Changes
/* Գլուխ քսաներորդ */
Բայց գիշերվա մի պահի արթնացավ և ամուր գրկեց աղջկան, կարծես դա իր ամբողջ կյանքն էր և որը խլում էին իրենից։ Գրկել էր և այնպիսի զգացողություն ուներ, որ նրա մեջ էր իր ողջ կյանքը, և դա իրոք այդպես էր։ Բայց աղջիկը չարթնացավ, նա հանգիստ ու խոր քնել էր։ Շրջվեց կողքի, ննջապարկի բերանը ծալեց, ծածկեց աղջկա գլուխը, համբուրեց վիզը, ատրճանակի կապը քաշեց, ատրճանակը դրեց կողքին՝ ձեռքի տակ, հետո ձգվեց և գիշերային լռության մեջ սկսեց մտածել։
==Գլուխ քսանմեկերորդ==
Լուսաբացին տաք քամի փչեց, նա լսեց ծառերից թափվող հալվող ձյան խուլ ձայնը։ Ուշ գարնանային առավոտ էր։ Երբ շնչեց, անմիջապես հասկացավ, որ ձյունահողմը լոկ մեկ քմայքն էր այդ լեռների և խոր ձյունը մինչև կեսօր կհալչի։ Հետո վարգող ձիու ոտնաձայներ լսեց։ Խոնավ ձյունով ծանրացած սմբակների դոփյուն էր գալիս։ Լսեց կարաբինի պատյանի շխկոց, կաշվի ճռռոց։
― Մարիա, ― ասաց ու ցնցեց աղջկա ուսը, որպեսզի արթնացնի։ ― Ննջապարկից դուրս չգաս։ ― Սկսեց մի ձեռքով շապիկը կոճկել, մյուսով վերցրեց ատրճանակը և բթամատով ապահովիչը իջեցրեց։ Հետո տեսավ, որ աղջկա խուզված գլուխը արագ անհայտացավ ննջապարկում, քիչ անց տեսավ ծառերի արանքով առաջ շարժվող մի ձիավոր։ Կուչ եկավ ննջապարկում, երկու ձեռքով ատրճանակը պահած նշան բռնեց մոտեցող մարդու վրա։ Այդ մարդուն մինչ այդ երբեք չէր տեսել։
Ձիավորն հիմա համարյա իր դիմացն էր։ Տակին մոխրագույն, հսկա մի յաբու էր, գլխին խակի գույնի բերետ էր, ուսերին պոնչոյանման թիկնոց էր գցած, ոտքերին սապոգներ էին։ Աջից ավտոմատ հրացան էր կախված թամբից, երևում էր պատյանից դուրս մնացած կոթը։ Ձիավորը երիտասարդ էր, դեմքը՝ խիստ, և հենց այդ պահին էլ նա տեսավ Ռոբերտ Ջորդանին։
Նա ձեռքը երկարեց դեպի պատյանը, և երբ կռացավ, որպեսզի վերցնի հրացանը, նրա ձախ կրծքին Ռոբերտ Ջորդանը տեսավ Քրիստոսի սիրտը խորհրդանշող կարմիր ծանուցանիչը։
Ռոբերտ Ջորդանը նշան բռնեց ուղիղ նրա կրծքի կենտրոնին, ծանուցանիշից քիչ ցած։
Ատրճանակի կրակոցի ձայնը դղրդալով տարածվեց ձյունապատ անտառում։
Ձին, կարծես խթանված, սլացավ, իսկ երիտասարդը, որ կռացել էր հրացանը հանելու, սահեց ու ցած ընկավ։ Մի ոտքը մնացել էր ասպանդակի մեջ։ Ձին վազում էր ծառերի արանքներով՝ քարշ տալով բերանքսիվայր ընկած ձիավորին։ Ռոբերտ Ջորդանը դուրս թռավ ննջապարկից՝ ատրճանակը հիմա արդեն մի ձեռքի մեջ պահած։
Մոխրագույն հսկա ձին քառատրոփ գնում էր ծառերի արանքներով։ Քարշվող ձիավորի մարմնի հետքը նեղ շավիղով ձգվում էր ձյան վրա՝ կողքին կարմիր մի գիծ։ Մարդիկ քարայրից դուրս եկան։ Ռոբերտ Ջորդանը բացեց բարձը, հանեց շալվարն ու սկսեց հագնվել։
― Հագնվի՛ր, ― ասաց Մարիային։
Գլխավերևում շատ բարձրից թռչող օդանավի ձայն լսեց։ Ծառերի արանքով տեսավ, թե որտեղ է կանգ առել մոխրագույն ձին՝ կողքին երեսնիվայր կախ ընկած հեծյալը։
― Գնա բռնիր այդ ձին, ― ասաց դեպի իր կողմը եկող Պրիմիտիվոյին։ Հետո հարցրեց․ ― Ո՞վ էր բարձունքի պահակակետում։
― Ռաֆայելը, ― ասաց Պիլարը քարայրի մուտքից, որտեղ կանգնել էր նա մազերի երկու հյուսքերը թիկունքն ի վար կախված։
― Հեծյալ պարեկներ են շրջում, ― ասաց Ռոբերտ Ջորդանը։ ― Դուրս բերեք ձեր այդ գրողի տարած գնդացիրը։
― Ագուստի՛ն, ― ձայն տվեց Պիլարը քարայրում գտնվող մարդուն, հետո շրջվեց, գնաց ներս, քիչ անց երկու հոգի դուրս եկան քարայրից, մեկի ուսին գնդացիրն էր՝ եռոտանին ցցված օդում, մյուսի ձեռքին սկավառակներով լեցուն պարկը։
― Դու գնա իրենց հետ, ― ասաց Ռոբերտ Ջորդանը Անսելմոյին։ ― Կպառկես գնդացրի կողքին ու ոտները կպահես, որպեսզի չշարժվի։
Անտառի արահետով երեքը միասին վազեցին դեպի վերև։
Արևը լեռների այն կողմն էր տակավին։ Ռոբերտ Ջորդանն ուղղվեց, սկսեց կոճկել շալվարը, հետո ձգեց գոտին։ Ատրճանակը, որը դեռևս կապված մնացել էր բազուկին, դրեց գոտուն ամրացված պատյանի մեջ, իսկ կապը գցեց վզին։
Մի օր հենց այս կապով էլ կխեղդեն քեզ, մտածեց նա։ Իսկ սա իրենն արեց։ Նա պատյանից հանեց ատրճանակը, պահունակը դուրս քաշեց, պատյանի վրայի փամփշտակալից մի փամփուշտ վերցրեց, դրեց արձակվածի տեղն ու պահունակը նորից ետ իր տեղը հրեց։
Ծառերի արանքով նա հիմա նայում էր Պրիմիտիվոյին, որը մի ձեռքով ձիու սանձն էր պահել, մյուսով փորձում էր սպանված հեծյալի ոտքը դուրս քաշել ասպանդակից։ Սպանվածը երեսնիվայր կախված էր ձյան վրա, և իրեն թվաց, որ Պրիմիտիվոն նրա գրպաններն է ստուգում։
― Վերջացրո՛ւ, ― գոռաց նա։ Ձին բեր։
Չոքեց, որպեսզի պարանե ներբանով կոշիկներն հագնի, և ծունկը դիպավ Մարիային, որը ննջապարկում շորերն էր հագնում։ Աղջկա գոյությունը լրիվ մոռացել էր։
Այդ ձիավորի մտքով բոլորովին չէր անցնում, որ այսպիսի բան կարող է պատահել, մտածեց նա։ Նա ոտնահետքեր չէր որոնում, տագնապելու ոչ մի պատճառ երևի չուներ, որ այդպես, առանց որևէ բանից զգուշանալու հանգիստ առաջ էր գնում։ Նա չէր նկատել նույնիսկ բարձունքի պահակակետը տանող ոտնահետքերը։ Հավանաբար այս սարերում պարեկող հեծելազորայիններից մեկն էր։ Հիմա որ տեսնեն ուշացավ, հետքը կբռնեն ու կգան։ Եթե ձյունը մինչև այդ չհալչի ու հետքերը չկորչեն, մտածեց նա, կամ եթե իրենց՝ պարեկներին մի բան չպատահի։
― Դու լավ կանես, ― ասաց Պաբլոյին, ― գնաս ներքև։
Բոլորը դուրս էին եկել և հրացանները ձեռքներին, նռնակները գոտիներից կախած կանգնել էին քարայրի դիմաց։ Պիլարը Ռոբերտ Ջորդանին երկարեց նռնակներով լցված կաշվե պայուսակը, նա վերցրեց երեք նռնակ ու տեղավորեց գրպաններում։ Հետո մտավ քարայր, գտավ ուսապարկերը, բացեց այն մեկը, որի մեջ ավտոմատն էր, հանեց միմյանցից անջատված կոթն ու փողը, միացրեց, մի պահեստատուփը հագցրեց տեղը, երեք հատ էլ դրեց գրպանը։ Ուսապարկը կողպեց ու գնաց դեպի դուռը։ Այս էլ քեզ երկու գրպան երկաթեղեն, մտածեց նա։ Հուսանք, որ կարերը կդիմանան։ Քարայրից դուրս եկավ ու Պաբլոյին ասաց․
― Ես գնում եմ վերև։ Ագուստինը գիտի՞ գնդացրից կրակել։
― Այո, ― ասաց Պաբլոն։ Նա նայում էր Պրիմիտիվոյին, որը ձին ետևը գցած գալիս էր դեպի իրենց կողմը։ ― Mira que caballo, ― ասաց նա։ ― Տե՛ս, ի՜նչ ձի է։
Մոխրագույն հսկան քրտնած էր ու սրթսրթում էր։ Ռոբերտ Ջորդանը թփթփացրեց ձիու վզակոթը։
― Տանեմ մյուսների մոտ, ― ասաց Պաբլոն։
― Ոչ, ― ասաց Ռոբերտ Ջորդանը։ ― Ոտնահետքերը այստեղ են բերում։ Հիմա պետք է այնպես անենք, որ այստեղից տանեն։
― Ճիշտ ես, ― համաձայնեց Պաբլոն։ ― Կքշեմ կհեռանամ, հետո, երբ ձյունը հալչի, կբերեմ մյուսների մոտ։ Այսօր, Ingles, դու շատ խելացի ես։
― Մեկի ուղարկիր ներքև, ― ասաց Ռոբերտ Ջորդանը։ ― Իսկ մենք պետք է վերև գնանք։
― Կարիք չկա, ― ասաց Պաբլոն։ ― Այդ կողմերով ձիավորներն անցնել չեն կարող։ Բայց մենք կարող ենք, մենք կարող ենք և՛ այդտեղով, և՛ էլի երկու ուրիշ ճանապարհներով։ Եկեք, ավելի լավ է, այնպես անենք, որ ավելորդ հետքեր չթողնենք, եթե պատահի, որ ինքնաթիռներ գան։ Պիլար, գինու bota֊ն տուր։
― Որպեսզի հարբես ու անջատվես, ― ասաց Պիլարը։ ― Դրա փոխարեն սրանք վերցրու։ ― Պաբլոն ձեռքը գցեց, երկու նռնակ առավ ու տեղավորեց գրպաններում։
― Que va, հարբես, ― ասաց Պաբլոն։ ― Ծանր է, ծանր է վիճակը։ Տուր, տուր bota֊ան։ Սա ջրի բան չէ։ Թևերը բարձրացրեց, սանձն առավ ձեռքն ու թռավ֊նստեց թամբին։ Խնդմնդաց, շոյեց անհանգիստ ձիուն։ Ռոբերտ Ջորդանը տեսավ, թե ինչպիսի քնքշանքով նա սրունքները սեղմեց ձիու լանջերին։
― Que caballo mas bonito,<ref>Ինչ գեղեցիկ ձի (իսպ․)։</ref> ― ասաց նա ու նորից շոյեց մոխրագույն հսկային։ ― Que caballo mas hermoso:<ref>Ինչ հոյակապ ձի (իսպ․)։</ref> Գնանք։ Ինչքան շուտ հեռանանք, այնքան լավ։
Կռացավ, պատյանից հանեց թեթև ավտոմատը, որն իրականում գնդացիր էր՝ հարմարեցված ատրճանակի իննմիլիմետրանոց փամփուշտներին։
― Տես ոնց են զինված, ― ասաց նայելուց հետո։ ― Տես ինչ ժամանակակից հեծելազոր ունեն։
― Դա է այդ ժամանակակից հեծելազորը, տես ոնց է երեսնիվայր պառկել, ― ասաց Ռոբերտ Ջորդանը։ ― Vamonos: Անդրես, դու ձիերը թամբիր ու պատրաստ սպասիր։ Եթե կրակոց լսես, ձիերը կառնես ու կգաս դեպի անտառի կածանը։ Զենք վերցրու, ձիերին թող կանայք հետևեն։ Ֆերնանդո, տես պարկերս չմնան։ Գլխավորը դրանք են։ Դու էլ հետևիր պարկերին, ― ասաց Պիլարին։ ― Ստուգիր, տես, որ չմնան, դրանք պետք է բերվեն։ Vamonos, ― ասաց։ ― Գնացինք։
― Մենք Մարիայի հետ ինչ֊որ անհրաժեշտ է այստեղից տանել կպատրաստենք, ― ասաց Պիլարը։ Հետո գլխով ցույց տվեց Պաբլոյին, որ նախրորդի նման ծանր֊ծանր հեծել էր մոխրագույն, վախից պնչերը լայնացած ձին և ավտոմատի պահեստատուփն էր տեղավորում։ ― Նայի՛ր, տեսնո՞ւմ ես ոնց է շուռ տվել դրան այդ ձին։
― Երկու հատ այդպիսի ձի պիտի ունենայի, ― ոգևորված ասաց Ռոբերտ Ջորդանը։
― Փորձանք է քո այդ ձին։
― Որ այդպես է ջորիով կգոհանամ, ― քմծիծաղեց Ռոբերտ Ջորդանը։ ― Դրա գրպանները մաքրեք, ― ասաց Պիլարին, գլխով ցույց տալով ձյան վրա երեսնիվայր ընկած մարդուն, ― և ինչ գտնվի՝ նամակ լինի, թուղթ, դրեք ուսապարկիս դրսի գրպանը։ Ինչ գտնվի, հասկացա՞ր։
― Այո։
― Vamonos:
Պաբլոն գնում էր առջևից, երկու տղամարդիկ հետևում էին նրան և խուսափելով ավելորդ հետքեր թողնելու վտանգից, գնում էին իրար ետևից։ Ռոբերտ Ջորդանը ավտոմատը գցել էր ուսը, փողն արել էր դեպի գետին ու ձեռքով պահել էր առջևի կանթից։ Եթե սպանվածի ավտոմատի փամփուշտները համընկնեին սրան, մտածեց նա։ Բայց չեն համընկնի։ Նրանը գերմանական է։ Սա Կաշկինինն էր, ծերուկինը։
Արևը բարձրացել էր սարերի թիկունքից։ Տաք քամի էր փչում, և ձյունը հալչում էր։ Ուշ գարնան հաճելի առավոտ էր։
Ռոբերտ Ջորդանը նայեց ետ ու տեսավ Մարիային, որ հիմա կանգնած էր Պիլարի կողքին։ Աղջիկը վազեց դեպի արահետը։ Ռոբերտ Ջորդանը ոտը կախ գցեց, որպեսզի Պրիմիտիվոն առաջ ընկնի։
― Ասա՛, ես կարո՞ղ եմ քեզ հետ գալ, ― ասաց աղջիկը։
― Ո՛չ։ Պիլարին օգնիր։
Աղջիկը ձեռքը դրել էր նրա թևին ու գնում էր ետևից։
― Ո՛չ։
― Աղջիկը շարունակեց կիպ քայլել ետևից։
― Ես կարող եմ գնդացրի ոտները պահել, այն, ինչ ասում էիր Անսելմոյին։
― Դու ոչ մի ոտ էլ չես պահի։
Աղջիկը հավասարվեց նրան ու ձեռքը տարավ գրպանը։
― Ոչ, ― ասաց նա։ ― Ավելի լավ է դու հոգ տանես քո հարնսության շապիկին։
― Դե քանի որ գնում ես, համբուրի՛ր ինձ, ― ասաց աղջիկը։
― Դու ամոթ չունես, ― ասաց նա։
― Չունեմ, ― ասաց աղջիկը։ ― Բոլորովին։
― Ետ դարձիր։ Մենք շատ գործ ունենք։ Կարող է դեռ մարտ էլ մղենք, եթե ձիու հետքերով գան։
― Լսի՛ր, ― ասաց աղջիկը։ ― Դու տեսա՞ր նրա կրծքի նշանը։
― Տեսա։ Իհարկե տեսա։
― Քրիստոսի սիրտն էր։
― Այո։ Բոլոր նավառացիների կրծքին էլ այդ նշանն է։
― Եվ դու կրակեցիր դրան։
― Ոչ։ Մի քիչ ցած։ Դե բավական է, ետ դարձիր։
― Լսի՛ր, ― ասաց աղջիկը։ ― Ես ամեն ինչ տեսա։
― Դու ոչ մի բան չտեսար, ի՞նչ տեսար։ Ինչ֊որ մա՞րդ։ Ինչ֊որ հեծյա՞լ։ Vete: Ետ դարձիր։
― Ասա, որ սիրում ես ինձ։
― Ո՛չ։ Հիմա՝ ո՛չ։
― Հիմա չե՞ս սիրում։
― Dejamos:<ref>Թողնենք դա (իսպ․)։</ref> Ետ դարձիր։ Հասկացի՛ր, հնարավոր չէ միևնույն պահին սիրել և գործ անել։
― Ես հիմա կգամ քեզ հետ ու երբ դու սկսես կրակել, գնդացրի ոտները կպահեմ, հետն էլ քեզ կսիրեմ։
― Դու խելագար ես։ Հենց հիմա ետ դարձիր։
― Ես խելագար չեմ, ― ասաց աղջիկը։ ― Ես սիրում եմ քեզ։
― Ուրեմն ետ դարձիր։
― Լավ։ Կգնամ։ Իսկ եթե դու ինձ չես սիրում, իմացիր, ես քեզ այնքան եմ սիրում, որ երկուսիս էլ բավական է։
Նա նայեց աղջկան ու ժպտաց՝ շարունակելով մնալ իր մտքերի հետ։
― Եթե կրակոց լսեք, ― ասաց նա, ― ձիերն առեք եկեք։ Պիլարին օգնիր, որպեսզի ուսապարկերս տեղ հասցնի։ Հնարավոր է, որ ոչինչ էլ չլինի։ Հույս ունեմ, որ չի լինի։
― Գնացի, ― ասաց աղջիկը։ ― Տես ինչ ձի է հեծել Պաբլոն։
Մոխրագույն հսկան գնում էր դեպի վեր։
― Գնա։ Այո։ Դե գնա։
― Գնացի։
Աղջկա կծկված բռունցքը Ռոբերտ Ջորդանի գրպանում ուժեղ սեղմվեց ազդրին։ Նա նայեց աղջկան՝ նրա աչքերի մեջ արցունքներ կային։ Նա բռունցքը հանեց գրպանից, երկու թևերով փարվեց Ռոբերտ Ջորդանի վզին ու համբուրեց։
― Գնացի, ― ասաց աղջիկը։ ― Me voy: Գնացի։
Ռոբերտ Ջորդանը նայեց ետ և տեսավ, որ աղջիկը կանգնել մնացել էր այնտեղ, առավոտյան արևի առաջին շողերն ընկել էին նրա թուխ դեմքի, ոսկեշեկ մազերի վրա։ Աղջիկը բռունցքը բարձրացրեց, ողջունեց իրեն, հետո շրջվեց ու գլուխը կախ արահետով իջավ։
Պրիմիտիվոն դարձավ, նայեց աղջկա ետևից։
― Սիրուն աղջիկ կլիներ, եթե մազերն այդպես կարճ չխուզեին, ― ասաց նա։
― Այո, ― ասաց Ռոբերտ Ջորդանը։ Նա ուրիշ բանի մասին էր մտածում։
― Անկողնում ո՞նց է, ― հարցրեց Պրիմիտիվոն։
― Ի՞նչ։
― Անկողնում։
― Բերանդ քեզ արա։
― Ի՞նչ ես նեղանում, երբ․․․
― Վերջացրո՛ւ, ― ասաց Ռոբերտ Ջորդանը։ Նա զննում էր տեղանքի դիրքը։
