Changes
/* Ռունա ԻՖ */
Թեև լավ էի ապրում այդ կղզում, բայց չէի կարող մնալ։ Սկսեցին ինձ հետապնդել, իբրև թե այդ կղզու աղջիկներին ես հանգիստ չէի տալիս և գիշերները նրանց այցի էի գնում։ Ես էլ արդեն շատ էի կարոտել քեզ, սիրելի մայրիկ և հայրական օջախիս․ դրա համար էլ ուզում էի օր առաջ տուն հասնել»։
==Ռունա Լ==
Լեմմինկայնենը իր վաղեմի հավատարիմ բարեկամ Տիերի հետ նորից կռիվ է գնում պոխյոլցիների դեմ
Մի առավոտ լույսը դեռ նոր էր բացվել՝ Լեմմինկայնենը գնաց նավահանգիստ։ Աչքին ընկավ ափին մնացած նավակը․ մոտեցավ թե չէ, նավակը ձայն տվեց,
«Ինչա՞ն պիտի այսպես ընկած մնամ ծովափին, մնամ ու չորանամ։ Ահա՛ վեց տարի է անցել, շուտով կլրանա տաս տարին, ինչ Կոուկոմեյլին կռիվ չի գնացել․ ինչ է, էլ կարիք չունի՞ արծաթի կամ ոսկու»։
Այստեղ կտրիճ Լեմմինկայնենը բրդե ձեռնոցը նետեց նավակի մեջ և ասաց․
«Դու նոճուց սարքած նավակ, որ այդքան ամրակուռ կողեր ունես, այդպես թեք ընկած չես մնա, շուտով, դեռ մեկ օր էլ չանցած թիավարները քեզ ծովը կիջեցնեն և կտանեն այնտեղ, ուր թեժ կռիվ է լինելու»։
Եվ Լեմմինկայնենը իսկույն տուն գնաց և մորն ասաց․
«Իմ սիրելի մայրիկ, սիրտս հանգիստ չէ, որ չարը մնում է անպատիժ․ միտք եմ արել գնալ Պոխյոլա, ոչնչացնել այդ անպիտանների տոհմը, որ էլ մարդկանց չդժբախտացնեն․ դե, անուշ մայրիկ, մի տխրիր, որ զավակդ էլի կռվի դաշտ է գնում»։
Մայրը չէր ուզում որդուն թողնել․ տագնապած պառավն այսպես խոսեց․
«Սիրելի որդիս, գլուխդ էլի փորձանքի մեջ մի՛ դնիր, մի՛ գնա Պոխյոլա, այդ դաժան մարդիկ քեզ կսպանեն»։
Բայց այս անգամ էլ Կաուկոն չլսեց մորը։ Երդվել էր ինչ գնով էլ լինի պոխյոլցիներից վրեժը լուծել։ Այսպես խոսեց նա․
«Որտե՞ղ գտնեմ մի լավ քաջ տղամարդ, որ կարողանա թուրը կտրուկ բանեցնե՛լ, որ այս դաժան կռվի մեջ ինձ անդավաճան զինակից լինի։ Իմ լավ ընկերը, անձնվեր բարեկամս է եղել Տիերը․ ա՛յ, հենց նրան էլ կասեմ, որ ինձ ընկերանա․ նա լավ կռվող է և զորեղ զինակից»։
Ասաց, և անմիջապես գնաց գյուղամեջ, մտավ ընկերոջ տունն ու դիմեց վաղեմի բարեկամին․
«Տիեր, դու իմ սիրելի, թանկագին ընկեր, հիշո՞ւմ ես, չէ, թե ինչպես ես և դու մի անգամ թունդ կռվի մեջ էինք․ մի գյուղ մտանք, որտեղ հարյուրից ավելի քաջ տղամարդիկ կային, բոլորի դեմ մենք երկուսով կռվեցինք և նրանցից ոչ մեկը չփրկվեց»։
Տիերի հայրն ու մայրը, որ տան գործերով էին զբաղված, ձայն տվին․
«Ո՛չ, մեր Տիերը հիմա ոչ մի տեղ չի կարող գնալ․ նա նոր է ամուսնացել և իր սիրունիկ կնոջ հետ դեռ մի գիշեր էլ չի լուսացրել»։
Բայց Տիերը, որ պառկած էր վառարանի կողքը, բնավ չլսեց հորն ու մորը․ պառկած տեղը մի կոշիկը հագավ, վեր կացավ մյուս ոտքինը հագավ, դռան մոտ քամարը կապեց, բակից վերցրեց նիզակը, դարպասի մոտ թռավ ձիան մեջքին։ Դաշտն հասավ թե չէ, փորձի համար ինքն ու Լեմմինկայնենը նիզակները նետեցին․ երկուսի թևն էլ զորեղ էր․ նիզակները շատ հեռու թռան և խրվեցին կոշտ հողի մեջ։
Հին զինակիցները վերստին եղբայրացած ծովափ հասան․ նավակը ջուրն իջեցրին, երկուսով թիավարեցին և շուտով հասան Պոխյոլա։
Պոխյոլայի տիրուհին կախարդանքով այնպես արավ, որ թունդ սառնամանիք լինի։ Եվ չար պառավն այսպիսի պատվեր տվեց․
«Ով դու սառնամանիք, ինչ որ ասեմ այնպես էլ արա։ Ծովի երեսին սառույց կապիր, Լեմմինկայնենի նավակն էլ թող սառույցների մեջ կաշկանդվի։ Այդ կտրիճ Լեմմինկայնենին և իր ընկերոջն էլ այնպես սառեցրու, որ տեղից չկարողանան շարժվել։ Հետո ես ինքս կտեսնեմ․ ազատե՞լ նրանց, թե այնպես անեմ, որ այդ կտրիճ հերոսը սառույցների մեջ իր մահը գտնի»
Սառնամանիքն իր դաժան թևերը տարածեց չորս կողմը․ առաջի օրը ծովախորշում և ծովի ափերին պինդ սառույց կապեց․ ջուրը ծովի խորքում դեռ չէր սառեցրել, բայց մյուս օրը ափերից հետզհետե դեպի խորքը գնաց՝ ամբողջ ծովի մակերեսը սառեցրեց․ սառույցների վրա էլ մի սաժեն ձյուն նստեց, այնպես, որ Լեմմինկայնենի նավակն էլ, ինչպես մի սառույցի կտոր, մնաց կապված֊կաշկանդված։
Սառնամանիքն արդեն մոտենում էր Լեմմինկայնենին և նրա ընկերոջը։ Ահա՛ ոտքերն ու ձեռքերը սկսում են սառչել։ Այստեղ Լեմմինկայնենը բարկացավ և ասաց․
«Ո՛վ դու սառնամանիք, հյուսիսային քամու չար ծնունդ, չհամարձակվես ոտքերիս և ձեռքերիս մատները, ականջներս ու քիթս սառեցնել, գլխիս բոլորովին չմոտենաս։ Արդեն շատ բան սառեցրել ես, բայց մարդու մարմնին չլինի թե ձեռք տաս։ Արածդ շատ դաժան բան է, չորս կողմումս ամեն ինչ սառեցրել ես։ Քեզ ասում եմ, հեռո՛ւ կորիր ինձանից․ տե՛ս, ածուխ կլցնեմ և կբորբոքեմ, այնպես որ ինձանից կսկսես հեռու փախչել։ Իմացի՛ր, շուտով ամառն ինձ օգնության կհասնի․ այն ժամանակ դու քո ամբողջ տոհմովդ կընկնես ջեռ կրակի մեջ և այնտեղ կտանջվես։ Հետո արդեն ինքս կտեսնեմ, ազատե՞լ քեզ ջեռ կրակի միջից, թե թողնեմ որ տառապես»։
Այստեղ հյուսիսային քամու որդին՝ սառնամանիքը տեսավ, որ իրեն էլ վտանգ է սպառնում, ուստի ասաց․
«Արի դաշինք կնքենք․ այսուհետև մեր կյանքում երբե՛ք իրար չվնասենք։ Ես խոսքիս տերն եմ, թե տեսնես ուզում եմ քեզ սառեցնել, կարող ես ինձ Իլմարինենի հնոցը ուղարկել, կամ ամռան ճանկը նետել, որ ես միշտ այնտեղ մնամ և ոչ ոքի չվնասեմ»։
Այս խոսքերի վրա Լեմմինկայնենը նավակից դուրս ելավ, կանգնեց սառույցին և սկսեց համարձակ քայլել դեպի ափը․ նրա ետևից ուրախ֊ուրախ սկսեց քայլել Տիերը։
Այսպես Լեմմինկայնենը ընկերոջ հետ քայլեց մեկ օր, երկու օր, երրորդ օրվա վրա երևաց մի գյուղ, որի անունն էր Քաղց։
Մի տուն մտավ Լեմմինկայնենը և ասաց․
«Այստեղ արդյոք միս կամ ձուկ կճարվի՞, որպեսզի հոգնած, ուժասպառ հերոսները ուտեն, կշտանան և շարունակեն իրենց ճամփան»։
Բայց այդ տանը և այդ գյուղում ո՛չ միս, ո՛չ էլ ձուկ կար։
Լեմմինկայնենը բարկացած ասած
«Թող կրակի ճարակ դառնա այսպիսի գյուղը, թող հեղեղը քշի տանի ձեզ բոլորիդ»։
Երկու հերոսները շարունակեցին իրենց ճամփան․ Լեմմինկայնենը ճամփին հավաքում էր բմբուլներ և ինչ փափուկ բան, որ ճարում էր, դրանցից ձեռնոցներ և գուլպաներ էր սարքում իր և իր ընկերոջ համար։
Բայց արդեն մոլորվել էին անտառում և ճամփա չէին գտնում, որ տուն վերադառնան։
Կտրիճ Լեմմինկայնենը, նույն ինքը Կաուկոմեյլին, ասաց ընկերոջը։
«Իմ սիրելի ընկեր Տիեր․ մեր գործը թարսվեց, շաբաթներով, ամիսներով ստիպված ենք այսպես մոլորված թափառել»։
Տիերն այսպես պատասխանեց․
«Վատ տեղ ենք ընկել, մենք եկել էինք, որ դաժան պոխյոլացիներից վրեժ լուծենք, բայց ինքներս ընկել ենք փորձանքի մեջ և էլ ողջ֊առողջ չենք կարողանա մեր տուն ու տեղին հասնել։ Գնում ենք և չգիտենք, թե ուր․ տեսածներս միայն սև ագռավներն են․ սպասում են, որ մենք ուժասպառ ընկնենք մեռնենք և մեր մարմինները հոշոտեն, միսն ուտեն, ոսկորները քարերի մեջ շպրտեն։ Խեղճ մայրս չի իմանա, թե իր ազիզ որդու գլխին ինչ փորձանք է եկել, ո՞ր քարի տակ է արյունը թափվել, ո՞ր հողումն է փթել․ նա պիտի գիշեր֊ցերեկ ողբա և անմխիթար տառապի֊տանջվի»։
Հուսահատված ընկերոջն այսպես պատասխանեց Լեմմինկայնենը․
«Մի տխրիր, ով դու իմ ազնիվ ընկեր Տիեր, ոչ մի կախարդ չի կարող մեզ մեռցնել․ մենք ո՛չ մի դժվարությունից չպիտի վախենանք․․․ Ես էլ իմ մորն եմ հիշում․ ա՜խ, իմ ազիզ մայր, ինչքա՜ն եմ քեզ կարոտել, ինչքա՜ն էիր դու տառապում, որ ինձ պահես֊մեծացնես։ Ես քո ձեռքի տակ անհոգ մեծանում էի, ինչպես վարդն է փթթում թփի վրա։ Բայց հիմա այլ է իմ և ընկերոջս վիճակը։ Դառն քամին է ոռնում մեր գլխավերևում․ դեռ արևի պռունկը չտեսած, ամպերն են ծածկում նրան․ անձրևն է հեղեղի պես թափվում։
Բայց այդ բոլորը սարսափելի չէ․ միայն թե մտահոգված եմ, արդյոք ուրա՞խ են ապրում աղջիկները, կանայք և հարսները․ հո նրանց նեղացնող չկա․ երգո՞ւմ֊պարո՞ւմ են։ Հո լաց չեն լինում այդ չքնաղ արարածները։ Ծանր վիշտը չի՞ մաշում նրանց։ Դե, եղբայր իմ Տիեր, առաջ գնանք, վաղ թե ուշ ճամփան կգտնենք․ ով ուզենա մեզ վատություն անել, մեր գլխին փորձանք բերել, թող փորձանքն իրենց տոհմի, իրենց զավակների գլխին գա։ Երբ հայրս նեղության մեջ էր ընկնում, այսպիսի աղոթք էր անում․
«Ո՛վ դու բարձրյալդ Ուկկո, քո հաստիչ ձեռքով հովանավորիր ինձ, փրկիր ինձ այրերի դավադրությունից, կանանց խարդավանքներից, մորուքավորների և անմորուքների չարախոսությունից և զրպարտությունից․ ինձ պահպանիր և ճամփա ցույց տուր, որ մոր ազիզ որդին գտնի իր ճամփան, իր նպատակին հասնի»։
Եվ կտրիճ Լեմմինկայնենը, անմիջապես հոգսից ու տխրությունից ստեղծեց արագավազ ձիեր․ սանձը մռայլ օրերից վերցրեց, իսկ թամբն իրենց կրած տառապանքներից սարքեց։ Ինքը նստեց ձիու մեջքին և ձին դանդաղ քայլերով առաջ գնաց։ Նրա կողքից քայլում էր Տիերի ձին․ նրանք դժվարությամբ էին բարձրանում բլուրները, ավազների միջից հազիվ էին ճամփա բացում, բայց անտրտունջ առաջ էին գնում․ չէ որ գնում էին իրենց հարազատ մայրիկների մոտ։
Այստեղ ես թողնում եմ Կաուկոմեյլիին․ նրան և ընկերոջը՝ Տիերին ուղիղ ճամփու վրա դրի․ թող բարով գնան հասնեն իրենց շեմը։ Այժմ երգիս հունը կփոխեմ և առաջ կընթանաք նոր հունով։
==Ռունա ԼԱ==
Ունտանոն կռիվ է սկսում իմ եղբոր Կալերվոյի դեմ․ գերի է վերցնում եղբոր հղի կնոջը․ ծնվում է Կուլլերվոն
Մայրն ուներ երեք որդի։ Նրանց պահում էր այնպիսի խնամքով ու քնքշանքով, ինչպես թռչունն է թևերի տակ պահում իր ձագուկներին։ Բայց չար բախտն, ինչպես գիշատիչ անգղը, մորից խլեց երկու զավակներին։ Մեկ որդին ընկավ Ռուսաստան և այնտեղ առևտրական դարձավ․ Մյուս որդին ընկավ Կարելիա․ նրա անունը Կալերվո էր․ երրորդ որդին՝ Ունտամոն մնաց տանը։ Հենց սա էլ փորձանք դարձավ հոր և մոր գլխին։
Կալերվոն իր ցանցը գցեց գետնախորշը, որ ձուկ որսա։ Ունտամոն էլ իր ցանցը գցեց հենց այն գետնախորշում, ուր Կալերվոյի ցանցն էր։ Բայց Կալերվոն չգիտեր, որ ագահ եղբայրն էլ է իր ցանցը գցել։ Երբ եկավ ժամանակը, Կալերվոն ձկներն հանեց ցանցից և լցնելով կողովն ուզում էր տուն գնալ։ Վրա հասավ Ունտամոն, գազազեց և բռունցքներով սկսեց խփել եղբորը։ Կալերվոն շատ նեղացավ եղբոր այդ անիրավ վարմունքից և ինքն էլ իր հերթին հարվածին հարվածով պատասխանեց։
Քիչ անց Կալերվոն վարսակ ցանեց այն արտում, որը կից էր եղբոր տանը։ Ունտամոն իր ոչխարը քշեց արտը և նոր ծլած արտը ոչխարն ամբողջովին ոչնչացրեց։ Կալերվոյի շունն էլ հարձակվեց ոչխարի վրա ու կերավ։
Ունտամոն սպառնաց, որ եղբոր ամբողջ ընտնիքը, մեծից մինչև փոքրը, կոչնչացնի և տունն էլ կհրդեհի։
Նենգ Ունտամոն իր մարդկանց զինեց սրերով, նիզակներով և կացիններով ու գնաց կռվելու հարազատ եղբոր դեմ։
Կալերվոյի սիրունիկ տանտիրուհին լուսամուտից դուրս նայեց և ասաց․
«Սև ամպե՞րն են արդյոք կուտակվել երկնքում, թե՞ թանձր ծուխ է բարձրացել․ որ ամեն ինչ այսպես խավար է երևում»։
Ոչ, դա ամպ չէր, ոչ էլ ծուխ․ դա Ունտամոն էր, որ իր զորքով եկել էր պատերազմելու եղբոր դեմ։
Եվ ահա՛ Ունտամոյի զորքերը սպանեցին Կալերվոյի ընտանիքի անդամներին, տունն էլ եղած֊չեղածով այրեցին։
Միայն սիրունիկ տիրուհին, որ արդեն մայրության էր պատրաստվում՝ փրկվեց։ Նրան բռնությամբ տարան Ունտամոյի տունը, որ այնտեղ աղախին լինի, տունն ու բակն ավլի֊մաքրի։
Օրեր անց, կինն ունեցավ մի արու զավակ։ Մայրը նրան կոչեց Կուլլերվո, իսկ Ունտամոն նրան ռազմիկ էր անվանում։ Մայրը տղային դրեց օրորոցն ու սկսեց օրորել։
Անցավ մեկ օր, երկու օր, երրորդ օրվա վրա տղան վրայից դեն շպրտեց բարուրն ու փոքրիկ վերմակը, ջարդեց օրորոցը և սկսեց չոչ անել հատակի վրա։
Ունտամոն մտածեց․ «Երևում է, որ դրանից ուժեղ տղամարդ դուրս կգա, կփոխարինի հարյուր ստրուկի, մենակ ինքը հազար վարձու աշխատողի գործ կանի»։
Անցավ մեկ ամիս, երկու ամիս, երեք ամիս և տղան ոտքի կանգնեց։ Կուլլերվոն ինքն իրեն սկսեց խոսել․
«Շուտով ես կմեծանամ, ավելի կուժեղանամ և հորս վրեժը կլուծեմ, մորս տանջողներին արժանի հատուցումը կտամ»։
Ունտամոն այս խոսքերը լսեց, վախեցավ և ասաց․
«Այս տղայից պիտի ազատվել․ դա որ մեծանա, մի նոր Կալերվո կդառնա և ինձ շատ վնաս կհասցնի»։
Շատ մտածեց չար Ունտամոն և հրամայեց տղային դնել մի տակառի մեջ, տակառի բերանը փակել և ծովը նետել։
Այդպես էլ արին։ Անցավ երեք ցերեկ ու գիշեր։ Ունտամոն գնաց տեսնի՝ խեղդվե՞լ է արդյոք տղան։ Բայց ծովափ հասած֊չհասած ի՞նչ տեսնի, տղան դուրս է եկել տակառից և պղնձե կարթը ծովն է գցել ու ձուկ է որսում։ Զայրացավ ու այսպես խոսեց․
«Ի՞նչ անեմ, որտե՞ղ ուղարկեմ սրան, որ էլ արևի լույսը չտեսնի, կորչի գնա այս աշխարհից»։
Եվ իր ստրուկներին հրամայեց կեչու ճյուղերից, նոճիների չորացած բներից խարույկ սարքել և Կուլլեերվոյին այրել բոցավառ խարույկի վրա։
Ստրուկները հարյուր և հազար սահնակի վրա բարձած բերին և՛ կեչու, և՛ նոճինու բներ ու կոճղեր, ամեն տեսակի չոր ծառեր և բոլորն իրար վրա կուտակելով, չորս կողմից վառեցին։
Եվ երբ խարույկը բորբոքվեց, Ունտամոն վերցրեց երեխային և գցեց կրակի ամենաթեժ տեղը։
Երկու օր, երկու գիշեր բոցկլտում էր խարույկը։ Երրորդ օրը եկավ Ունտամոն և ի՜նչ տեսնի․ Կուլլերվոն ողջ ու առողջ նստել է մոխրի մեջ և մոխիրը մեկ ափից մյուս ափն է լցնում, մեկ֊մեկ էլ երկաթե կրակխառնիչով կրակն է թեժացնում։ Տղայի մեկ մազն անգամ չէր վնասվել։
Զայրացավ Ունտամոն և այսպես խոսեց․
«Հիմա ի՞նչ անեմ, որ այս տղան մեռնի և ես դրանից ազատվեմ»։
Եվ հրամայեց Կուլլերվոյին կախել կաղնու հաստ ճյուղից։
Անցավ երկու օր, երրորդ օրվա վրա նա իր ստրուկին ուղարկեց տեսնի՝ արդյոք չի՞ մեռել տղան։
Ստրուկը վերադարձավ և այսպիսի պատասխան բերեց․
«Ո՛չ, Կուլլեվրոն ոչ միայն չի մեռել, այլ ողջ և առողջ նստել է ծառի հաստ ճյուղին և մի մեծ երկաթե գամով կաղնու ծառը զարդարել է նախշերով․ նախշերի արանքներում էլ այրեր է փորագրել՝ սուրը ձեռքներին և դյուցազուններ՝ նիզակներով զինված»։
Չէ՛, Ունտամոն տեսավ, որ ոչ մի կերպ չի կարող Կուլլերվոյին զրկել կյանքից։ Ինչքան էլ դաժան բաներ արավ, միևնույն է, տղան գլուխն ազատում էր փորձանքից, ուստի որոշեց, իր ստրկուհու այդ կտրիճ որդուն, իբրև ստրուկ աշխատեցնել։ Եվ այսպիսի խոսքերով դիմեց Կուլլերվոյին․
«Թե հլու֊հնազանդ ծառայես, կդառնաս իմ ստրուկը և կաշխատես իմ տան համար։ Քո աշխատանքի դիմաց ինձնից վարձ կստանաս։ Նայած թե ինչպես կաշխատես, ըստ այնմ էլ կլինի վարձը՝ կամ կաշվե գոտի, կամ էլ մի շառաչուն ապտակ»։
Կուլլերվոյին գործի դրին․ պետք է երեխային օրորեր և նրա բարուրի շորերը լվանար։ Մեկ֊երկու օր պահեց և ի՛նչ․ երեխայի մատը տեղից դուրս ընկավ, մեկ աչքն էլ քոռացավ։ Երրորդ օրվա վրան երեխան արդեն ծանր հիվանդ էր․ Կուլլերվոն նրա բարուրի շորերը ծովը նետեց, օրորոցն էլ այրեց։
Ունտամոն տեսավ, որ տղան տան գործի համար կացին սարքի․ երբ կացինը սարքված էր, ամբողջ գիշերը նստեց, կացինը մի լավ սրեց և առավոտ շուտ անտառ գնաց։ Սկսեց ծառերը կտրտել։ Մեկ հարվածով գետին էր տապալում հսկա ծառը, իսկ փոքրերը շուռ էր տալիս մի թույլ հարվածով։
Հինգ ծառ տապալեց, հետո ութը ծառ և երբ այդ գործից ձանձրացավ, կացինը սուր սայրով խրեց ծառի մեջ և այսպես խոսեց․
«Այնտեղ, ուր կհասնի իմ ձայնը, թող այնտեղ տապալվեն հսկա կեչիները, և այսուհետև ոչ մի անգամ, ոչ մի տարի թող այստեղ, այս հողի վրա այլևս ոչ մի ճյուղ, ոչ մի ծիլ չաճի և ծառ չդառնա»։
Ունտամոն եկավ տեսավ դաշտը և կրկին զայրացավ․
«Չէ՛, այս գործին էլ պետք չեղավ Կուլլերվոն․ բոլոր պիտանի ծառերը կտրտել է և անտառը փչացրել է»։
Հիմա էլ պատվիրեց ցանկապատ սարքել։ Կուլլերվոն գործի անցավ։ Ցցերի փոխարեն նա գետին խրեց եղևնու ծառի հսկա բները, նրանց արանքում կապկպեց հարյուր սաժենանոց նոճիներ, ապա փարթամ ճյուղերով, տեսակ֊տեսակ ծառերով մի շատ բարձր ցանկապատ սարքեց։ Եվ այսպես խոսեց․
«Ով չի կարող թռչունի նման թռչել, նա չի կարող այս ցանկապատից ներս մտնել, որ կառուցել է Կալեվրոյի որդին՝ Կուլլերվոն»։
Ունտանոն տնից ելավ, տեսավ ցանկապատն ու ասաց․
«Այս գործում էլ անպետք եղավ այս տղան։ Ցանկապատը մինչ երկինքն է հասնում, մի դուռ էլ չի թողել, որ մարդ ներս ու դուրս անի, սարքածը մի բանի պետք չէ»։
Այս անգամ արդեն հանձնարարեց, որ տղան գարի աղա։
Կուլլերվոն գործի անցավ և ասաց․
«Թող գարու հատիկները փոշի դառնան, և քամին թող ցրիվ տա այդ փոշին»։
Ունտամոն եկավ տեսավ և կատաղեց֊փրփրեց․ գարին փոշի է դարձել, և քամին ցաք ու ցրիվ է անում այն։ Այսպես խոսեց․
«Ոչ մի բանի պետք չես, դու, անպիտան ստրուկ․ Արդյոք Ռուսաստա՞ն տանեմ վաճառեմ․ չէ՛, կտանեմ Կարելիա, կվաճառեմ դարբին Իլմարինենին․ գնա նրա մոտ մուրճ բանեցրու»։
Եվ Ունտամոն Կալերվոյի որդուն վաճառեց դարբին Իլմարինենին։
Դարբինը լավ գին վճարեց Կուլլերվոյի համար։ Տվեց երկու հին ղազան, վեց ժանգոտված գերանդի, մի քանի ջարդված մանգաղ ու լինգեր։ Դե, այդքանն էլ հազիվ արժենար այդ անպիտան ստրուկը։
==Ռունա ԼԲ==
Իլմարինենի կինը Կուլլերվոյին հանձնարարում է իրենց նախիրն արածեցնել
Կալերվոյի որդի Կուլլեվրոն անցնում է գյուղի միջով և ոչ միայն գյուղացիք, այլև ծառերն ու ծաղիկները հրապուրվում են նրա դյուցազնական տեսքով։ Գանգուրները ոսկեգույն են, ոտքերին կապույտ գուլպաներ ունի, կոշիկներն էլ նախշերով են զարդարված։
Հենց որ դարբնի տունը մտավ Կուլլերվոն, դիմեց նախ տիրոջը, ապա տանտիրուհուն․
«Ասացեք ինձ, թե ես ի՞նչ պիտի անեմ, որ անմիջապես գործի անցնեմ»։
Իլմարինենի կինը ապրում էր ճոխ կյանքով․ ընդարձակ տան մեջ նրա համար ամեն ինչ պատրաստ էր․ ջրաղացն աղուն էր աղում, ամաններն էլ ծովի ալիքներն էին լվանում։
Դաշտում, արտում և պուրակներում աճում էր ամեն տեսակ բարիք՝ ցորեն, գարի և քաղցրահամ պտուղներ։ Գետի վրա լողում են բադերը, գետի խորքում էլ ձկների առատ վտառներն են վխտում։
Ինչ տեսակ կերակուր ասես նրա համար պատրաստ է․ կաթն ու կարագն էլ ինչքան սիրտը ուզի։
Կեսրայրը ոնց որ հարազատ հայր, սկեսուրը հոգատար մայր, տեգրն ու տալն էլ ոնց որ սրտակից եղբայր ու քույր։
Անհոգ ու անդարդ ապրում էր Լոուխիի դուստրը, բայց շատ չար սիրտ ուներ աղջիկը։ Ուրիշի վիշտը նրան ուրախացնում էր, ուրիշի դժբախտությունը նրա համար խաղ ու պար էր։
Ստրուկները նրա մոտ ավելի վատ էին ապրում, քան թափառական շները։
Ինքն ուտում էր ընտիր ցորենի հաց և կարկանդակներ, իսկ ստրուկներին և ծառաներին տալիս էս տարեկանի ու թեփի շաղախից մի անեկ֊կիսաեփ գնդիկ։
Եվ ահա՛, այդ չար տիրուհին Կուլլերվոյին նախրորդ նշանակեց, որ արածացնի իր բազմաթիվ կովերը, եզներն ու աչառները։
Մի օր էլ որոշեց ծաղր ու ծանակի ենթարկել Կալլերվոյին և ցորենի այլուրի հետ թեփ խառնելով մի մեծ հաց թխեց՝ մեջտեղը խրելով մի քար։ Հացը տվեց նախրորդին ու ասաց․
«Հացը կուտես այն ժամանակ, երն նախիրն արոտավայր կհասցնես»։
Կուլլերվոն նախիրն առաջ գցած գնում է անտառը, ուր փարթամ արոտավայրեր կան։
Իսկ Իլմարինենի կինը մի քիչ գնում է նախրի ետևից և այսպես է խոսում․
«Ահա՛ անտառն եմ ուղարկում իմ կաթնատու կովերի նախիրը, ուղարկում եմ, որ արոտավայրերի թարմ, անուշահամ և սննդատու խոտերն ուտեն և պարարտանան։
Ով դու բարձրյալդ Ուկկո, պահպանիր և ամեն փորձանքից զերծ պահիր իմ նախիրը, թող քո ողորմածությամբ անտառի բոլոր թավուտներում ավելի փարթամ աճեն տեսակ֊տեսակ խոտերը, թող բոլոր ճահիճների տեղ մեղրահամ բույսեր փթթեն, թող աղբյուրների ջուրը միշտ զուլալ լինի, որպեսզի իմ կովերը կուշտ ուտեն֊խմեն և նրանց պտուկներից կաթը մշտապես հոսի հորդաբուխ գետի նման, որ իմ տան բոլոր ամանները տարվա բոլոր եղանակներին պռունկե պռունկ կաթով լցվեն»։
Ապա տիրուհին խնդրանք արավ անտառի ոգիներին․
«Ով դու անտառի տիրուհի Միէլիկկի, քո սպիտակ սավանով պաշտպանիր իմ նախիրը, երբ ավերիչ փոթորիկ լինի, երբ անձրև և կարկուտ թափվի երկնքից։
Ով դու անտառի որդի Նյուրուրիկկի, եղևնու և նոճիների ցողուններով կամուրջ սարքիր անանցանելի տեղերի և ճահիճների վրայով, որպեսզի նրանք անվնաս դուրս գան անտառից և չմոլորվեն թավուտներում։
Իսկ դու, անտառի պարծանք մրթմրթան արջ Օտսո, արի քեզ հետ հավերժորեն խաղաղ ապրենք և պայման կապենք, որ դու ամբողջ ամառվա ընթացքում չվնասես իմ կաթնատու երկսմբակավորներին, երբ նրանք արածում են անտառներում։
Երբ լսես զանգուլակների զնգզնգոցը և նախրորդի շվիկի նախազգուշացնող կանչը, դու պառկիր ճահճի մեջ և գլուխդ ու ականջներդ թաղիր մամուռների արանքը, կամ էլ թե չէ փախիր հեռու ծմակը, որպեսզի ոչ զանգակների զնգզնգոցը լսես, ոչ էլ նախրորդների ձայնն ականջիդ հասնի։
Լսիր, իմ սիրելի Օտսո, դու անտառի մեղրաթաթ բնակիչ, չեմ արգելում որ պոչդ մեկ֊մեկ թափ տաս իմ նախրի մոտերքում, բայց մենակ թե սուր ատամներդ գործի չդնես և իմ կովերը չխժռես։
Հենց որ լսես իմ նախրորդների կանչը, դու այդտեղից հեռու գնա։ Եթե նախիրը դաշտումն է, դու փախիր գնա ճահիճը, եթե նախիրը ճահճումն է, դու պետք է փախչես գնաս անտառի թավուտները։ Թե սարի գագաթին է արածում նախիրը, դու պիտի մնաս ստորոտում, երբ արդեն սարից ցած է իջնում, այն ժամանակ դու կարող ես բարձրանալ գագաթը։
Եթե քաղցած ես և ուտել ես ուզում, ապա անտառում բուսած սունկերը կեր, թփուտներում հասունացած պտուղները կեր, հետո գնա և փեթակների մեղրն անուշ արա։
Ուրեմն այս պայմանը պայման է․ մենք խաղաղության դաշն ենք կնքում․ ես ու դու տերն ենք մեր հողերի, անտառների ու դաշտերի և բնության բարիքը, որ այնքան առատ է ամառվա ջերմ եղանակին, ինձ էլ, քեզ էլ լիովին կբավականացնի։
Իսկ թե շատ ես ուզում կռվենք, ապա կկռվենք ձմռանը փափուկ ձյունի վրա։
Այս էլ իմացիր, թե պայմանը խախտես և ուզենաս վնասել իմ անասուններին, ապա քեզ վրա կհարձակվեն իմ մարդիկ։ Իմ տան տերն էլ շատ կտրիճ մարդ է։ Նրանք քո ճամփան կփակեն և չեն թույլ տա, որ դու, հակառակ Աստծո կամքին վնասես իմ կաթնատու անասուններին»։
Տիրուհին այս անգամ դիմեց անտառի տիրակալին․
«Ով դու ճերմակամորուս բարի Կույպպանա, քո գամփռներին կապած պահիր, ցռուկներին սանձ դիր, որպեսզի նրանք չկարողանան վնասել իմ նախիրը պահող մարդկանց, թե չէ նախիրն անտեր մնալով գազաններին կեր կդառնա»։
Վերջում տիրուհին կրկին նայեց վեր ու ասաց․
«Ով դու բարձրյալդ Ուկկո, լսիր իմ սրտից բխող խոսքերը․ եթե այս բոլորը չօգնի և իմ նախրին վտանգ սպառնա, ապա իմ բոլոր անասուններին ծառեր դարձրու, կամ էլ թե չէ քարերի տեսք տուր, մինչև չար գազանները կորչեն֊հեռանան»։
Իլմարինենի կինը, այդ բանիբուն տիրուհին, ահա այսօր էլ այսպիսի խոսքերով իր նախիրը ճամփու դրեց և Կուլլերվոյին էլ պատվիրեց, որ լավ հսկի անասուններին։
==Ռունա ԼԳ==
Չար տիրուհին զայրացնում է Կալլերվոյին, Կալլերվոն նրան պատժում է
Կալերվոյի որդին՝ Կուլլերվոն, հացը դրեց մախաղի մեջ և նախիրը քշեց դեպի արոտավայրը։ Ճամփին նա ինքն իրեն խոսեց․
«Ա՜խ, ես աշխարհի ամենաթշվառ տղան եմ։ Այս որտե՞ղ եմ ընկել․ մի՞թե նրա համար եմ ստեղծվել, որ կովերի ետևից ընկնեմ, ճահիճներով ու թավուտներով անցնեմ և տեսնեմ, թե ոնց են աչառները թափ տալիս իրենց պոչերը»։
Նստեց խոտի վրա․ արևը տաքացնում էր․ տղան սկսեց երգել և այսպես էր նրա երգը․
«Ով դու կենսատու արև, որ Աստծու կամքով պտտվում ես երկնքում, ջերմացրու, լույս տուր ինձ՝ խեղճ նախրապանիս․․․ դարբնի նախիրն եմ արածացնում, բայց ոչ դարբնին, ոչ էլ նրա կնոջը լույս մի առաքիր։ Այդ չար կինն իր համար հաց է թխում մաքուր ցորենի ալյուրից, հացին կարագ է քսում և այնպես ուտում, իսկ խեղճ նախրապանիս միայն քարթու հաց է բաժին հանում։ Տիրուհին իր համար պատրաստում է ամենաընտիր կերակուրներ, իսկ թշառ Կուլլերվոյիս առաջը դնում է մի անպետք ապուր, որը լակել է շունը»։
Այդ պահին մի թռչուն ծլվլաց․
«Ժամանակն է, որպեսզի որբ տղան ճաշի»։
Կուլլերվոն տեսավ, որ արևն արդեն թեքվել է, կովերին քշեց բացատը, որ հանգստանան, ինքն էլ նստեց մի կոճղի վրա և հացն հանեց մախաղից։ Այսօր կարծես թե հացը լավն էր․ այդ ո՞նց բան էր, որ չար տիրուհին չէր խնայել՝ ցորենի ալյուր էր խառնել բոքոնին։
Տղան գրապնից հանեց դանակը և ուզեց հացը կտրել, որ ճաշի։ Մեկ էլ ի՜նչ․ դանակը դիպավ հացի միջում դրված քարին՝ սայրը ջարդվեց, տղայի ձեռքում մնաց կոթը։
Կուլլերվոն այս որ տեսավ, շատ տխրեց, լաց եղավ ու ասաց․
«Այս դանակն ինձ համար թանկ էր․ չէ՞ որ իմ սիրելի հորիցս ինձ մնացած միակ հիշատակն էր․ հիմա դրանից էլ զրկվեցի։ Այդ զզվելի, դաժան ու ագահ տիրուհին դիտմամբ է քարը դրել հացի մեջ, որ այսպիսի փորձանք գա գլխիս։ Ի՞նչ անեմ, ինչպե՞ս, ի՞նչ ձևով վրեժ լուծեմ այդ գարշելի կնոջից, որ այսպես ծաղր ու ծանակի է ենթարկում ինձ»։
Ծառի վրայից ագռավը կռկռոցով ասաց․
«Մի՛ տխրիր, Կալերվոյի որդի, իզուր արցունք մի թափիր․ ես քեզ կսովորեցնեմ, թե ինչպես վրեժ լուծես քո չար տիրուհուց։ Կեչու ծառից մի հաստ ճյուղ պոկիր և բոլոր կովերը քշիր դեպի ճահիճը․ թող կովերի մի մասն արջերը խժռեն, մյուս մասն էլ գայլերը հոշոտեն։ Երբ անտառի գազանները կշտանան, արջերը կովերի տեսք կստանան, գայլերն էլ հորթերի։ Այն ժամանակ քո այս նոր նախիրը քշիր դեպի քո տիրուհու գոմերը։ Դրանով դու քո վրեժը կլուծես Լոուխիի չար աղջկանից, որ քեզ անամոթաբար ծաղր ու ծանակի ենթարկեց»։
Կուլլերվոբ ասաց․
«Այդպես էլ կանեմ․ ես հորիցս մնացած հիշատակը կորցնելու համար եմ լաց լինում, հիմա դու տես չա՜ր տիրուհի, թե ինչքան լաց կլինես քո կովերի համար»։
Եվ ծառից պոկելով հաստ ճյուղը, նախիրը քշեց դեպի ճահիճը։ Արջերն ու գայլերն իսկույն խժռեցին կովերին ու հորթերին։ Կուլլերվոն երեկոյան դեմ կովերի և հորթերի կերպարանք առած արջերին ու գայլերին քշեց դեպի տիրոջ տունը։
Ճամփին Կուլլեվրոն անտառի գազաններին այսպիսի պատվեր տվեց․
«Բակը մտեք, իբրև թե հլու֊հնազանդ կովեր եք, մսուրի մոտ կանգնեք ոնց որ միամիտ հորթեր։ Հենց որ տիրուհին կգա ձեզ կթելու, իսկույն հոշոտեք նրան․ սուր ատամներով պոկեցեք ազդրերը, ձեր ճանկերով քրքրեցեք մարմինը»։
Աչառի կոտոշից, կովի ոսկորից Կուլլերվոն եղջերափող սարքեց և երբ արդեն մոտիկ բլուրից նախիրը դեպի տուն էր թեքվում, երեք անգամ փողը փչեց, որ Իլմարինենի կինը՝ տանտիրուհին նախրին ընդառաջ գա։
Իսկ տանտիրուհին սրտատրոփ սպասում էր, թե երբ նախիրը տուն կգա, որ կովերին կթի և կարագ պատրաստի։ Հենց որ լսեց եղջերափողի ձայնը, դուրս եկավ ու ասաց․
«Փա՛ռք քեզ աստված ամենակալ, եղջերափողը հնչեց, նախիրը տուն է գալիս, բայց որտեղից նախրորդը ճարեց այդ եղջերափողը, որ այդպես զիլ է հնչում, այնքան զիլ, որ քիչ է մնում ականջներս խլանան»։
Կուլլերվոն պատասխանեց․
«Ճահճի միջից գտա այս եղջերափողը․ ես ուժեղ փչեցի, որ դու շուտ դուրս գաս, օջախը վառես և կովերը կթես»։
Իսկ տիրուհին չի ուզում իրեն նեղություն տալ, ուստի դիմեց սկեսուրին․
«Մայրիկ, դու գնա կովերը կթիր, ես հո չեմ կարող տան բոլոր գործերն անել․ ես պիտի խմոր հունցեմ»։
Կուլլերվոն գիտեր, եթե խեղճ պառավը գնար կթելու, գազանների կեր կդառնար, ուստի ասաց․
«Ով դու տիրուհի, չէ՞ որ դու ջահել ես և լավ գիտես, թե ինչպես պիտի կթես կովերը, որ ավելի շատ կաթ տան․ է, ինչո՞ւ ես այդ հաճելի գործն ուրիշի վրա թողնում»։
Տիրուհին գնաց օջախը վառեց, հետո մտավ գոմը և տեսնելով, թե ինչքան լիքն են կովերի ստինքներն՝ ուրախացավ և, կաթմնամանը վերցնելով, չոքեց կովի ետևի ոտքերի մոտ ու սկսեց կթել․
Մեկ անգամ քաշեց պտուկից, հետո մեկ անգամ էլ և երբ ուզեց երրորդ անգամ քաշել, գայլը կծեց նրա թևը, իսկ արջն այնպես ամուր խայծեց ազրդը, որ ոսկորը ջարդեց։
Իլմարինենի հպարտ կինը սկսեց լալ և այսպես խոսեց․
«Ով դու գարշելի ստրուկ, ինչպե՞ս համարձակվեցիր արջերն ու գայլերը իմ գոմը բերել»։
Կուլլեվրոն պատասխանեց․
«Իհարկե, ես վատ գործ եմ արել, բայց դու էիր պատճառը, ո՛վ դաժան կին, եթե դու ինձ ծաղր ու ծանակի չենթարկեիր և քար չդնեիր հացի մեջ, եթե իմ հոր միակ հիշատակից՝ դանակից չզրկվեի, ես արջերն ու գայլերը չէի քշի բերի քո բակը»։
Տիրուհին աղաչանք արավ․
«Ով դու իմ սիրելի նախրորդ, կախարդանք արա և ազատիր ինձ գայլերի ժանիքներից ու արջերի ճանկերից։ Ազատի՛ր․ այսուհետև քեզ ամենաըտիր ուտելիքը կտամ, առավոտներն ինչքան ուզենաս թարմ կաթ կխմես, քեզ կտամ ամենաթանկագին պատմուճանը, ամենաընտիր մահուդից շալվար կհագցնեմ քեզ․ դե, շո՛ւտ արա, ազատիր ինձ, թե չէ ես խայտառակ մահով կմեռնեմ և հող ու մոխիր կդառնամ»։
Կուլլերվոն պատասխանեց․
«Ինձ է՛լ ոչինչ պետք չէ․ արժանի է, որ դու անարգ մահով մեռնես, խոնավ հողի տակ քեզ համար հարմար տեղը պատրաստ է»։
Տիրուհին նորից խոսեց․
«Ով դու ամենակալ տեր Ուկկո, քո հզոր նետ ու աղեղով պատուհասիր Կալերվոյի որդուն, հողին հավասարեցրու այս անպիտան ստրուկին»։
Կուլլեվրոն ևս խոսեց․
«Ով ամենակալ տեր Ուկկո, քո նետ ու աղեղով ո՛չ թե ինձ պատուհասիր, այլ այս չար կնոջը, որ երկիրն ազատվի այսպիսի դաժան տիրուհուց․ նետահարիր, որ հենց տեղն ու տեղը մնա»։
Եվ գազաններից հոշոտված չար կինը ընկավ գետնին ու շունչը փչեց։
Այսպես մեռավ այն գեղեցիկ կինը, որին վեց տարի շարունակ փնտրել ու տենչացել էր ճարտար դարբին Իլմարինենը։
