Changes
/* Ռունա ԼԳ */
Այսպես մեռավ այն գեղեցիկ կինը, որին վեց տարի շարունակ փնտրել ու տենչացել էր ճարտար դարբին Իլմարինենը։
==Ռունա ԼԴ==
Կալլերվոն թափառում է անտառներում․ մի պառավ կին նրան բարի լուր է հաղորդում
Կուլլեվրոն ուզեց ժամ առաջ թողնել հեռանալ այդտեղից, քանի Իլմարինենը չի իմացել, որ կինը մեռել է, թե չէ շա՜տ կզայրանա դարբինը և իրեն կվնասի։
Շտապ վազեց հասավ անտառն ու սկսեց երգել․ ծառ ու թուփն էլ կարծես նրան ձայնակցում էին։ Լավ էր, որ վրեժը լուծեց չար տիրուհուց, բայց սիրտն ուրախ չէր։
Դարբինն աշխատանքը թողեց և ուզեց իմանալ, թե ինչ ձայներ են գալիս անտառից․ քիչ հետո էլ բակը մտավ և ամեն ինչ հասկացավ․ տեսավ, որ իր գեղեցկուհի կինն անշունչ ընկած է բակի խոտերի մեջ։ Դարբինն ամբողջ գիշերը լաց եղավ․ լման մի շաբաթ արցունքը չէր ցամաքում նրա աչքերից․ սիրտն էլ սև կապեց, ավելի սև, քան իր դարբնոցի ածուխը։
Իսկ Կուլլերվոն ճամփա ընկել ու գնում է, ոչ տուն ունի, ոչ տեղ․ որտեղ մթնում էր, այնտեղ էլ քնում է։ Դառն են անտեր֊անտիրական տղայի մտքերը․
«Ի՜նչ վատ բան է որբ լինել այս լայն աշխարհում։ Մեկը գնում է իր հայրենի աշխարհը, իր հարազատների մոտ, մեկ ուրիշն շտապում է հանգստանալ իր սեփական հարկի տակ, իսկ իմ հայրենիքը մութ անտառն է, դաշտն էլ իմ տունը։ Իմ օջախը ցուրտ քամին է, անձրևն էլ իմ բաղնիքը։
Ով դու բարձրյալդ Ուկկո, այնպես արա՛, որ երբեք այս երկրի վրա երեխաներն անհայր ու անմայր չմնան, ինչպես ես եմ հիմա։ Արևը ջերմացնում է բոլորին՝ թռչուններին և տունկերին, միայն ի՛նձ չի ջերմացնում, մենակ ի՛նձ չի ուրախացնում արևը։
Հոր երես չեմ տեսել, մորս էլ կորցրել եմ քանի դեռ բարուրների մեջ էի, իմ հորական ամբողջ տոհմը ոչնչացրեց այդ չար Ունտամոն։ Իմ բաժինը եղել է ձնե գուլպան և սառցե կոշիկը․ ինձ նետել են սառցե բարակ շերտով ծածկված գետի վրա, որ սառույցը ջարդվի և ես ընկնեմ անդունդն ու խեղդվեմ։ Թե մի հրաշքով սառցակալած գետից փրկվեմ՝ ճահիճն է իմ առաջ․ չար բախտը հրում է ինձ դեպի այդ հոտած ջրերը, որ ընկղմվեմ դրանց մեջ և կործանվեմ։
Բայց ես երբե՛ք չեմ ուզում կործանվել, երբե՛ք չեմ ուզում բաժանվել կյանքից․ չէ՞ որ ես էլ ուրիշների նման երկու ձեռք ունեմ և ամեն մեկ ձեռքիս վրա հինգ ճկուն մատներ»։
Եվ իրենց տոհմին դժբախտացնող Ունտամոյի դեմ զայրացած, այսպես խոսեց․
«Ով դու չար Ունտամո, քո արածները չե՛ս մարսի, շուտով ես կգամ քեզ մոտ և իմ հարազատների վրեժը կլուծեմ, քո տունը բրիշակ կանեմ, կրակի ճարակ կդարձնեմ։
Այդ պահին անտառի միջով անցնում էր մի պառավ կին՝ կապույտ լաչակը գլխին․ նա ճանաչեց Կալերվոյի որդուն, մոտեցավ և հարցրեց․
«Կուլլերվո, ո՞ւր ես գնում, ո՞ւր ես շտապում»։
Տղան պատասխանեց․
«Շատ դառն է վիճակը, ծնողներից զրկվել, այսպես անտեր եմ մնացել․ ուզում եմ գնալ, գտնել Ունտանոյին և նրա տունն ու տեղը հող ու մոխիր դարձնեմ, ոնց որ նա իմ հարազատներին սպանեց, իմ հորական տունն ավերակ դարձրեց»։
Պառավն ասաց․
«Ո՛չ, ձեր տոհմը չի ոնչնչացել․ հայրդ մի կերպ փրկվել և ապրում է․ մայրդ էլ եկել գտել է հորդ»։
«Դու անուշիկ նանիկ, շուտ ասա, որտե՞ղ են ապրում իմ հայրիկը, իմ տառապած մայրիկը»։
Պառավն ասաց․
«Քո հայրն ու մայրը ապրում են լապլանդական հողում, այնտեղ ուր լճակներում շատ տեսակի առատ ձկներ կան»։
Կուլլերվոն շտապ հարցրեց․
«Ով դու թանկագին նանիկ, շուտ ասա, ինչպե՞ս հասնեմ այդ աշխարհը, ի՞նչ ճամփով գնամ, որ գտնեմ հարազատներիս»։
Պառավը պատասխանեց․
«Այնքան էլ մոտ չէ այդ երկիրը․ սկզբից կերթաս այս անտառով․ ուղիղ և ուղիղ գնա մեկ օր, երկու օր, երրորդ օրվա վրա, երբ դուրս գաս անտառից, կտեսնես մի բարձր սար։ Սարի ձախ կողմով քիչ կթեքվես, կերևա մի գետ․ գետի ափով այնքան կքայլես, մինչև կհանդիպես մի բլուրի․ այդ բլուրի մոտերքում կա մի ձկնորսական խրճիթ․ հենց այդ խրճիթում էլ ապրում են քո հարազատները․ այնտեղ էլ նրանց հետ ապրում են քո երկու շա՜տ սիրունիկ քույրերը»։
Կուլլերվոն ճամփա ընկավ․ երկու օր գնաց, մինչև անտառից դուրս եկավ։ Երրորդ օրվա վրա տեսավ սարը, թեքվեց դեպի հյուսիս և սկսեց քայլել գետափով, վերջապես բլուրն էլ ետևում թողեց և տեսավ ձկնորսական խրճիթը։ Ներս մտավ, բայց տնեցիք նրան չճանաչեցին․ հարցրին․
«Ի՞նչ տոհմից ես դու, որտեղի՞ց ես եկել»։
Կուլլերվոն տխուր ձայնով պատասխանեց․
«Ա՛խ, դուք ձեր հարազատ որդուն չե՞ք ճանաչոմ։ Ես դեռ մի թզաչափ էլ չեմ եղել, որ Ունտանոյի մարդիկ ինձ գերի են տարել»։
Մայրը տեղից վեր թռավ, հոգոց հանեց, փաթաթվեց որդուն և ասաց․
«Ա՛խ դու իմ խեղճ, սիրելի որդի, ոսկուց էլ թանկ զավակս․ այս ի՞նչ բախտ է, որ ողջ ու առողջ ես մնացել և եկել գտել ես ծնողներիդ․․․ իսկ ես ինչա՜ն եմ արցունք թափել քեզ համար, հենց իմացել եմ, թե դու էլ փորձանքի ես հանդիպել և ե՛ս թշվառս, էլ քեզ ողջ֊առողջ չեմ տեսնի»։
Քո երկու եղբայրն ու երկու քույրը փրկվել էին։ Բայց մեծ եղբայրդ ու մեծ քույրդ գնացին և այլևս չվերադարձան։ Եղբայրդ կռվում զոհվեց, իսկ քույրդ կորավ։ Մյուս եղբայրդ մեզ հետ է ապրում, մյուս քույրիկդ տանից դուրս է գնացել, շուտով կվերադառնա»։
Կուլլերվոն հարցրեց․
«Իսկ որտե՞ղ է կորել իմ քույրը»։
Մայրը պատասխանեց․
«Քույրդ անտառ գնաց պտուղ հավաքելու․ այնտեղ էլ կորավ իմ սիրունիկ թռչնակը։ Շատ սպասեցինք, բայց աղջիկս տուն չվերադարձավ․ թե ինչ փորձանք եկավ գլխին՝ այնպես էլ չիմացանք։
Իսկ ո՞վ է ավելի շատ տանջվում իր աղջկա համար, քան հարազատ մարը։ Ասացի գնամ անտառը, փնտրեմ, գուցե թե մի բան իմանամ։ Արջի նման ծայրեծայր անցա անտառը, մտա թավուտները, անցա կածաններով, բարձրացա թմբերը․ մեկ օր, երկու օր, երեք օր անվերջ փնտրեցի ու փնտրեցի՝ ոչինչ չգտա․ վերջը ձայն տվի․
«Որտե՞ղ ես դու, իմ սիրելի աղջիկ, ախր աչքներս ջուր արած քեզ ենք սպասում»։
Աղջկանս ձայնը այնպես էլ չլսեցի, նրա փոխարեն լեռներն ու ծառերը պատասխանեցին․
«Այդպես սրտապատառ մի կանչիր, միևնույն է, աղջիկդ չի լսի․ նա այլևս երբե՛ք հորական տունը չի մտնի, երբե՛ք մոր գիրկը չի վերադառնա»։
==Ռունա ԼԵ==
Կուլլերվոն մի ժամանակ ապրում է ծնողների մոտ․ մի օր անտառում հանդիպում է թափառական աղջկա․ պարզվում է, որ աղջիկն իր անհետ կորած քույնր է
Կալերվոյի որդին՝ Կուլլերվոն, կապույտ գուլպաներով այդ տղան ուրախ էր, որ հորական տանն էր ապրում, բայց խելքը գլուխը չհավաքեց․ ախր հենց օրորոցից վատ էր դաստիարակված․ նրա խնամակալները տխմար մարդիկ էին եղել։
Հայրը մի քանի գործ հանձնարարեց, բայց տղան ոչ մեկն էլ չկարողացավ, ինչպես պետքն է, գլուխ բերել։ Մի օր նստեց նավակն ու թիավարեց, բայց այնպես ուժեղ ու անշնորհք շարժեց թիերը, որ թիակալները տեղահան եղան․ նավակն էլ դիպավ լճի մեջ ցցված քարերին և ջարդուփշուր եղավ։
Կալերվոն որ այդ տեսավ, ասաց․
«Դու բոլորովին չես կարող թիավարել, արի գնա ձուկ որսա, գուցե դրանից գլուխ հանես»։
Կուլլերվոն սկսեց ձուկ որսալ, բայց ցանցն այնպես կոպիտ քաշքշեց, որ այն պատռոտեց, կարթերը ջարդեց և ոչ մի հատ ձուկ չկարողացավ որսալ։
Հայրն այս անգամ պատվիրեց․
«Տեսնում եմ, որ քեզնից ձկնորս էլ դուր չի գա։ Ավելի թեթև գործ կհանձնարարեմ քեզ։ Լծի՛ր սահնակը, վրան բարձիր ցորենի պարկերը և տար հանձնիր տուրքերը գանձողի պահեստը»։
Կուլլերվոն ցորենը տարավ հանձնեց տուրքերը գանձողին և ինքը նորից նստեց սահնակն ու ճամփա ընկավ դեպի հայրական տունը։
Նրա սահնակն աղմուկով անցավ Վեյնեմեյնենի ձյունապատ դաշտերով։ Եվ ահա՛ քիչ հետո տեսավ, որ դաշտի միջում դահուկներով սահում է մի աղջիկ։ Տղան ասաց․
«Սիրունիկ աղջիկ, արի նստիր իմ սահնակը, տե՛ս ինչ փափուկ մորթի եմ փռել․ նստի՛ր, հանգստացիր»։
Աղջիկը դահուկներով սղղալով սահնակի կողքից, ասաց․
«Ինչի՞ս է պետք քո սահնակը․ ես այդ կեղտոտ մորթու վրա նստողը չեմ»։
Կուլլերվոն քշեց սահնակը և երբ հասավ լապլանդական դաշտերին, տեսավ զուգված֊զարդարված մի աղջիկ։ Տղան ձգեց ձիու սանձերը․ սահնակը մնաց տեղում կանգնած։ Կուլլերվոն մեղմ ձայնով ասաց․
«Սիրունիկ աղջիկ, արի նստիր իմ սահնակը, նստիր փափուկ մորթու վրա և հանգստացիր։ Քեզ կհյուրասիրեմ խնձորով և կաղնու միջուկով»։
Զուգված֊զարդարված աղջիկն այսպես պատասխանեց․
«Ես թքել եմ քո սահնակի վրա, ինչի՞ս է պետք դա․ քշիր, կորիր, դու էլ, քո զզվելի սառն սահնակն էլ»։
Կուլլերվոն բարկացած ցած թռավ, մի ակնթարթում բռնեց աղջկա մեջքից և բերելով սահնակը՝ նստեցրեց իր կողքին։
Աղջիկը բարկացած ճչաց։
«Շո՛ւտ, բաց թող ինձ, թո՛ղ, ես չեմ ուզում մնալ և կոպիտ խոսքեր լսել, չեմ ուզում, որ վատ մտքերով ձեռքերդ ինձ դիպցնես։ Թող իջնեմ, գնամ, թե չէ սահնակդ կջարդեմ, տաշեղի նման ցրիվ կտամ»։
Կուլլերվոն այս խոսքերի վրա պսպղուն կափարիչով սնդուկը բացեց։ Աղջիկը նայեց և ի՜նչ տեսնի․ արծաթ՝ ինչքան ուզես։ Գույնզգույն զգեստներ և լաչակներ, ոսկե երիզներով գուլպաներ, արծաթյա քամարներ։
Ջահել աղջկան դուր եկավ թե՛ արծաթը, և թե ոսկեզօծ հագուստները։
Կուլլերվոն սիրտ առավ․ մեկ ձեռքով ձիու սանձն է բռնել, որ սահնակն ուղիղ ճամփով գնա, մյուս ձեռքով աղջկա մեջքն է գրկել և համբուրում է սիրունիկին։
Եվ ահա՛, երբ մութն ընկավ, սահնակը կանգ առավ։ Կուլլերվրոն աղջկան քաշեց սահնակի ծածկի տակ՝ փափուկ մուշտակի վրա․․․ ոսկով և արծաթով հրապուրված աղջիկը թուլացավ, անձնատուր եղավ․․․
Երբ լույսը բացվեց, աղջիկը սկսեց հարձ ու փորձ անել․
«Տեսնում եմ, ով երիտասարդ, որ շատ խիզախն ու համարձակն ես․ երևի նշանավոր տոհմից ես, քո հայրն էլ երևի շատ հայտնի մարդ էր»։
Կուլլեվրոն պատասխնեց․
«Ես շատ նշանավոր տոհմից չեմ․ իմ տոհմը ոչ նշանավոր է, ոչ էլ աննշան․ այնպե՛ս, միջին խավերից եմ։ Ես դժբախտ Կալեվրոյի որդին եմ, խելքս շատ բանի չի հասնում, ոչ մի բանի պիտանի չեմ։ Իսկ դու, սիրունիկ աղջիկ, ի՞նչ տոհմից ես․ երևի նշանավոր տոհմից․ քո հայրն էլ երևի շատ հայտնի մարդ է»։
Այսպես պատասխանեց աղջիկը․
«Ես նշանավոր տոհմից չեմ․ իմ տոհմը ոչ նշանավոր է, ոչ էլ աննշան․ այնպե՛ս, միջին խավերից եմ։ Ես աղքատ Կալեվրոյի դուստրն եմ․ խելքս շատ բանի չի հասնում, ոչ մի բանի պիտանի չեմ։
Դեռահաս աղջիկ էի, մորս փեշից բռնած ապրում էի․ և ահա մի օր անտառ գնացի, սկսեցի թփուտներից մորի հավաքել, կաղին պոկել ծառերից։ Մեկ օր, երկու օր ապրեցի պտուղներով, երրորդ օրն ուզեցի տուն վերադառնալ, բայց ճամփան կորցրել էի։ Գնացի անտառի արահետներով, մտա թավուտները և գիշեր֊ցերեկ լաց էի լինում։ Երրորդ օրն հասա մի բարձր սարի, նստեցի կոճղին։ Լաց եմ լինում ու ձայն տալիս։ Մեկ էլ տեսնեմ իմ կանչին պատասխանում է անտառը։
«Ով դու անխելք աղջիկ, բավական է լաց լինես ու կանչես, միևնույն է, քո ձայնը ոչ ոք չի լսում, քո ձայնը մինչև ձեր տունը չի հասնի»։
Նորից թափառեցի․ երեք օրը դարձավ չոր, հինգ, վեց օր, բայց մարդ արարածի չհանդիպեցի․ էլ ապրելս չէի ուզում․ երանի մեռնեի, ազատվեի տանջանքներից, բայց ինչ էլ անում էի, մահն ինձ մոտ չէր գալիս։
Եթե ես մեռնեի և հողին խառնվելով փտեի, կարող էր մեկ, երկու, կամ երեք տարի անց այդ հողի վրա փարթամ բույսեր աճեին, թփուտներում բույսեր հասունանային և ես այս օրվան չէի հասնի, այսպիսի խայտառակ փորձանք չէր գա գլխիս»։
Այս խոսքերն ասաց֊չասաց, աղջիկն իրեն անմիջապես դուրս նետեց սահնակից, վազեց հասավ մոտիկ վարարուն գետին և իրեն նետեց փրփրուն ալիքների մեջ։ Սիրունիկ, թշվառ աղջիկը սուզվեց գետի հատակը և ընկավ մոռացության աշխարհը։
Կուլլերվոն աղջկա ետևից վազեց, բայց էլ ի՛նչ կարող էր անել, սկսեց դառն ողբալ․
«Ո՛հ, ես ի՜նչ դժբախտ եմ․ այս ինչ դաժան է իմ ճակատագիրը։ Ես իմ հարազատ քրոջը պատվից զրկեցի, դժբախտ հորս ցավին նոր ցավ ավելացրի։ Ով իմ սիրելի հայր և ով դու իմ գորովագութ մայր, երանի՜ ինձ աշխարհ չբերեիք․ լավ էր, որ փոքր հասակում մեռնեի և այս չար աշխարհում չապրեի։ Ի՞նչ է մահը և հիվանդությունները կուրացե՞լ էին, որ ինձ չտեսան և իմ ծննդյան մյուս գիշերն իսկ իմ հոգին չառան»։
Նա թողեց սահնակը, նստեց ձին և շտապեց հոր տունը։ Բակում տեսավ մորն ու ասաց․
«Իմ սիրելի մայր, երանի թե իմ ծնվելու օրն իսկ, դու ինձ ծխով ու գոլորշիով լցված բաղնիքը դնեիր, որ խեղդվեի, կամ էլ թե չէ փաթաթեիր քուրձերի մեջ և վառարանը գցեիր, որ վառվեի, պրծնեի այս աշխարհից»։
Ճերմակահեր մայրն հարցեց․
«Ի՞նչ է պատահել քեզ, որդիս, կարծես թե Մանալի մութ աշխարհից ես եկել․ այս ինչե՞ր ես ասում»։
Կուլլերվոն պատասխանեց․
«Շատ դառն, շատ ծանր բան է պատահել․ ես իմ հարազատ քրոջն եմ պատվից զրկել։ Հենց որ հարկը վճարեցի և ճամփա ընկա, ինձ հանդիպեց մի աղջիկ։ Ես սկսեցի սիրաբանել և հետո ի՞նչ իմանամ․ դա իմ մորից ծնված քույրս է։ Քույրս չդիմացավ այդ անպատվությանը և իրեն գետը գցեց, խեղդվեց։ Ես, անճարս, չեմ իմանում, թե ի՞նչ անեմ, որ վերջ տամ այս անպիտան կյանքիս։ Ինչպե՞ս է վիճակված ինձ մեռնել․ գայլի ճիրաններո՞ւմ, թե՞ արջի թաթերի մեջ․ կետ ձկան կուլ կգնամ, թե՞ գայլաձկան ատամներն ինձ կխժռեն»։
Մայրն ասաց․
Իմ ազիզ որդի, մեռնելու մասին մի մտածիր․ շատ ծանր է եղածը, բայց մեր չար բախտն ի՜նչ փորձանք ասես, որ չի բերել մեր գլխին։ Աշխարհը լայն է, մի տեղ պատսպարվիր և ողբա քո արարմունքի համար։ Ժամանակն ամենաբուժիչն է․ կանցնի վեց տարի, իննը տարի և քո վիշտը կմեղմանա»։
Կալերվոյի որդին՝ Կուլլերվոն այսպես պատասխանեց մորը․
«Ո՛չ, չեմ թաքնվի․ թաքնվելով վիշտս չի մեղմանա։ Ես կերթամ մահվան դեմ֊հանդիման։ Ես կերթամ այնտեղ, որտեղ դեռ անպատիժ ապրում ու զվարճանում է Ունտամոն։ Այդ հրեշը կարծում է, թե էլ ոչ ոք իր հախիցը չի կարող գալ․ ես կերթամ հորս ու մորս դժբախտության վրեժը կլուծեմ, կլուծեմ և իմ վրեժը, որ նրա պատճառով այսքան տառապում ու տանջվում եմ այս անիրավ աշխարհում»։
==Ռունա ԼԶ==
Կուլլերվոն թողում է ծնողներին և գնում է Ունտամոյի դեմ կռվելու․ դժբախտ հերոսի տխուր վախճանը
Կալերվոյի որդի՝ կապույտ գուլպաներով Կուլերվոն, պատրաստվեց կռվի գնալ Ունտամոյի դեմ։ Պսպղուն թուրը հեսանեց, նիզակի ծայրն էլ մաքրեց ու սրեց։
Մայրն ասաց․
«Իմ սիրելի որդի, մի գնա, կռվի մեջ մի մտնիր։ Լավ իմացիր, ով անտեղի սուր բարձրացնի, նա սրով էլ կմեռնի։ Թե ձիով կռվի գնաս, ձիդ կսպանվի և դու ստիպված շուն կհեծնես, որ տուն վերադառնաս»։
Տղան պատասխանեց․
«Ես չեմ ուզում ինչպես ճիճու ճահիճների ու ավազների մեջ մեռնել։ Իմ կռիվն արդար է։ Ունտամոյի նման չար գազանը դեռ չի պատժված։ Ես կերթամ ու կկռվեմ նրա և նրա քաջերի դեմ։ Լավ է մեռնել պայքարի ժամին, զենքերի փառավոր շառաչի մեջ փառավոր մահ գտնել։ Հերոսին վայել է այդ ձևով մեռնել, այն ժամանակ նա չի ափսոսա, որ աշխարհ է եկել»։
Մայրն ասաց․
«Եթե դու այդ դաժան կռվում զոհվես, հապա ո՞վ պիտի օգնի քո ծերունի հորը, ո՞վ պիտի պահի պառաված մորդ»։
Տղան պատասխանեց․
«Կյանքի օրենքն է, հայրս բարդոցի վրա պիտի մեռնի, մայրս գոմում աշխատելիս հոգին կտա»։
Մայրը կրկին խոսեց․
«Հապա որ դու զոհվես, ո՞վ պիտի օգնի անօգնական մնացած եղբորդ, ո՞վ պիտի քրոջդ պահի, պահպանի ամեն տեսակ փորձանքից»։
Տղան պատասխանեց․
«Կյանքի օրենքն է, եղբայրս այնքան ժամանակ կաշխատի անտառում ու դաշտում մինչև հասնի վերջին օրը, իսկ քույրս էլ տունն ու տեղը կմաքրի և լվացք կանի․ մի օր էլ նա կերթա այն աշխարհը»։
Կուլլերվոն արդեն ուզում էր տանից դուրս գալ․ մոտեցավ հորը և ասաց․
«Մնաս բարով իմ սիրելի հայր․ արդյոք լաց կլինե՞ս, երբ լսես, որ քո որդին մեռել է, քո տոհմից պակասել է մի կտրիճ»։
Հայրը պատասխանեց․
«Երբ լսեմ, որ մեռել ես, լաց չեմ լինի․ ուրիշ որդի կունենամ․ նա քեզնից բանիմաց ու լավը կլինի»։
Տղան այսպես պատասխանեց հորը․
«Ես էլ լաց չեմ լինի, երբ լսեմ, որ դու մեռել ես։ Ես ինձ համար հայր կսարքեմ։ Նրա գլուխը կլինի քարից, բերանը կավից, աչքերը հապալասից, մորուքը ծղնոտից, ոտքերը բարդու ճյուղերից, միսն էլ փտած ծառերից»։
Կուլլերվոն դիմեց եղբորը․
«Մնաս բարով, սիրելի եղբայր, արդյոք լաց կլինե՞ս, երբ լսես, որ եղբայրդ մեռել է»։
Եղբայրը պատասխանեց․
«Երբ լսեմ, որ մեռել ես, լաց չեմ լինի․ ուրիշ եղբայր կճարեմ ինձ համար․ նա քեզնից գեղեցիկը և լավը կլինի»։
Կուլլերվոն պատասխանեց․
«Ես էլ լաց չեմ լինի, երբ լսեմ, որ դու մեռել ես։ Ինձ համար եղբայր կսարքեմ։ Նրա գլուխը կլինի քարից, բերանը կավից, աչքերը հապալասից, մազերը ծղնոտից, ոտքերը բարդու ճյուղերից, միսն էլ փտած ծառերից»։
Տղան հետո դիմեց քրոջը․
«Մնաս բարով, իմ անուշիկ քույրիկ․ արդյոք լաց կլինե՞ս, երբ լսես, որ եղբայրդ մեռել է»։
Քույրն այսպիսի պատասխան տվեց․
«Երբ լսեմ, որ մեռել ես, լաց չեմ լինի, ուրիշ եղբայր կճարեմ ինձ համար․ նա քեզնից բանիմաց և լավը կլինի»։
Կուլլերվոն պատասխանեց․
«Ես էլ լաց չեմ լինի, երբ լսեմ, որ դու մեռել ես։ Ես ինձ համար քույր կսարքեմ։ Նրա գլուխը քարից կլինի, բերանը կավից, աչքերը հապալասից, մազերը չոր խոտից, ճահճի ծաղիկներից ականջները կլինեն, թխկենու փայտրիկներից էլ մարմինը»։
Տղան դարձավ դեպի մայրը․
«Սիրելի, հարազատ մայր իմ, դու ինձ կրել ես քո կրծքի տակ, խնամել, դաստիարակել ես․ արդյոք լաց կլինե՞ս, երբ լսես, որ քո որդին մեռել է, քո տոհմից պակասել է մի կտրիճ»։
Մայրն այսպես պատասխանեց․
«Իմացիր, որ մոր սիրտը միշտ իր որդու համար է տառապում։ Եթե, Աստված ոչ անի, դու մեռնես, մեր տոհմից պակասի քեզ նման կտրիճը, ես այնպես դառը լաց կլինեմ, որ իմ արցունքով կլցվի մեր տունը․ էլ ոչ մի օր արցունքն իմ աչքերից չի պակասի․ լաց կլինեմ դրսում, դաշտում և իմ աղի արցունքներից բույսերը կթառամեն»։
Կուլլերվոն համբուրեց մորը և ճամփա ընկավ։ Թուրը մեջքին, նիզակն ուսին, գետինը թնդացնելով նա անցնում է դաշտերով և անտառներով, ճահիճներով և մարգագետիններով։
Եվ ահա՛, մի օր էլ նրան լուր տվին․
«Հայրդ մեռել է, գնա օգնիր, որ ծերուկին թաղեն»։
Կուլլերվոն այսպես պատասխանեց․
«Դե, որ մեռել է, ես էլ ի՞նչ կարող եմ անել, տանը մի քավթառ ձի կգտնվի, որ մարմինը դնեն վրան և տանեն հողին հանձնեն»։
Կուլլերվոն էլի շարունակեց ճանապարհը․ անցավ այրուտներով․ և ահա՛, մյուս օրը նրան լուր տվին․
«Եղբայրդ մեռել է, գնա օգնիր, որ տանեն թաղեն»։
Կուլլերվոն այսպես պատասխանեց․
«Դե, որ մեռել է, ես էլ ի՞նչ կարող եմ անել, երևի տանը մի հովատակ կգտնվի, որ մարմինը դնեն վրան և տանեն թաղեն»։
Կուլլերվոն էլի շարունակեց ճամփան։ Նրա եղջերափողի ձայնից թնդում էր անտառը։ Եվ ահա՛, նրան կրկին լուր բերին․
«Քույրդ մեռել է, գնա օգնիր, որ տանեն թաղեն»։
Կուլլերվոն այսպես պատասխանեց․
«Դե, որ մեռել է, ես էլ ի՞նչ կարող եմ անել․ մեր տանը մի զամբիկ կճարվի, որ քրոջս մարմինը դնեն նրա մեջքին և տանեն հողին հանձնեն»։
Կուլլերվոն արդեն անցնում էր մարգագետիններով և շուտով հասնելու էր չար Ունտամոյի երկիրը․ նորից նրան լուր տվեին․
«Քո բարի, հոգատար մայրը մեռել է․ հավիտյան փակել է իր աչքերն այդ տանջված պառավը․ գնա՛, օգնիր, որ տանեն հողին հանձնեն նրա տառապած մարմինը»։
Կուլլերվոն այսպես խոսեց․
«Ծանր վիշտ է ինձ համար, որ իմ սիրելի մայրը մեռավ․ շատ եմ ցավում, որ նրա կյանքի վերջին պահին իր մոտը չեմ եղել, գուցե թե մրսում էր՝ ես նրան կտաքացնեի, գուցե թե մի կտոր հաց չուներ ուտելու՝ ես նրա համար հաց կճարեի, որ սովից չմեռնի։
Շատ եմ խնդրում, իմ մոր մարմինը լվացեք ամենաընտիր սապոնով, հագցրեք մետաքսե շապիկ, ծածկեցեք մաքուր քաթանով․ գերեզման տարեք տխուր երգերով և երբ հողին հանձնեք, ողբացեք, որ այդպիսի ազնիվ կին, այդպիսի հոգատար մայր է հեռանում աշխարհից։ Ա՜խ, ես չեմ կարող վերադառնալ, որովհետև դեռ ապրում է մեր ողջ տոհմի դժբախտության պատճառը՝ չար Ունտամոն․ ես պիտի գնամ ու մեր վրեժը լուծեմ»։
Ռազմական փողը փչելով, վերջապես նա հասավ Ունտամոյի երկիրն և այսպիսի խնդիրք արավ․
«Ո՛վ դու բարձրյալդ Ուկկո, դու իմ թրին ու նիզակին այնպիսի զորություն տուր, որ ես մենակս կարողանամ հարյուրավորների դեմ կռվել»։
Այս ասաց, ապա թուրը քաշեց, նիզակը շարժեց․ նրա դեմ կռվի ելավ Ունտամոն իր հարյուրավոր զինվորների հետ։
Քաջ Կուլլերվոն ամբողջ զորքը ջարդեց, Ունտամոյին և իր տոհմը ոչնչացրեց, տունն ու տեղը այրեց, մոխիր դարձրեց։
Կուլլերվոն դարձավ դեպի հորական տունը։ Բայց շա՜տ տխուր էր, քանի որ հորական տնից ոչինչ չէր մնացել․ հարազատների մահից հետո ամեն ինչ քար ու քանդ էր եղել․ նա գնաց չոքեց մոր գերեզմանի մոտ, ողբաց ու ասաց․
«Իմ բարի, անուշիկ մայրիկ, հապա ոչ մի բան չե՞ս թողել քո որդուն։ Ա՜խ, իմ հարազատ մայրն ինձ չի լսում, իմ ձայնն է՛լ նրան չի հասնի»։
Բայց քիչ անց մայրը գերեզմանի խորքից ձայն տվեց․
«Մեր ունեցած֊չունեցածից միայն սև շունն է մնացել։ Վերցրու հետդ հավատարիմ շանը և գնա անտառը, անցիր թավուտները, անտառի վերջում մի դղյակ կա, այդ դղյակում ապրում են անտառի դուստրերը․ նրանք քեզ կխղճան և ուտելիք կտան»։
Կուլլերվոն գտավ շանը և նրա հետ անտառ գնաց, բայց չհասավ ամրոցին․ այնտեղ, այն փոքրիկ պուրակում, ուր մոլորվել էր իր հարազատ քույրը, ահա՛ կանգ առավ։
Տեսավ, որ ծառերն ու ծաղիկները լաց են լինում, ողբում են անմեղ աղջկա կորուստը։ Եվ ո՞նց լաց չլինեն, չէ՞ որ ինքը չիմացավ, թե դա իր հարազատ քույրն է և նրան պատվից զրկեց։
Կուլլերվոն թուրը քաշեց, շարժեց ձեռքում և հարցրեց․ «արդյոք չի՞ ցանկանում մեղավոր մարդու արյունը խմել»։
Թուրն հասկացավ նրա միտքն ու ասաց․
«Այո, մեղավոր մարդու արյունը խմելը շատ ավելի հաճելի է․ չէ՞ որ պատահում է, որ ես խմում եմ անմեղ մարդկանց արյունը»։
Կուլլերվոն թրի դաստակն ամուր խրեց գետնի մեջ։ Շապիկն իր վրայից դեն նետեց և կրծքով ընկավ սուր ծայրին։ Եվ կյանքում լավ օր չտեսած տղան տեղն ու տեղը մեռավ։
Ահա՛, այսպես մեռավ Կալեվի խիզախ այրը, այսպես կյանքից բաժանվեց անբախտ հերոսը։
Ծերունի Վեյնեմեյնենը լսեց, թե ինչ վախճան ունեցավ խիզախ Կուլլերվոն և այսպես խոսեց․
«Ո՜վ դուք գալիք սերունդներ, մի՛ թողեք, որ ձեր երեխաների դաստիարակները լինեն բանականությունից զուրկ տխմար մարդիկ։
Մի՛ թողնեք, որ օտարները ձեր մանկիկների օրորոցին մոտենան։ Նրանք չեն ուզում, որ ձեր երեխաները խելոք և բանիմաց լինեն, իրենց հայրենիքի համար զորավոր այրեր դառնան։ Մանուկ օրերից վատ դաստիարակված երեխան, ինչքան էլ մեծանա, ինչքան էլ մարմնով զորեղանա, հայրենիքին պիտանի, իմաստուն մարդ չի դառնա»։
==Ռունա ԼԷ==
Իլմարինենը ողբում է իր կնոջ կորուստը․ ոսկուց և արծաթից կոփում֊քանդակում է նոր կին
Անքուն գիշերներ էր անցկացնում Իլմարինենը։ Բերանը չէր կարողանում պատառ դնել։ Լալիս էր և ողբում․ չէ՞ որ կորցրել էր իր սիրած կնոջը։ Այլևս չէր կարողանում մուրճը ձեռքն առնել․ մեկ ամիս էր, որ նրա դարբնոցից ծուխ չէր բարձրանում։
Եվ այսպիսի խոսքերով անիծում էր իր չար բախտը։
«Ի՞նչ անեմ, որ ազատվեմ այս ծանր վշտից։ Քնած թե արթուն մտածում եմ ու չգիտեմ, թե ի՞նչը թողնեմ, ինչի՞ց սկսեմ։ Մեկ֊մեկ գիշերները երազումս տեսնում եմ իմ սիրելի կնոջը, ձեռքս երկարում եմ, որ իմ անուշ թռչնակիս բռնեմ, բայց ձեռքս դիպչում է իմ սառ մահճակալին և ես զարթնում եմ ու մինչև լույս տանջվում»։
Երկու֊երեք ամիս այսպես տառապեց հմուտ դարբինը, միշտ հիշելով և ողբալով իր սիրածի կորուստը։
Երբ հասավ չորրորդ ամիսը, նա գնաց՝ ծովի հատակից ոսկի հանեց, ավազների միջից արծաթ հավաքեց և բերեց իր դարբնոցը, որ ոսկուց և արծաթից իր համար նոր կին սարքի։
Երեսուն սայլ փայտ բերեց, քուրայի մեջ ածուխ լցրեց, և հրամայեց իր ծառաներին, որ փուքսն ուժեղ փչեն, որ կրակը թեժանա քուրայում։
Եվ երբ կրակը թեժացավ, Իլմարինենը քուրայի մեջ լցրեց ոսկին ու արծաթը։ Բայց ինչքան էլ կրակը թեժ էր, ինչքան էլ ծառաները նորից փուքսը փչեցին և կրակն ավելի բորբոքեցին, սակայն ոչ ոսկին, ոլ էլ արծաթը չհալվեցին։
Այն ժամանակ Իլմարինենը ինքն սկսեց փուքսը փչել։ Իր զորեղ բազուկներով փչեց մեկ անգամ, երկու անգամ և երբ երրորդ անգամն էլ փչեց՝ ջեռ կրակի միջից դուրս վազեց մի գառնուկ։ Գառնուկի մի կողմը բուրդը ոսկուց էր, մյուս կողմինը արծաթից։
Բոլորն սկսեցին գովել դարբնի վարպետությունը, թե ի՜նչ գեղեցիկ գառնուկ է սարքել։ Բայց ինքն՝ Իլմարինենը գդժգոհ էր։ Եվ այսպես խոսեց նա․
«Այս գառնուկը գայլին է հարկավոր, իսկ ես կուզեի, որ ոսկուց և արծաթից ստեղծվեր իմ սիրելի կինը»։
Նա գառնուկին կրկին նետեց քուրայի մեջ, ավելացրեց ոսկի և արծաթ և հրամայեց ստրուկներին փուքսը փչել։ Մի կողմից ստրուկները փուքսն են փչում, կրակը թեժացնում, մյուս կողմից դարբինը կրակխառնիչով ածուխն է շուռ ու մուռ տալիս, որ ոսկին ու արծաթն իր ուզածով հալվեն և նրանցից ստացվի իր հարսնացուն։
Ստրուկները թեև քափ քրտինքի մեջ մտած աշխատում են, բայց չեն կարողանում շատ թեժացնել կրակը։ Իլմարինենը նորից մոտեցավ փուքսին․ փչեց մեկ անգամ, երկու անգամ և երբ երրորդ անգամն էլ փչեց՝ ջեռ քուրայից դուրս վազեց մի մտրուկ։ Նրա գլուխն արծաթից է, բաշը ոսկուց, սմբակները պղնձից են, մտրուկն աշխույժ թռչկոտում է այս ու այն կողմ։ Բոլորն հիացած են, թե ինչ գեղեցիկ մտրուկ է սարքել դարբինը, բայց դժգոհ է միայն ինքը՝ Իլմարինենը և այսպիսի խոսքեր է ասում։
«Սա միայն գայլին է հարկավոր, իսկ ես կուզեի, որ քուրայից դուրս գար իմ սիրելի կինը»։
Մտրուկն էլ դարբինը նետեց քուրայի մեջ․ այս անգամ ավելի շատ ոսկի և արծաթ ավելացրեց․ հրամայեց ստրուկներին փուքսը փչել, կրակը բորբոքել։
Նորից ստրուկները չկարողացան կրակը բորբոքել այնպես ուժեղ, որ ոսկին ու արծաթը հալվեն֊ձուլվեն։ Այս անգամ էլ դարբինն ինքը մոտեցավ փուքսին և զորեղ բազուկներով փչեց մեկ անգամ, երկու անգամ և երբ երրորդ անգամն էլ փչեց, ասաց մի տեսնեմ, թե ի՞նչ է ստացվել քուրայի մեջ։
Մոտեցավ֊չմոտեցավ՝ քուրայի միջից դուրս եկավ մի չքնաղ աղջիկ։ Գլուխն արծաթից էր, մազերը ոսկուց, բոյն ու բուսը մի հրաշք։ Բոլոր տեսնողները զարմանքից քարացան։
Իլմարինենը շատ ուրախացավ և սկսեց աշխատել ու տքնել, ինչպես ոսկերիչն է տքնում նուրբ քանդակի վրա։ Նա աշխատեց գիշեր ու ցերեկ․ աղջկա թևերը և ոտքերը, բերանն ու շրթունքներն այնպիսի նրբությամբ քանդակեց֊հղկեց, որ տեսնողը կասեր, թե իսկական մսից ու ոսկորից կազմված չքնաղ աղջիկ է։ Եվ դարբինն ինքն իրեն խոսեց․
«Ի՜նչ լավ կլիներ, որ այս չքնաղ աղջիկը շուտով կարողանար խոսել, հոգի և շունչ առներ մարմինը»։
Դարբինը ոսկեղեն֊արծաթեղեն աղջկան տուն բերեց, տարավ դրեց անկողին, գլխի տակը բմբուլե բարձ դրեց, վրան էլ մետաքսյա վերմակ քաշեց։
Ինքն էլ գնաց բաղնիքը, տաք ջրով մի լավ լողացավ֊մաքրվեց, ապա իր անկողինն էլ սարքեց կնոջ կողքը, վրան քաշեց արջի մորթուց կարած տաք վերմակ և պառկեց։
Եվ ինչքան տաքացնում էր արջի մորթուց կարած վերմակը, այնքան սառն էր, երբ դիպչում էր ոսկեղեն֊արծաթեղեն կնոջը։
Եվ դարբինն ինքն իրեն խոսեց․
«Ինչպե՞ս կարող եմ ապրել մի կնոջ հետ, որ ոչ կարող է խոսել, ոչ էլ հոգի ու շունչ կա մեջը։ Ավելի լավ է տանեմ նվեր տամ իմաստուն Վեյնեմեյնենին․ նա կիմանա ինչ անել, որ այս չքնաղ աղջիկն իրեն ընկեր դառնա»։
Մյուս օրը քանդակը տարավ Վեյնեմեյնենի մոտ և այսպես խոսեց․
«Ո՛վ դու ծերուկ Վեյնեմեյնեն, վերցրու, քեզ նվեր եմ տալիս այս չքնաղ աղջկան»։
Ծերուկ իմաստուն Վեյնեմեյնենը մի հայացքով արձանը չափեց ոտից֊գլուխ և այսպես խոսեց․
«Ինչո՞ւ համար ես դու այս ոսկեղեն քանդանկն ինձ մոտ բերել»։
Իլմարինենը պատասխանեց․
«Բերել եմ, որ քեզ համար կյանքի ընկեր լինի այս չքնաղ աղջիկը»։
Այսպես խոսեց ծերուկ Վեյնեմեյնենը․
«Ով դու դարբին, եղբայր իմ սիրելի, ավելի լավ է դու այս արձանը նորից կրակը նետիր և ավելի պիտանի բաներ սարքիր մարդկանց համար։ Կամ էլ թե չէ տար գերմանացի կամ ռուս հարուստներին վաճառիր, որ նրանք զվարճանան սրանով։ Պատիվ չի բերում մեր տոհմին, ինչպես նաև ինձ, ծերուկիս, որ մենք արծաթից և ոսկուց կին ունենանք»։
Եվ ծերուկ Վեյնեմեյնենը, նույն ինքը Սուվանտոլայենը, նոր եկող սերնդին ավանդեց՝ չստրկանալ ոսկու առաջ, արծաթով չհրապուրվել, և այսպես ավարտեց խրատը․
«Ո՛վ դուք իմ սիրելի զավակներ, դուք կյանք մտնող հերոսներ, լավ օրի լինենք, թե վատ օրի, քանի ձեր գլխավերևում փայլում է արևը, զգուշացե՛ք և երբեք ձեր կյանքը չկապենք ոսկեղեն֊արծաթեղեն աղջկա հետ․ Ոսկին էլ, արծաթն էլ պաղ են, ինչպես սառույցը»։
