Changes

Նախաճաշելուց հետո ճամփորդներն իսկույն շարունակեցին ճանապարհը, սակայն ոչ ոք թիավարելու տրամադիր չէր, և մակույկները հանգիստ շարժվում էին հոսանքով: Առջևում, դեպի ուր էլ որ շրջվեին, նրանց մեծ վտանգ էր սպառնում: Նրանք ուրախ էին, որ Ժայռոտը հեռու է և չէին էլ սպասում շտապում հասնել: Այդպիսով նրանք ուժեր չէին ծախսում, և Արագորնը որոշեց չշտապեցնել նրանց: Միայն հետևում էր, որ լողան ամբողջ իրը՝ օրը՝ վաղ առավոտից մինչև ուշ երեկո, որովհետև վախենում էր, որ մինչ իրենք հանգստանում էին, Սև Տիրակալը ձեռքերը ծալած նստած չէր լինի:

Մերձափնյա անտառներն աստիճանաբար նոսրանում էին, իսկ երրորդ օրն առհասարակ չքացան: Արևելյան ափը ծածկվեց բլուրներով, որոնք տարածվում էին ընդհուպ մինչև հորիզոն՝ տձև, գորշ ու բացարձակապես մեռյալ. ոչ թռչուն ու գազան, ոչ ծառ կամ թուփ, կամ գոնե ժայռեր, որ աչքդ հանգստանա: Ճամփորդները մոտեցան Գորշ հարթավայրին, որը ձգվում էր Անդուինի երկայնքով Չարքանտառի հարավից մինչև գետամերձ բարձրավանդակն ու Մեռյալ Ճահիճները: Թշնամի՞ն էր թունավորել դրանք ինչ-որ կախարդանքով, ստորգետնյա բոսոր կրա՞կն էր խանձել, թե սև մորեխն էր սրբել, չգիտեր նույնիսկ Արագորնը : Դրանք ի սկզբանե անտի մեռյալ ու ամայի են եղել:

Արևմտյան ափը, նույնպես անծառ, ծածկված էր խիտ եղեգնուտով, որի մանուշակագույն-սև ավելները տխուր ու խուլ խշշում էին քամուց: Երբ եղեգնի պատն ընհատվում էր, Ֆրոդոն տեսնում էր դրանց հետևում հեոռավոր հեռավոր անտառի շերտը և Մշուշապատ Լեռնաշղթայի սանդղաձև ուրվագծերը:

— Մի՞թե սա հարավ է,— արձագանքեց Արագորնը: — Անդուինի ստորին հոսանքի շրջակայքում ու ծովափին արդեն ծառերը ծաղկելու ժամանակն է, իմ կարծիքով, այնտեղ տաք է և ուրախ, եթե, իհարկե, հարավային երկրները խավարած չեն: Իսկ մենք դեռևս միջին գոտում ենք՝ Մուստանգրիմի դքսության հյուսիսային սահմանի մոտ, որն անցնում է Բյուրեղիկ գետով, և ընդամենը մի հարյուր լիգ է Հոբիթստանից հարավ: Այստեղ հիմա ձյուն է էլ կարող է գալ: Մուստանգրիմի հողերը հռչակված են իրենց բերրիությամբ և առաջներում խիստ բնակեցված էին, իսկ այժմ Անդուինի մոտ ոչ ոք չի ապրում, քանի որ նրա արևելյան ափերին նորից սկսել են գայլդարձյակներ երևալ: Իսկ նրանք թափառում են վիթխարի հորդաներով՝ իրենց ճանապարհին ոչնչացնելով ամեն կենդանի շունչ և, ասում են, ներխուժում են նույնիսկ մուստանգրիմցիների մոտ:

Ճամփորդները համարյա իրար հետ չէին խոսում՝ յուրաքանչյուրն իր սեփական խոհերով էր տարված: Ֆրոդոն ծաղկուն Լորիենն էր հիշում՝ պայծառ արևն ու թափանցիկ հորդառատ անձրևները, ոսկի անտառներն ու արծաթե գետերը: Լեգոլասը մտքով հյուսիս էր տեղափոխվել, նա տեսնում էր ամառվա գիշեր, երկնագույն եղևնիների ստվերով պատված դաշտեր, լսում աստղերի շողերից փայլփլող աղբյուրների քչքչոց և Չարքանտառի էլֆերի զրնգուն ձայները: Ջիմլին մտածում էր, թե որտեղից ալմաստ գտնի, մեծ, բայց ջրի կաթիլի պես թափանցիկ, որ Գալադրիելի ընծայի համար զարդատուփ պատրաստի: Մերին ու Փինը ջանում էին հասկանալ, թե իրենց ուղեկից ուղեկիցն ինչ մտահոգություն ունի՝ Բորոմիրը եղունգներն էր կրծոտում, ինչ-որ բան էր քրթմնջում, իսկ երբեմն թավարում թիավարում էր Արագորնի մակույկի մոտ ու շատ տարօրինակ նայում Ֆրոդոյին: Սամը մտածում էր, որ բարեբախտաբար անվտանգ այս նավարկության տնթացքում ընթացքում խիստ կհոգնի պարապությունից: Մակույկում կծկված ու վհատ նայում էր միօրինակ ու տաղտկալի ափերին: Արագորնը թիերը նրան չէր վստահում, երբ ստիպված էին լինում ծանծաղուտներով անցնել:

— Էդ մեկը չէ, լինում է,— համառեց Սամը: — Ես էլ մտածեցի, դե գերան է, էլի, գերանի նման լողում է իր համար Ջիմլիի մակույկի հետևից ու վերջ: Բայց դա հանկարծ սկսեց մեր հետևից հասնել: Այ քստեղ էստեղ էլ աչքերը տեսա. փայլում են գերանի վրա երկու կրակի պես: Հետո տեսնում եմ այդ գերանը կենդանի է, որովհետև թաթեր ուներ, ոնց որ կարապինը, մենակ թե ավելի մեծ ու էդ թաթերով էր լողում: Մտածում եմ, էս ինչ երազ է: Ու աչքերս տրորեցի: Իսկ գերանտ գերանը նկատեց, որ ես շարժվեցի, ու մեռելի պես անշարժացավ՝ ո՛չ թաթ, ո՛չ աչք: Ես էլ մտածեցի, որ չարժե տագնապ խփել, որ էդ բոլորն ինձ քնահարամությունից թվացել է: Իսկ երբ շուռ եկա ու նայեցի ափին, ինձ թվաց, որ ինչ-որ գազան ջրից դուրս թռավ ու թաքնվեց սեզերի մեջ: Ի՞նչ եք կարծում, դա ինչ էր:

Ֆրոդոն նստեց ու փսթսթվեց փաթաթվեց վերմակի մեջ:

Պահապանները քնած էին, ամեն ինչ խաղաղ էր, ժամանակը քնկոտ ու դանդաղ էր գնում, հոբիթի աչքն արդեն կպչում էր... Հանկարծ մակույկի մոտ ճղոփյուն լսվեց, և ինչ-որ մեկը զգուշությամբ դուրս եկավ ջրից: Մակույկի կողքը բռնեց մի գունաթափ ձեռք, լողորդը ձգվեց, նայեց մակույկի ներսը և դանդաղ գլուխը շրջեց դեպի կղզյակը: Ֆրոդոն նստած էր ափին, ջրին շատ մոտ: Նա պարզ տեսավ երկու փայլուն աչքաչքը, նույնիսկ եկվորի շունչը լսեց, վեր թռավ, պատյանից հանեց թուրը... Նայց Բայց փայլուն աչքերը վայրկենապես հանգան, ճողփյուն լսվեց, ու լողորդն անհետացավ: Իսկ Ֆրոդոյի կողքին արդեն կանգնած էր Արագորնը:

— Լսե՜ք, Լեգոլա՜ս,— ձայն տվեղ տվեց էլֆին,— քո կարծիքով սա արծիվ չէ՞:

— Լորիենի սահմաններից դուրս Նեինի մասին չի կարելի խոսել նույնիսկ ամենամոտիկ բարեկամների, նույնիսկ ինձ հետ... — ընհատեց Արագորնը: Նա անհանգիստ հայացք գցեց ափ, սակայն տագնապալի ոչինչ չնկատեց և Սամին նայելով, կարճ բացատրեց. — մինչ մենք ապրում էինք Օրհնյալ Երկրում, լուսինը բոլորեց, նորից ծնվեց ու կրկին բոլորեց: Ժամանակը չես կանգնեցնի: Երեսուն օր մենք հյուր եղանք էլֆերի մոտ: Միջերկիրը կաշկանդող ձմեռը վերջանում է: Սկսվում է վերջին հույսի գարունը: — Արագորնը լռեց և մոտեցավ մակույկներին: — Նավարկելու ժամանակն է,— բարձր ասաց նա: — Սա գիշերային վերջին անցումն է, այստեղից հետո գետի հունը չգիտեմ: Հոսանքն ի վար մեզ կհանդիպի Սարն-Ջեբիրը՝ համընդհանուր լեզվով, սահանքըՍահանքը, որտեղ գիշերով մենք անպայման կջարդվենք: Իսկ ցերեկը, լույսով, նորից կանգ կառնենք, որ մերձափնյա արահետներով շրջանցենք այն: Բայց մինչև բարձրավանդակ այստեղից մի հարյուր լիգ կլինի, ոչ պակաս: Այստեղ էլ հարկավոր է զգուշությամբ նավարկել ժայռի կամ կղզու բախվելուց խուսափելու համար: Այդ պատճառով էլ միշտ իմ հետևից եկեք:

— Հաշիվներիս մեջ սխալվեցի,— ասաց Ֆրոդոյին: — Ըստ երևույթին, մենք մոտեցել են ենք Սարն-Ջեբիրին: Անդուինն ավելի արագ է հոսում, քան ես կարծում էի:

Ճամփորդները դժվարությամբ էին թիավարում, հոսանքին հակառակ: Մակույկները դանդաղ լողում էին առաջ: Բայց ջուրը շարունակ նրանց աջ ափ էր քշում, որը չարագույժ ու սև էր թվում:

Պահապանները որքան ուժ ունեին թիավարում էին: Նետերը թռչում էին նրանց գլխավերևով, մեկ-մեկ էլ խուլ ճողփյունով ջուրն էին պատռում: Սակայն հարձակում չեղավ: Օրքերը մթության մեջ հիանալի տեսնում են, բայց Պահապանների Պահապաններին փրկեցին լորիենյան թիկնոցները, թե չէ նրանց վիճակը վատ կլիներ:

— Ով Ո՜վ Էլբերեթ Գիլթոնիել,— գլուխը ետ գցելով շշնջաց Լեգոլասը:

— Դա Մինաս Թիրիթի ճանապարհն է,— ասաց Արագորնը: — Իսկ մենք դեռ չենք որոշել ուր գնալ: Բայց գլխավորը, շարժվելով Բոլոնյան ճահճուտով՝ ճշգրիտ չիմանալով, թե որտեղից պետք է թեքվել հարավ, շատ ավելի վտանգավոր է, քա քան գետով նավարկելը: Չէ՞ որ դու չգիտես արևելյան Մուստանգրիմը: Իսկ գետով գնալիս ճանապարհից չենք շեղվի:

Գիշերը ոչ մի իրադարձություն տեղի չունեցավ, միայն առավոտյան կողմ թեթև անձրև մաղեց: Լուսադեմին Պահապանները ճանապարհ ընկան: Մշուշի ծածկոցը մի փոքր նոսրացել էր. ճամփորդները սեղմվել էին արևմտյան ափին, որ կաթնագույն մեգի մեջ մոխրագույն էր երևում: Մի երեք ժամ հետո անձրև սկսեց կաթկթալ, ու շուտով գարնանային հեղեղ թափվեց: Որպեսզի մակույկները չսուզվեն, ծածկեցին նուրբ անջրանցիկ կաշվե գոգնոցներով, բայց նավարկելը շարունակեցին համարյա կուրորեն: Հեղեղը պատռեց մառախուղի վարագույր վարագույրը ու արագ դադարեց: Երկինքը պարզվեց: Մութ ամպերը լողացին հյուսիս : Գետամերձ բարձրավանդակի ատամնավոր բլրաշարքերը երկու կողմից սեղմել էին Անդուինը. հոսանքը ճամփորդներին սրընթաց քշում էր ափի երկարությամբ. շրջվել ու թիավարել հոսանքին հակառակ՝ հիմա նրանք, հավանաբար, չէին կարող:

— Սրանք Քարե Հսկաներն են,— ասաց Արագորնը,— նումենորյան թագավորության մեծ դյուցազնուններըդյուցազունները: — Եվ բարձր գոռաց մյուս Պահապաններին: — Հետևեք ինձ... սահանքում պահեք ձեզ... Որքան կարելի է իրարից հեռու մնացեք...

Քարե Հսկաներն արդեն մոտ էին: Դրանք հարյուամյակների հարյուրամյակների փոթորիկների ընթացքում պահպանել էին իրենց արարիչներից ստացած վեհաշուք տեսքը: Համր, բայց ահազդու, հին, բայց հզոր, ժամանակից ճաճքված սաղավարտներով, քիչ կկոցած աչքերով նայում էին հյուսիս, նախազգուշաբար ձախ ձեռքը բարձրացրած վերև և աջ ձեռքում մարտական տապարը սեղմած: Առասպեռական Առասպելական թագավորության վեհանիսստ վեհանիստ ժամապահները Ֆրոդոյին ակնածալի ահ էին ներշնչում, և նա աչքերը բարձրացրեց դեպի Հսկաները, երբ դրանց ստվերը ծածկել էր ճամփորդներին: Նույնիսկ Բորոմիրը գլուխն իջեցրեց անցյալի հսկա պահակների արանքում կատաղորեն պարող մակույկում:

Ուղղաձիգ, երկինք խոյացող ժայռերը սրընթաց անցնում էին Պահակների կողքով, սև, ալիքավոր հայելու նման ջուրը խլացուցիչ թնդում էր, մթնշաղ էր ու սարսռալի, պաղ քամին թափանցում էր մինչև ոսկորները: Ֆրոդոն սեղմվեց դողդողացող Սամին, ականջ դնելով նրա կերկերուն քրթմնջոցին. « Եթե կենդանի մնացի... Էլ երբեք... ոչ մի գնով... մոտ էլ չեմ գա... հեռվից էլ չեմ նայի...»:

Կիրճը, որով նավարկում էին Պահապանները, արագորեն նեղանալով շրջվում էր արևմուտք. սեղմված հոսանքի միաձայն թնդյունը բազմապատիկ ուժեղանում էր խուլ արձագանքից, որոտացող մթնշաղը թանձր կապտում էր... Բայց ահա առջևում թույլ լույս շողաց, կիրճի պատերն անսպասելիորեն հեռացան, և Պահապանները դուրս եկան մի խաղաղ լիճ: Դժգույն, քամուց սառած, ծվատված ամպերի նոսր փետուրներով, փոքրիկ մասերի կտրտված երկինքը արտացոլվում էր ջրում: Արևը բավական ցած էր իջել: Ձվաձև լճի ժայռակոփ ափերին հզոր կաղնիներ էին, փոթորկից ծռմռված ճյուղերը սառն ու խոնավ փայլփլում էին արևից: Հեռվում, լճի հարավային ծայրամասում թեք ափին երեք սար էր բարձրանում. մեջտողի մեջտեղի սարը երկու կողմից ողողում էր գետը:

— Դա Թոլ Բրանդիրն է,— ասաց Արագորնը, Պահապանների Պահապաններին ցույց տալով կենտրոնի սարը,— իսկ ձախ և աջ կողմերում նումենորցիների հին պահակակետերն են՝ Ամոն Սլոուշ և Ամոն Վեդար, (համընդհանուր լեզվով Ուկն և Ակն): Ժամանակին այնտեղ ժամապահները դիտում ու լսում էին՝ թշնամի չի՞ մոտենում արդյոք: Բայց ասում են, Թոլ Բրանդիր կղզու ափերի ափերին ոչ մարդ է ոտք դրել, ոչ գազան... Իսկ կղզուց այն կողմ նունհավետ հունհավետ մոլեգնում է Ռերոսը: