ ուրախ արծաթին էին տալիս, իսկ սևանում էին միայն երեկոները և վատ եղանակին: Հնարավոր է, հովտի առաջին բնակիչները ամպամած օր էին եկել այստեղ:
Ճամփորդները քայլում էին Արծաթաջրի ափով:
— Հայելու լճից մինչև Արծաթաջրի և Սպիտակբաշի միացման տեղը տասը լիգ կլինի,— պատմում էր Արագորնը,— և այնտեղ անտառում մենք կգիշերենք: Այս ուղին մեզ համար նշել է Գանդալֆը, որ հետո դորս գանք դեպի Մեծ Գետը: Արծաթաջրի ու Սպիտակբաշի միացումից գոյանում է Ոսկե Կախարդուհի հորդառատ գետը, որը թափվում է Անդուին Մեծի մեջ:
— Դրանք միանում են Լոթլորիենի Քվեթլորիենի մոտ,— ուրախ հուզմունքով ընդմիջեց Լեգոլասը,— էլֆերի ամենասքանչելի բնակավայրի մոտ, որը գտնվում է Ոսկի Անտառում: Լոթլորիենի Քվեթլորիենի արծաթագույն ծառերը (որոնց կեղևը մոխրա-արծաթավուն է) ածնանը աշնանը խիտ սաղարթից չեն զրկվում, այն դառնում է վառ ոսկեգույն և մնում է ճյուղերի վրա մինչև գարնան գալը: Գարնանը նախորդ տարվա տերևը թափվում է, անտառի բացատները ոսկով ծածկելով, իսկ ճյուղերին նոր տերևների հետ միասին բացվում են ոսկեդեղին ծաղիկներրը՝ օդը լցնելով մեղրի բուրավետությամբ: Այդպես են պատմում հինավուրց առասպելները՝ ինքս ոչ մի անգամ չեմ եղել Լորիենում: Կուզեի այնտեղ լինել գարնանը:
— Այնտեղ ձմռանն էլ վատ չէ,— նկատեց Արագորնը: — Բայց Լորիենը հեռու է: Իսկ հիմա մենք պետք է հեռանանք Մորիայից, դրա համար էլ քայլերն արագացրեք, բարեկամներ:
Արագորնը մեծ-մեծ քայլերով առաջ գնաց, ր և Սամն ու Ֆրոդոն սկսեցին հետ մնալ: Նրանք ամբողջ օրը ոչինչ չէին կերել: Յաթաղանի հարվածից Սամի ջերմությունը բարձրացել էր ու գլուխը պտտվում էր, իսկ շոգ Մորիայից հետո նա քամուց դողացնում էր: Զուր էր երկնքում փայլում արևը: Ֆրոդոն հևոցով ու արագացած էր շնչում, ամեն մի քայլը դժվարությամբ էր գցում:
Կես ժամ հետո Լեգոլասը հետ նայեց ու տեսնելով, որ հոբիթները շատ են հետ մնացել, անհանգստացած ձայն տվեց Արագորնին: Նա ևս շրջվեց ու վազեց հետ մնացողների մոտ: Նրան հետևեց Բորոմիրը: Մնացած Պահապաններն իսկույն կանգ առան:
Արագորնը ծակող թփուտներից դուրս եկավ մի փոքրիկ բացատ, որը պատված էր կապույտ հապալասով ու ստվերված բրգաձև սոճիներով: Այստեղ կարճատև հանգիստ առան: Արևն սկսում էր թեքվել դեպի արևմուտք, իսկ նրանք միայն մի քանի լիգ էին հեռացել, և օրքերը առանց դժվարության կարող էին հասնել նրանց: Մինչ Պահապանները ցախ էին հավաքում, խարույկ վառում ու ջուր եփում, Արագորնը զննեց հոբիթների վերքերը: Սամի վերքը թեև խոր չէր, բայց, չգիտես ինչու, մինչև հիմա արյունահոսում էր, և Արագորնը անհանգստությամբ խոնարհվեց Սամի վրա: Սակայն զննումն ակնհայտորեն ուրախացրեց նրան:
— Բախտդ բերել է, ասան նա Սամին: — Շատերն ավելի լուրջ են հատուցել իրենց սպանած առաջին օրքի համար: Դու մաքուր դաշույնով ես վիրավորվել: Իսկ օրքեր հաճախ յաթաղաններին ուժեղ թույներ են քսում: Այս վերքն արագ կբուժենք: — Արագորնը խառնշտեց ուսապարկը և մի բուռ չոր տերև հանեց: — Բալասանի տերևներ են,— բացատրեց նա,— ես դրանք քաղել եմ Զավերտ սարի մոտերքից: Չոր վիճակում դրանք ավելի թույլ են ներգործում, քան՝ թարմ, բայց քո վերքըւվերքը, կարծում եմ, կբուժեն: Սրանք դիր եռացրած ջրի մեջ, իսկ երբ կսառչի՝ վերքը լվա և զգուշությամբ չորացրու: Դե, հիմա քո հերթն է, Ֆրոդո:
— Ես արդեն լավ եմ,— հայտարարեց հոբիթը, Արագորնին թույլ չտալով արձակել թիկնոցի կոճակները: — Ես ուղղակի հոգնել եմ և շատ սոված եմ՝ հանգիստն ու սնունդն ինձ լրիվ կբուժեն:
— Մուրճի ու զնդանի արանքում գտնվելը կատակ բան չէ,— ծիծաղեց Արագորնը և լրջանալով ավելացրեց. — Բա որ կողոսկրերդ կոտրված լինեն... Ոչ, խնդրեմ, մի դիմադրիր զննելուն... — Նա խնամքով Ֆրոդոյի վրայից հանեց թիկնոցը, վերնաշապիկը... ու տարակուսանքով մռայլվեց, իսկ հետո քրքջաց: Օղազրահն արծաթաջրի Արծաթաջրի պես առկայծում էր արևի տակ: Արագորնը հանեց այն, թեթև թափ տվեց ու թանկագին քարերը ծիածանի գույներով շողշողացին, իսկ զրահի նուրբ օղերի խշխշոցն ամառվա անձրևի աղմուկ հիշեցրեց: — Մի նայե՛ք, բարեկամնե՜ր,— ասաց Արագորնը,— մեր Ֆրոդոյի թանկագին մորթուն: Եթե Միջերկրի որսորդներն իմանային, որ հոբիթներն այսպիսի թանկագին մորթիներ ունեն, նրանք խմբերով կհոսեին Հոբիթստան...
— Եվ Միջերկրի հմուտ որսորդների նետերը հոբիթներին բնավ վնաս չէին տա,— օղազրահը դիտելով, նկատեց Ջիմլին: — Ախր այս զրահաշապիկը միթրիլից է... Միթրիլից... Իսկ այսպիսի հոյակապ աշխատանք, խոստովանում եմ, երբեք չեմ տեսել ու նույնիսկ չեմ իմացել, որ այդպիսի բան հնարավոր է: Այս օղազրահի մասին չէ՞ր խոսում Գանդալֆը: Այն ժամանակ նա, ըստ իս, թերագնահատեց սա:
— Հիմա եմ հասկանում,— միջամտեց Մերին,— թե ինչու էիր ամբողջ օրը նստում Բիլբոյի կողքը: Պարզվում է, որ նա քեզ զինում էր ճանապարհի համար: Ա՜յ թե հիանալի ծերուկ է... Հարմար առիթով պետք է նրան ասել, որ իր նվերը Ֆրոդոյին փրկեց մահից:
Այնտեղ, որտեղ նիզակը խփել էր օղազրահին, միթրիլի օղակը ճնշելով զրահի աստառը (նուրբ, ձգվող կաշվից շապիկ), կապտավուն դաջվել էր Ֆրոդոյի կրծքին: Բայց օղազրահը չէր պատռվել, և սահած նիզակը հոբիթին շպրտել էր մի կողմ ու թիթեռի պես, թիկնոցով մեխել պատին: Իսկ Ֆրոդոյի կողին մեծ ու ուռած կապտուկ կար: Մինչ մյուսներն ուտելիք էին պատրաստում, Արագորնը բալասանից եփուկ պատրաստեց ու դրանով լվաց հոբիթի բոլոր կապտուկները: Բուժիչ սպեղանու սուր հոտը կախվեց քամիներից պաշտպանված բացատի վրա, և շուտով Պահապաններն ուրախությամբ զգացին, որ իրենց հոգնածությունն արագորեն անցնում է: Սամի վերքը արյունահոսելուց դադարեց, իսկ Ֆրոդոն զգաց, որ կարող է շնչել, սակայն նիզակի հարվածի կապտուկը երկար ժամանակ չէր ներծծվում ու ցավում էր: Արագորնը դրա վրա փափուկ վիրակապ դրեց, որ Ֆրոդոն կարողանա օղազրահը հագնել:
— Երբ դու օղազրահը հագած ես,— ասաց նա հոբիթին,— ես ինձ ավելի հանգիստ եմ զգում: Հագի՛ր և մինչև արշավի վերջը չհանես, մանավանդ որ դա զարմանալի թեթև է: Օղազրահդ կարող ես հանել բարեկամներիդ մոտ, այնտեղ, որտեղ Թշնամին անզոր է... Բայց, ցավոք, այդպիսի վայրեր մեր ճանապարհին քիչ կհանդիպեն:
Կազդուրվելով, Պահապանները խարույկը հանգցրին, օջախը ծածկեցին սոճու ճյուղերով, որ իրեն իրենց դադարի տեղի հետքերը կորցնեն և Արագորնի հետևից դուրս եկան ճանապարհ: Մոտավորապես մեկ ժամ հետո Մշուշապատ լեռնաշղթան Ճամփորդներից ծածկեց մայր մտնող արևը, և սարերին մութ ստվերներ ընկան: Առափնյա հովիտներով գետից սողալով վեր ձգվեցին մշուշի սպիտակավուն ծվենները: Արևելքում իրիկնային մոխրագույն աղջամուղջն աստիճանաբար պարուրում էր լայնարձակ հարթավայրը՝ քայլող Պահապաններին խաբուսիկ կերպով մոտիկ ցույց տալով հեռավոր մթին, սև անտառը: Այժմ, երբ Սամն ու Ֆրոդոն իրենց առույգ էին զգում, Ջոկատը կարող էր բավականին արագ շարժվել, և ճամփորդները քայլեցին ևս երեք ժամ՝ միայն մի կարճաաթև կարճատև դադար տալով:
Դաշտավայրը պարուրել էր գիշերային մութը: Երկնքում փայլում էին աստղերը, սակայն լուսինը դեռ դուրս չէր եկել: Ֆրոդոն ու Ջիմլին գիշերվան ականջ դնելով, քայլում էին վերջից: Ամեն ինչ խաղաղ էր: Վերջապես Ջիմլին խզեց լռությունը:
Ջիմլին հետ նայեց ու ականջ դրեց:
— Սխալվում ես,— ասաց նա Ֆրոդոյին,— քամին է խշխշում խոտերի մեջ: Իսկ աչքերը... հրե՜ն, տես ինչքան առկայծող կրակներ կան... — Ջիմլինբ Ջիմլին ցույց տվեց գիշերային երկինքը: — Գնանք, թե չէ մենք առանց այդ էլ հետ ենք մնացել:
Քամու խշշոցը թանձրացավ, ուժեղացավ, գիշերային խավարը խտացավ, և ճամփորդները հասկացան, որ մոտենում են անտառին:
— Դա Լոթլորիե՜նն Քվեթլորիե՜նն է,— բացականչեց Լեգոլասը: — Այստեղից սկսվում է Ոսկի Անտառը: Ափսո՜ս, որ հիմա գարուն չէ...
Ճանապարհը սուզվեց կայշկլտուն կայծկլտուն խավարի մեջ՝ բարձր, արծաթավուն ծառերը խշշացող տերևների ոսկեգույն շղարշով ճամփորդներից ծածկում էին աստղալից երկինքը:
— Ճիշտ ես,— ուրախությամբ հաստատեց Արագորնը: — Սա իսկապես Ոսկի Անտառն է, որտեղ ըստ Գանդալֆի ծրագրի մենք կարող ենք գիշերել: Նա ենթադրում էր, որ էլֆերի տիրույթներում օրքերը չեն համարձակվի մեզ հետապնդել:
— Չարքանտառի էլֆերը բազում տասնամյակներ Լորիենում չեն եղել,— ասաց Լեգոլասը: — Բայց, ինչպես լսել եմ, մեր ազգականները հաջողությամբ կասեցնում են Խավարի Վարագույրը, թեպետ նրանց տիրապետության սահմանները խիստ փոքրացել են:
— Այո, նրանց տիրապետությունները շատ են փոքրացել: — Արագորնը ասես ինչ-որ բան հիշելով հառաչեց: — Նրանք նահանջել են Լորիենի խորքը և այսօր նրանց օգնության վրա հույս դնել չի կարելի: Եկեք մի քիչ առաջ անցնենք և գիշերելու համար բացատ գտնենք: — Արագորնը շրջվեց ու քայլեց ճանապարհով, սակայն Բորոմիրը տեղից չշարժվեց:
— Իսկ այս անտառը շրջանցել չի՞ կարելի,— հարցրեց նա:
— Շրջանցե՞լ, ինչու՞,— զարմացած հարցրեց Արագորնը:
— Անծանոթ փորձանքները գաղտնի արահետների վրա միշտ էլ ավելի վտանգավոր են լինում, քան բացահայտ թշնամիները բանուկ ճանապարհներին,— հոնքերը կիտելով, բացատրեց Բորոմիրը: — Գանդալֆի խորհրդով մենք իջանք Մորիա... Հիիմա էլ դու՞ ես շտապում կործանվել... Լորիենյան անտառից դուրս գալը հեշտ բան չէ, իսկ դուրս գալ այնպիսին, ինչպիսին մտել ես՝ անհնարին է, ահա թե ինչ են ասում Լորիենի մասին Գոնդորում...
— Ախր ճիշտ էլ ասում են,— նկատեց Արագորնը,— իսկ այ ասացվածքի իմաստը, ըստ երևույթին, մոռացվել է, այլապես գոնդորցիները Լորիենից չէին սարսափի: Բայց ինչևէ, Անդուինի մոտ դուրս գալ այստեղից կարելի է միայն անտառով՝ եթե չես ուզում վերադառնալ Մորիա կամ բարձրանալ Բարազինբար:
— Իհարկե չեմ ուզում,— ասաց Բորոմիրը,— դրա համար էլ կգամ քո հետևից անտառի միջով: Սակայն հիշիր, դա էլ է վտանգավոր...
— Վտանգավոր է,— համաձայնեց Արագորնը,— չարի համար: Եվ նրանց համար, ով նախանձախնդրորեն ծառայում է նրան: Իսկ այժմ՝ առաջ, ժամանակ ենք կորցնում:
Ճամփորդները լիգից ավելի չէին անցել, երբ ձախից հոսող Արածաթաջրի քչքչոցը խլացրեց աջից գահավիժող ջրվեժի աղմուկը: Երեսուն քայլ հետո նրանք առջևում տեսան սև ջրապտույտներով հոսանք, որ կտրում էր ճանապարհի մոխրագույն շերտը:
— Սա Սպիտակբաշն է,— բացականչեց Լեգոլասը: — Սրա մասին շատ երգեր են հորինվել, և մենք, հյուսիսային անտառային էլֆերս մինչև հիմա էլ երգում ենք դրանք ու անկարող ենք մոռանալ նրա ջրվեժների փրփրահեղ ալիքները. ծիածանագույն՝ ցերեկը և կապտավուն՝ գիշերը, գահավիժման թնդյունը և հորձանուտների մթին խորությունը: Բայց Սպիտակբաշի երբեմնի բնակելի ափերը վաղուց ամայի են, Սպիտակ Կամուրջը քանդված է, իսկ էլֆերին օրքերը քշել են արևելք: Սպասեցեք ինձ, ես կիջնեմ ջրի մոտ, քանզի ասում են, որ այդ գետը վանում է թախիծն ու թոթափում հոգնածությունը: — Էլֆը իջավ գիրթ ափով, որ կտրված էր բազմաթիվ մանր խոռոչներով, մտավ ջուրը և ձայն տվեց ճամփորդներին. — Այստեղ խորը չէ, դուք էլ իջեք... Եկեք լողանք հարավային ափը: Ես գիշերելու հարմար բացատ եմ տեսնում: Եվ գուցե Սպիտակբաշի ջրվեժի զրույցի տակ բոլորս հաճելի երազներ կտեսնենք:
Ճամփորդներն իջան Լեգոլասի հետևից: Ֆրոդոն մտավ զով ջուրը՝ այստեղ գետը ծանծաղ էր, և զգաց, որ վհատությունը, թախիծն ու հոգնածությունը, կորուստների մասին հիշողությունը և գալիքի նկատմամբ վախը ասես կախարդական ուժով չքացան:
Պահապանները դանդաղ անցան Սպիտակբաշը, գետից շուտ դուրս գալու ցանկություն չունեին, մագլցեցին զառիթափ ափը, ուտելիք պատրաստեցին և հանգիստ կերան, իսկ Լեգոլասը նրանց հին ժամանակների Քվեթլորիենի մասին մի քանի ավանդություն պատմեց:
Երբ նա լռեց, գիշերային լռության մեջ լսվեց ջրբեժի միալար աղմուկը, և կամաց-կամաց Պահապաններին սկսեց թվալ, որ իրենք զանազանում են ինչ-որ տխուր երգ երգող էլֆերի ձայները:
— Այդ գետը մարդիկ են Սպիտակբաշ անվանել,— երկար դադարից հետո խոսեց Լեգոլասը,— իսկ էլֆերեն կոչվում է Նիմրոդել, որ նշանակում է «Սպիտակ մազերով կույս»: Թախծալուր երգեր են հյուսել այն մասին, թե ինչպես մորիացիները միթրիլի հանույթի ժամանակ ակամա արթնացրել են Չարքին, իսկ Նիմրոդելը կործանվել է Սպիտակ լեռներում...
— Թզուկները ոչ մի չար բան չեն արել,— Լեգոլասին ընդհատելով բացականչեց Ջիմլին:
— Ճշմարիտ է, ես չեմ ասել, թե արել են,— պատասխանեց էլֆը,— ես ասացի՝ արթնացրել են: Չարքը անզոր է Առաջնածինների առջև, բայց երբ այն արթնացել է, էլֆերից շատերը որոշել են թողնել Քվեթլորիենը՝ Ծաղկող Լորիենը ընդհանուր լեզվով, և Ծովի ճանապարհին Նիմրոդելը կործանվել է...
— Ասում են,— լռելուց հետո շարունակեց Լեգոլասը,— որ Նիմրոդելը, ինչպես և լորիենյան բոլոր էլֆերը, ապրում էր հսկայական ծառի գագաթին, իզուր չէ, որ քվեթլորիենցի էլֆերին անվանում են ծառակյացներ կամ գալադրիմ: Հնարավոր է, որ հիմա էլ են նրանք այդպես ապրում, քանի որ լորիենյան անտառի խորքում հազվագյուտ հզոր ծառեր են աճում:
— Պետք է խոստովանեմ,— խոսեց Ջիմլին,— որ ծառի վրա ես ինձ ավելի հանգիստ կզգայի: — Նա խեթ նայեց Մշուշապատի կողմը: — Օրքերի հետ հանդիպումն ինձ չի ուրախացնի:
Հասնելով մինչև հարթակ, Ֆրոդոն ու Սամը երեք լորիենցի էլֆ տեսան, որոնք անսպասելի դուրս լողացին կայծկլտուն մթության միջից: Քանի որ նրանք անշարժ նստած էին, քողարկիչ թիկնոցները նրանց անտեսանելի էին դարձնում: Էլֆերը մոտեցան շնչակտուր հոբիթներին, և նրանցից մեկն ասաց համընդհանուր լեզվով.
— Բարի գալուստ Լորիեն, բարեկամներ: Մենք հազվադեպ ենք հյուր ընդունում և համարյա մոռացել ենք համընդհանուր լեզուն: Այն հիշում են միայն մեր հետախույզները, որոն որոնք հաճախ հեռանում են Անտառից, որովհետև նրանց հարկավոր է հետևել թշնամիներին և իմանալ միջերկրյան վերջին նորությունները: Նույնիսկ մեր հյուսիսային ցեղակիցներն էլ վաղուց չեն եղել Լորիենում: Ես հետախույզ եմ: Իմ անունը Հալդիր Հելդար է: Իսկ իմ եղբայրները՝ Օրոֆինն ու Ռամիլը, ընդհանուր լեզուն համարյա չգիտեն:
Էլֆերն իրենց անունները լսելով, հարգալիր, բայց լռելյայն խոնարհվեցին հոբիթներին:
— Ձեր մասին մեզ տեղեկացրել են Էլրոնդի սուրհանդակները և մենք վերհիշեցինք, թեպետև դժվարությամբ, որ ինչ-որ տեղ, Միջերկրի հյուսիս-արևմուտքում հնում ապրում էին կոլոտիկներ կամ, ինչպես դուք եք անվանում ձեզ, հոբիթներ: Մենք այստեղ օտարների չենք ընդունում, բայց ձեզ համար երաշխավորում է մեր հյուսիսային ցեղակիցը, դե դուք առանց երաշխավորության էլ չարագործների նման չեք, դրա համար էլ, ինչպես մեզ խնդրել է Էլրոնդը, պատրաստ ենք օգնել ձեզ հասնելու մինչև Անդուին: Այս գիշեր կանցկացնեք այստեղ, իսկ վաղը կանցնեք Կախարդուհով: Ձեր ջոկատում քանի՞ ռազմիկ կա:
— Ութ,— պատասխանեց Հալդիրին Հելդարին Լեգոլասը,— նրանք, ես, ևս երկու հոբիթ (ընդամենը չորսն են) և երկու մարդ, մեկի մասին դուք երևի լսած կլինեք՝ Արագորն, հետքագետ-հյուսիսցի:
— Այո, Արագորնը՝ Արաթհորնի որդին, Լորիենում հայտնի է,— հաստատեց ՀալդիրըՀելդարը: — Նրա մասին մեր տիրուհուց ենք լսել: Բայց դու միայն յոթի անունը տվիր:
— Ութերորդը թզուկ է,— ասաց Լեգոլասը:
— Թզու՞կ,— խոժոռվելով հարցրեց ՀալդիրըՀելդարը: — Մենք թզուկների հետ գործ չունենք: Սև տարիները խզել են մեր դաշինքը: Ես չեմ կարող նրան թողնել Լորիեն:
— Բայց Դաինի թագավորությունից այդ թզուկին Էլրոնդն ինքն է Ֆրոդոյին ուղեկցող նշանակել,— փորձեց Հալդիրին Հելդարին համոզել Լեգոլասը:
— Լավ, ես կխախտեմ մեր սովորությունները և թզուկին կթողնեմ Լորիեն,— ասաց նա,— եթե Լեգոլասն ու Արագորնը խոստանում են ուշադիր հետևել նրան: Բայց հենց որ գետն անցնի՝ մենք նրա աչքերը կկապենք: — Էլֆը լռեց, հետո գործնական շարունակեց. — Օրքերն արդեն վաղուց են հոսում դեպի Մորիա, իսկ Լորիենի շուրջը գայլդարձյակներն են վխտում: Դուք ասացիք, որ Մորիայից կռվով եք դուրս եկել, ուրեմն ձեզ հետապնդում են օրքերը: Ժամանակն է հոգալ ձեր բարեկամների մասին: Հոբիթներն այստեղ կգիշերեն: Իսկ մարդիկ և թզուկը՝ հարևան հացենու վրա՝ այնտեղ մենք մեկ դելոն էլ ունենք: Նրանց համար պատասխանատու ես, Լեգոլաս: Մենք չենք վստահում ո՛չ ոչ թզուկներին, ո՛չ ոչ մարդկանց:
Լեգոլասն անաղմուկ իջավ ներքև, որպեսզի կատարի Հալդիրի Հելդարի հանձնարարությունը: Շուտով բարձր ֆսֆսոց լսվեց, և Մերին ու Փինը բարձրացան հարթակ. երկուսն էլ վատ էին զգում:
— Մենք վերցրել ենք մեր վերմակները,— քիչ շունչը տեղը բերելով, խոսեց Մերին: — Իսկ մնացած բեռները Պանդուխտը թաքցրեց և վրան ճյուղեր ու տերևներ լցրեց:
— Իզուր եք դրանք քարշ տվել այստեղ,— ասաց ՀալդիրըՀելդարը: — Մելորնի գագաթին ձմեռը ցուրտ է, չնայած այսօր հարավային քամի է, մենք և՛ վերմակ ունենք, և՛ մորթե աստառով տաք թիկնոցներ, չէ՞ որ այստեղ Սելեբրանդի և Նիմրոդելի միացման տեղում մշտական պահակակետ կա:
Հոբիթներն, իհարկե, չհրաժարվեցին երկրորդ (պետք է նշել՝ շատ համեղ) ընթրիքից, իսկ ուտելուց հետո հագան մորթե թիկնոցները, փաթաթվեցին իրենց վերմակների, հետո էլֆերի վերմակների մեջ ու փորձեցին քնել, բայց ուր էր թե...
Էլֆերի քայլերին էլ նման չէր, որովհետև էլֆերն անաղմուկ են քայլում: Ֆրոդոն շունչը պահած ականջ դրեց: Այո, ինչ-որ մեկը մագլցում էր վերև: Ֆրոդոն սևեռուն նայում էր մթության մեջ...
Եվ շուտով տեսավ փայլուն աչքերը: Նա, ով մագլցում էր դեպի դելոնը, քարացավ, ներքևում կասկածելի ձայները կտրվեցին: Աչքերն , և հիմա առանց թարթելու նայում էին էր Ֆրոդոյին: Ֆրոդոն սարսռաց: Աչքերը թարթեցին, արծաթամոխրագույն բնի շուրջը արագորեն անորոշ ստվեր արագորեն սահեցանորոշ ստվերը, և բնից այն կողմ լսվեց մարող խշխշոց...
Իսկ մթության միջից հանկարծ դուրս լողաց Լորիենցի Հալդիրըլորիենցի Հելդարը: Համարյա ճյուղերին դիպչելով, նա մագլցեց վերև և զարմացած ասաց.
— Այստեղ ձեզ մի տարօրինակ եկվոր այցելեց: Ես նրան դեռ գետնից նկատեցի: Եվ ըստ երևույթին նա էլ ինձ տեսավ, որովհետև փախավ: Բայց դա օրք չէր: Սկզբում, երբ ես նայեցի նրան, մտածեցի, թե ձեզանից, կոլոտիկներից մեկն է իջել դելոնից՝ եկվորը փոքրամարմին էր: Բայց ախր դուք ինձնից ինչու՞ պետք է փախչեիք, և ինձ համար պարզ դարձավ, որ դա թշնամի է:
Բայց ես որոշեցի նրա վրա չկրակել, քանի որ նա կարող էր մահվանից առաջ ճչալ, իսկ օրքերը դեռ չէին հասցրել շատ հեռու գնալ: Նրանք հայտնվեցին Մորիայի կողմից. գարշելի չարագործներն անցել են գետը և երկար վարգել հարավային ափով՝ երևի հոտն առել են, թե ուր եք թեքվել դուք: Նրանք այստեղ հարյուր, հարյուր հիսուն հոգի կլինեին, ոչ պակաս: Մենք չէինք կարողանա կանգնեցնել նրանց, դրա համար էլ ես մնացի պահակակետում, Ռամիլը ձեր ձայները նմանակելով նրանց հորդան տարավ քաշել է իր հետևից Գաղտնի Թավուտները, իսկ Օրոֆիլն ուղևորվեց Օրոֆինը ուղևորվել է մերոնց մոտ՝ օգնություն կանչելու:
Ոչ մի օրք անտառից չի ազատվի: Իսկ վաղվանից արևմտյան սահմանները կհսկեն սահմանապահ ջոկատները: Քնիր: Լուսաբացին մենք կուևորվենք հարավՍթերրու:
Ձմեռային թույլ արևը հսկայական հացենիների տերևներում ոսկեզօծվելով, լուսադեմին արթնացած հոբիթներին հիշեցնում էր իրենց հեռավոր Հոբիթստանի ամառային արևածագը: Դելոնից դեպի արևմուտք ծառերի ճյուղերի միջից երևում էր Սպիտակբաշի նեղ հոբիթը՝ հովիտը՝ բազմաթիվ ջրվեժների փրփրադեզ սանդուղքով: Հյուսիս-արևմուտքում փայլում էր Արծաթաջուրը: Ոսկե Կախարդուհուն ծառերը ծածկում էին:
Պահապաններն արագ պատրաստվեցին ճանապարհ ընկնելու:
— Մնաս բարո՜վ, հիասքանչ Նիմրոդել,— բացականչեց Լեգոլասը:
— Մնաս բարո՜վբարով,— կրկնեց այդ բառերը Ֆրոդոն՝ մտածելով, որ հաղիվ հազիվ թե ինքը երբևէ տեսնի այդպիսի զարմանալիորեն պայծառ, հանգստացնող ձայնով ու կենարար գետ:
— Ձեզ հետապնդողները,— ասաց նա Պահապաններին,— կխճճվեն Գաղտնի Թավուտներում մինչև երեկո, և նրանցից ոչ մեկը տուն չի վերադառնա՝ այդ մասին հոգ կտանեն Լորիենի ռազմիկները:
Մոտ երեք լիգ անցնելուց հետո Հալդիրը Հելդարը կանգնեց և, դեմքով շրջվելով դեպի Կախարդուհին, երկու անգամ թռչունի նման ցածր սուլեց:
— Այն ափին,— բացատրեց նա Պահապաններին,— երկրորդ պահակակետն է գտնվում:
Ծառերի հետևից դուրս եկավ էլֆ ժամապահը՝ քողարկող թիկնոցով, բայց գլխանոցը կնգուղը հետ գցած: Հալդիրը Հելդարը խորշում փաթաթված արծաթապատ առասանը հմտորեն նետեց գետի վրայով: Էլֆը բռնեց այն ու կապեց ծառին:
— Կախարդուհին այստեղ շատ սառն է,— ասաց ՀալդիրըՀելդարը: — Բայց մեր բուռն ու անհանգիստ օրերին կայուն կամուրջներ կառուցելը վտանգավոր է: Նայեք՝ ինչպես ենք մենք անցնում գետը: — Էլֆը ամուր ձգեց առասանն ու պինդ կապեց ծառին: Իսկ հետո հանգիստ, ասես ճանապարհին քայլելիս լիներ, գետի վրայով գնաց ու եկավ:
— Դեհ ինձ համար դա սովորական անցում է,— ասաց Լեգոլասը: — Իսկ մյուսներրն ի՞նչ անեն: Մի՞թե նրանք լողալով պետք է անցնեն:
— Ինչու՞ լողալով,— պատասխանեց ՀալդիրըՀելդարը: — Մենք այստեղ ևս երկու առասան ունենք: Մեկը կկապենք առաջինից քիչ վերև և, դրանից բռնելով, քո ընկերները կանցնեն:
Երբ այդ երերուն կամուրջը պատրաստ էր, Պահապաններն անցան հյուսիսային ափ՝ ոմանք դանդաղ, ոմանք մեծ դժվարությամբ, մյուսներն ավելի արագ ու անկաշկանդ: Հոբիթներից լավագույն լարագնացը Փինը դուրս եկավ. նա բռնել էր միայն մի ճոպանից և բավական վստահ էր առաջ գնում, սակայն աշխատում էր ներքև չնայել: Իսկ Սամը քայլում էր դանդաղ, մանրիկ քայլերով, ձեռքերով ճոպաններից պինդ բռնած ու հայացքը ոսկեցոլք ջրից չկտրելով: Ափին նա թեթևացած շունչ քաշեց և բացականչեց.
— Դար ապրես՝ դար կսովորես, ինչպես ասում է իմ ծերուկը, դրա համար էլ ամբողջ կյանքում հողն է փորփրում և ոչ թե սարդի պես նստում է սարդոստայնում:
Ռամիլը մնաց հարավային ափին և գետանցումը վերջացնելուց հետո արձակեց երկու ճոպանները, իսկ երրորդը, որն արձակել էր գետն անցած ՀալդիրըՀելդարը, ձգեց դեպի իրեն և կծկեց: Հետո կծիկը գցեց ուսին, Պահապաններին հրաժեշտ տվեց ձեռքը թափահարելով և հետ գնաց դեպի առաջին կամուրջը:
— Եվ այսպես, ընկերներ, դուք մուտք եք գործում Նաիթ Սթերրու կամ ձեր լեզվով՝ Լորիենի սիրտը,— հանդիսավոր հայտարարեց ՀալդիրըՀելդարը: — Այս ափին քչերին է բախտ վիճակվել լինել... — Հալդիրը Հելդարը լռեց և գործնական վերջացրեց. — իսկ հիմա մենք թզուկի աչքերը կկապենք՝ ես այդ մասին ասել եմ Լեգոլասին: Մնացածները կգնան առաց աչքերը կապելու, քանի չենք մոտեցել Անտառային ամրոցին:
— Լեգոլասը չէր կարող իմ փոխարեն որոշել,— խոժոռվելով խոսեց Ջիմլին: — Ես գերի չեմ, ոչ էլ Սաուրոնի լրտեսը: Դաինի Սարամիջի թագավորության բնակիչները երբեք Թշնամու հետ գործարքի մեջ չեն մտել: Ինչու՞ ես դու ինձ չարարկու համարում:
— Ի՞նչ ես կարծում,— հարցրեց նրան ՀալդիրըՀելդարը,— ես մեր հին օրենքը կխախտե՞ի, եթե քեզ չարարկու համարեի: Ըստ օրենքի, ես պետք է ոչնչացնեմ Լորիեն Սթերրու մտնելու փորձ անող թզուկին: Իսկ դու իմ օգնությամբ գետն անցար:
— Ես կգնամ առանց աչքակապի կամ կվերադառնամ Սարամիջի թագավորություն, որտեղ ինձ ոչ ոք մատնիչ չի համարի,— հպարտ պատասխանեց Ջիմլին ՀալդիրինՀելդարին: Հետ գնալով, նա ձեռքը տարավ տապարին:
— Դու քո վերադարձի ճանապարհը փակել ես Ոսկե Կախարդուհին անցնելով,— ասաց ՀալդիրըՀելդարը: — Ես պետք է քեզ հասցնեմ տիրակալների մոտ, իսկ նրանք արդեն թող որոշեն, թե ինչ անեն քեզ: Եթե փորձես լողալով անցնել, առաջին իսկ ժամապահը կնետահարի քեզ:
Ջիմլին գոտու տակից դուրս քաշեց տապարը:
— Անիծյալ կամակոր,— քրթմնջաց Լեգոլասը:
— Հանգի՛ստՋիմլի, տեղիցդ չշարժվես,— փնչացրեց Արագորնը: — Ջիմլիայնպես, տեղիցդ չշարժվեսոր Լեգոլասին ոչ ոք չլսեց: Ջիմլին քարացավ և Արագորնը ասաց. — Ջոկատը ես եմ առաջնորդում և , դուք պետք է ենթարկվեք ինձ: Ջիմլին անարդարացիորեն նվաստացած կլինի, եթե միայն նրա աչքերը կապեն: Մենք բոլորս կգնանք կապված աչքերով... Չնայաց Չնայած դա ճանապարհորդությունը կդանդաղեցնի:
— Դու թզուկ ես,— վրդովվեց Լեգոլասը,— իսկ ես...
— Կամակո՞րՀաստակո՞ղ,— հեգնեց զայրալից հարցրեց նրան Արագորնը: — Չեղավ, եկեք արդարադատ լինենք: Կապիր աչքերս,— դիմեց նա ՀալդիրինՀելդարին:
— Հիշի՛ր, եթե ընկնեմ՝ ամեն կապտուկի համար պատասխան ես տալու,— Հալդիրի Հելդարի վրա քթի տակ մռլտաց թզուկը՝ շոշափելով ձիգ կապված կապը:
— Չե՛ս ընկնի,— վստահ ասաց ՀալդիրըՀելդարը,— մեր Լորիենում հիանալի հոյակապ արահետներ են:
— Զարմանալի ժամանակներ են,— փնթփնթաց Լեգոլասը: — Բոլորս նույն Թշնամու թշնամիներն ենք, երկնքում լուսավորում է պայծառ արեգակը և այնուհանդերձ ես՝ լինելով իմ ազգակիցների հյուրը, պետք է որպես կույր քայլեմ:
— Ոչ թե զարմանալի, այլ՝ զարհուրելի, առարկեց նրան ՀալդիրըՀելդարը: — Թշնամու չարագործ իմաստությունն ու ահարկու զորեղությունն է մեր մեջ անմիաբանություն ու փոխադարձ անվստահություն հարուցում: Մեզ՝ լորիենցիներիս, այնքան անգամ են դավել, որ հիմա ոչ ոքի չենք հավատում, բացի, թերևս, Ազատքի մեր ազգակիցներից: Մեր բնակատեղին բոլոր կողմերից թշնամիներով շրջապատված մի կղզու է վերածվել: — Մի քիչ լռելուց հետո Հալդիրը Հելդարը մռայլ ավելացրեց. — Խավարի Վարագույրը տարածվում է ու ամրանում: Այն չի կարողանում պարուրել Լորիենը, բայց նրա հզոր, սև թևերը շրջափակում են մեզ և՛ արևելքից, և՛ արևմուտքից: Հիմա եթե մենք վճռենք հեռանալ, մեզ չի հաջողվի ճեղքել-հասնել ծով: Մշուշապատն արդեն գրավված է օրքերի կողմից: Խլուտում վխտում են գայլդարձյակների ոհմակները: Ասում են, արդեն մթամած է Մուստանգրիմը, և Թշնամին մոտեցել է Մեծ Գետին: Նշանակում է՝ ազատ նավահանգիստներ էլֆերին մնացել են միայն հյուսիս-արևմուտքում, Հավերժական անտառից և կոլոտիկների հողերից այն կողմ...
— Այո, մեր հողերից արևմուտք էլֆերի ծովամերձ բնակավայրեր կան,— կարևոր տեսքով հաստատեց Մերին:
— Երջանիկ է այն ժողովուրդը,— բացականչեց ՀալդիրըՀելդարը,— որ ապրում է արևմտյան նավահանգիստներից ոչ հեռու: Մենք անհիշելի ժամանակներից չենք եղել այնտեղ: Պատմիր ինձ նրանց մասին,— խնդրեց նա հոբիթին:
— Ախր ես այնտեղ չեմ եղել,— խոստովանեց Մերին: — Առաջներում ճանապարհորդելու առիթ չեմ ունեցել: Եվ եթե իմանայի, թե ինչ է կատարվում աշխարհում, ապա դժվար թե Հոբիթստանից հեռանալու վճռականություն ունենայի:
— Նույնիսկ Իմլադրիսը կամ Լոթլորիենը Քվեթլորիենը տեսնելու համա՞ր,— հարցրեց ՀալդիրըՀելդարը: — Մեր ներկայիս աշխարհը դաժան է ու վտանգավոր, որոշ ազատ հողեր մթապատ են, իսկ սերը հաճախ վշտի է վերածվում, բայց դրանից ավելի գեղեցիկ է դառնում: — Էլֆը լռեց ու թախծոտ վերջացրեց. — շատերը Շատերը կարծում են, որ Խավարի Վարագույրը ժամանակի ընթացքում կցրվի նույնիսկ Մորդորից ու անհետ կկորչի... Ես դրան չեմ հավատում: Աշխարհն արդեն երբեք նախկինը չի լինի, իսկ արևը՝ նույնքան պայծառ, ինչպես առաջ: Գուցե մի կարճատև պայծառացում լինի, և մենք՝ էլֆերս, դուրս գանք ծով... որպեսզի Միջերկրից հեռանանք ընդմիշտ: Մի՞թե մենք պետք է հեռանանք Լորիենից և ապրենք մի երկրում, ուր մելորն չի աճում... Չէ՞ որ եթե հավատանք էլֆերի ավանդություններին, ապա ծովից այն կողմ Ոսկի անտառներ չկան: Ես չգիտեմ, թե ինչպես ենք այնտեղ ապրելու... Պահապանները իծաշարուկ գնում էին արահետով: Շարքի հետևից անշտապ քայլում էր Հալդիրը, իսկ երթը փակում էր երկրորդ լորիենցին: Արահետը փափուկ էր, հավանաբար, ավազ էր, և շուտով ճամփորդներն սկսեցին ավելի վստահ քայլել: Երևի այն պատճառով, որ նրանք փակ աչքերով էին գնում, նրանց զգայնությունը չափազանց սրված էր: Ֆրոդոն զգում էր ձմեռվա քուն մտած, բայց կանաչ խոտի թեթև բույրը, լսում էր հացենու տերևների փսփսոցը, թռչունների դայլայլը, առվակների քչքչոցը և ջրառատ Կախարդուհու խաղաղ ճողփյունը: Երբ Ջոկատը հատում էր դաշտը, ձմեռային պայծառ արևը մեղմ շոյում էր նրանց դեմքերը:
Հոգնած Պահապանները պառկեցին խոտին, իսկ Ֆրոդոն շփոթահար շուրջն էր նայում՝ ուժ չունենալով պառկել կամ նույնիսկ շարժվել: Նա նայում էր անցյալի գիրկն ընկղմված աշխարհին, որ լուսավորված էր հավիտյանս կորուսյալ լույսով, և այդ շշմեցուցիչ հին աշխարհը, նրա զարմացած աչքերի առջև բացվելով, կարծես թե հենց նրա աչքերի առջև էլ ծնվում էր: Նա տեսնում էր միայն իրեն ծանոթ գույները. սպիտակ, դեղին, կանաչ, կապույտ: Բայց դրանք այնքան թարմ ու վառ էին, ասես առաջին անգամ այստեղ էին նրան հայտնվել, իսկ ինքը նայելուց հետո անուններ է տվել: Այստեղ չէր կարելի ամառը ափսոսալ գարնան համար կամ ձմռանը ամառվա մասին երազել՝ Օրհնյալ Երկրի անփոփոխ կյանքում անցյալն ու ներկան միաձուլվում էին: Ֆրոդոն հանկարծ նկատեց Սամին՝ նա ապշահար աչքերն էր տրորում, ասես տեսածին չէր հավատում:
— Առաջ ես մտածում էի,— քրթմնջաց Սամը,— որ եթե էլֆեր են, ուրեմն գիշեր... ուրեմն մութ անտառ, և՛ լուսին, և՛ աստղեր... Իսկ այստեղ մի տես է՝ սպիտակ օր... Էն էլ պայծառից պայծա՜ռ, լուսավորից լուսավո՜ր... Եվ էդ նրանց շատ է սազ գալիս... Ոնց որ թե դու ոչ թե ինքդ ես, այլ երգի մեջ ես... Եթե հասկանում եք մտքինս:
— Դուք զգացիք Գալադրիմների Լորիենի տիրուհու զորությունը,— հոբիթների համար ոչ այնքան հասկանալի բացատրեց նա: — Ուզու՞մ եք բարձրանալ Քարին ԱմրոթԷմրոսի դելոնը:
Նրանք մոտեցան կենտրոնական մելորնին: Հենց այդ պահին քամին փչեց հարավից, և ոսկեգույն հացենու շրշյունի մեջ Ֆրոդոն լսեց, թե ինչպես կապուտակ ալիքները անցած-գնացած հեռվից բախվում են վաղուց անհատակ խորքերում կորած խորքերը քշված ափին, իսկ անծայրածիր լազուրի վերևում դայլայլում են թռչուններ, որպիսիք այլևս չկան ոչ ոք չի տեսել Միջերկրում:
— Ամենից առաջ նայիր այնտեղ...
Ֆրոդոն հնազանդ նայեց արևելք և հեռվում տեսավ մի ոչ բարձր բլուր, կամ ոչ թե բլուր, այլ որը կարծես ծածկված էր վիթխարի ծառերից կազմված պուրակ՝ ծառերով կամ թափանցիկ ոսկեզօծ գմբեթներորով գմբեթներով ու արծաթագույն դղյակներով մի քաղաք: Ինչպես Ֆրոդոյին թվաց, բլուրը լուսավոր, անհաղթահարելի ձգողական ուժ էր ճառագում, այն նույն ուժը, որը զգացվում էր այստեղ ամեն տեղ, բայց բլրի վրա էր գտնվում ուժի աղբյուրը: Ֆրոդոն և հանկարծ հասկացավ, որ ուզում է ասես նրան թևեր առնելաճեցին, ցանկացավ բարձրանալ թափանցիկ օդ և թռչել , որ թռչի դեպի այդ պայծառ բլուրը, որը նրա սրտին հանգիստ ու բլուր և խաղաղություն էր խոստանումմեջ հանգստանա բոլոր ձախորդություններից: Հետո նա նայեց հարավ-արևելք և տեսավ այնտեղ տարածված Ոսկի Անտառը, որի միջով հանդարտ հոսում էր Անդուին Մեծ գետը թափվող Կախարդուհին: Նա ուշադիր նայեց և զարմանքով նկատեց, որ Անդուին Մեծի ձախ ափը և մյուս՝ արևելյան ափի ցածրադիր մարգագետինները թեթևակի ծածկված են մոխրասպիտակ շղարշով. այնտեղ այստեղ ձմեռ էր: Մարգագետիններում տեղ-տեղ թփուտներ էին ցցված, իսկ հորիզոնից այն կողմ, ցածրիկ բլուրների մյուս կողմում ահարկու մթին պատ էրբլուրները ծածկված էին նոսր անտառով: Թվում էր արևն այնտեղ իշխանություն չունի. Լոթլորիենը Մոխրագույն մշուշում դժգունում ու մարմրում էին Քվեթլորիենը ոսկեզօծող իրիկնային արևի դժգույն ճառագայթները դժգունում ու մարմրում էին բլուրների վրա տարածված մոխրագույն մշուշում:
— Քիչ այն կողմ, այդ բլուրներից հետո սկսվում է Չարքանտառի Հմայաթավուտքը, որտեղ եղևնիներն ու սոճիերը դեպի լույսը ձգվելով, անողոքաբար խեղդում են իրենց ազգակիցներին, իսկ ներքևում, հեղձուկ ու խոնավ կիսամութի մեջ, գետնին կպած, կանաչ-կանաչ փտում են դրանց ստորին ճյուղերը: Այնտեղ, բարձր բայց ճահճապատ բլրի վրա կանգնած է Դուլ Գուլդուրի անառիկ ամրոցըդղյակը, որտեղ մի ժամանակ թաքնվում էր Թշնամին, իսկ այժմ ինչ-որ անհասկանալի բան է տեղի ունենում: Մենք վախենում ենք, որ ամրոցը նորից բնակելի է դարձել: Ամրոցի գլխին վերջերս Դղյակի փայտաշեն սրածայր տանիքի վերևում հաճախ են կուտակվում սև ամպեր են կուտակվում և կայծակներ փայլատակում են փայլատակում: Այստեղից՝ վերևից, լավ երևում է երկու ուժերի պայքարըկայծակները: Բայց թե ինչ ուժեր են հակամարտում այնտեղ՝ այնտեղ Թավուտքում՝ առայժմ հայտնի չէ նույնիսկ մեր տիրուհուն: — Հալդիրը Հելդարը լռեց և ցած իջավ, Ֆրոդոն ու Սամը հետևեցին էլֆին:
Դամբանաբլուրի ստորոտում նրանք տեսան Էմրոսի հացենու պես լուռ ու անշարժ կանգնած Արագորնին. վերջինս կանգնած էր անշարժ ու լուռ, ասես ինքն էլ վերածված լիներ հացենու: Ձեռքին նրա ձեռքին մի արծաթավուն էլանոր էրծաղիկ կար, իսկ աչքերում՝ երջանկության հուշերի ցոլքեր: Ֆրոդոն հասկացավ, որ իրենց ուղեկցորդը Լորիենի անփոփոխականությամբ հարատևող մի լուսավոր պահ է ապրում՝ վաղուց անցած և անվերադարձ մի պահապրում: Թվում էր, թե նա ինքն էլ հիմա այնտեղ է. Արագորնի խիստ դեմքն այժմ երիտասարդ էր ու գեղեցիկ, իսկ նրա ճամփորդական խունացած թիկնոցը արևի շողերից շողերում ոսկեգույն էր երևում: Ֆրոդոյի առջև նումենորցի դյուցազն ասպետ էր կանգնած: «Արքայի որդի»... — ''Վանիմելդա, Արվեն'',— ակամայից մտածեց հոբիթըլսեց նա: Եվ հանկարծ Արագորնի շուրթերը շարժվեցինԱրագորնը շարժվեց ու տեսավ հոբիթներին:
=== Գլուխ յոթերորդ. Գալադրիելի Հայելին ===
