Changes
/* Գլուխ XXV */
Օրերը դանդաղ առաջ շարժվեցին, և անցնող յուրաքանչյուր օրը թեթևացրեց տղաների մտահոգության մի մասը։
==Գլուխ XXVI==
Յուրաքանչյուր նորմալ տղայի կյանքում գալիս է մի ժամանակ, երբ նա անդիմադրելի ցանկություն է ունենում մի տեղ գնալու և թաղված մի գանձ փնտրել֊գտնելու։ Այդ ցանկությունը մի օր հանկարծակի տիրեց Թոմին։ Նա գնաց Ջո Հարպըրին գտնելու, բայց ձախողվեց։ Որոնեց Բեն Ռոջերսին։ Սա էլ ձկնորսության էր գնացել։ Հանկարծ հանդիպեց Հեք Ֆինին՝ Արյունոտ Ձեռքին։ Հեքը կհամաձայներ։ Թոմը նրան մի առանձին տեղ տարավ և գաղտնորեն խնդիրը բացեց նրա առաջ։ Հեքը համաձայնեց։ Նա միշտ ուզում էր մասնակցել որևէ ձեռնարկի, եթե դա զվարճություն էր խոստանում և դրամ չէր պահանջում։ Տղան այնքան անսահմանափակ ժամանակ ուներ, որ կարող էր ասել, թե ժամանակը ոսկի չէ։
― Որտե՞ղ փնտրենք ― ասաց Հեքը։
― Էհ, համարյա ամեն տեղ։
― Ինչո՞ւ, մի՞թե ամեն տեղ էլ պահված է։
― Ոչ, իհարկե, ոչ։ Գանձը պահված է շատ հատուկ տեղերում, Հեք, երբեմն կղզիներում, երբեմն որդերի կեր դարձաց սնդուկներում, ինչ֊որ փտած ծառի տակ, որտեղ կես գիշերին է ստվեր ընկնում, բայց հաճախ էլ ուրվականներով լիքը տների տախտակամածի տակ։
― Ո՞վ է պահում դրանք։
― Իհարկե, ավազակները։ Հապա ո՞վ։ Կիրակնօրյա դպրոցների վերակացունե՞րը։
― Չգիտեմ։ Եթե իմը լիներ, ես չէի թաքցնի։ Կծախսեի և լավ ժամանակ կանցկացնեի։
― Ես էլ, բայց գողերն այդպես չեն վարվում, նրանք միշտ թաքցնում են, ինչ֊որ տեղ թաղում։
― Հետո չե՞ն գալիս տանելու։
― Ոչ․ նրանք մտադրվում են գալ, բայց ընդհանրապես մոռանում են նշանները կամ մահանում են։ Բոլոր դեպքերում, գանձն այնտեղ երկար ժամանակ մնում է, որտեղ դրված է լինում, թե ինչպես պետք է նշանները հայտնաբերել։ Այդ թուղթն էլ պետք է մի ամբողջ շաբաթ վերծանես, որովհետև նշաններ և հիերոգլիֆներ են լինում վրան։
― Հետո՞․․․ ինչ․․․
― Հիերոգլիֆներ, պատկերներ և նման բառեր, հասկանո՞մ ես, այնպիսի նշաններ, որոնք կարծես ոչինչ չեն նշանակում։
― Այդպիսի թղթերից որևէ մեկը ունե՞ս, Թոմ։
― Ոչ։
― Հապա ինչպե՞ս պիտի գտնես նշանները։
― Ինձ նշաններ պետք չեն։ Գանձը միշտ թաղում են ուրվականներով լցված տներում կամ կղզում, կամ հնամենի մի ծառի տակ, որի մի ճյուղը ջարդված ու չորացած է լինում։ Հիշո՞ւմ ես, Ջեկսոնի կղզում մենք մի քիչ փորձեցինք և կարող ենք մի օր նորից փորձել։ Գետի մյուս կողմում կա մի հին, ուրվականներով լիքը տուն, որտեղ բազմաթիվ չորացած ճյուղերով ծառեր կան։
― Բոլորի տակ էլ գա՞նձ կա։
― Ի՞նչ ես ասում, ոչ։
― Հապա ինչի՞ց պիտի իմանաս, թե որ մեկի տակն է։
― Բոլորի տակն էլ կնայենք։
― Է՜, Թոմ, ամբողջ ամառը ստիպված կլինենք փորել։
― Հետո՞ ինչ։ Պատկերացրու, որ գտնենք պղնձե մի կաթսա, մեջը հարյուր ժանգոտած դոլար, կամ փտած մի սնդուկ՝ գոհարներով լեցուն։ Ի՞նչ կասես դրան։
Հեքի աչքերը փայլեցին։
― Դա հրաշալի է, ինձ համար հրաշալի է։ Հարյուր դոլարը ինձ տուր, և ես գոհարները չեմ ուզում։
― Շատ լավ, բայց ես վստահ եմ, որ դու գահարները չես գցի։ Դրանցից մի քանիսը քսան դոլար կարժենան։
― Մի՞թե, մի՞թե այդպես է։
― Ինչ խոսք, ում ուզում ես հարցրու։ Երբեք գոհար չե՞ս տեսել, Հեք։
― Ոչ, ինչքան հիշում եմ։
― Թագավորները գահարի սարեր ունեն։
― Ես ոչ մի թագավորի չեմ ճանաչում, Թոմ։
― Վստահ եմ, որ ոչ, բայց եթե Եվրոպա գնաս, ինչքան ասես կտեսնես։ Չորս կողմը թագավորներ են։
― Թռվռո՞ւմ են։
― Թռվռո՞ւմ։ Գիժ, ինչո՞ւ պիտի թռվռան։
― Մի՞թե դու չասացիր, թե թռվռում են։
― Հիմարություն։ Ես պարզապես ուզեցի ասել, թե կտեսնենս դրանց, իհարկե, ոչ թռվռալիս։ ― Ինչո՞ւ պիտի թռվռան։ Ես պարզապես ուզեցի ասել, որ նրանցից շատերին կտեսնես առհասարակ։ Օրինակ, այդ սապատավոր Ռիչարդին։
― Ռիչա՞րդ․ ի՞նչ է նրա ազգանունը։
― Նա ազգանուն չուներ։ Թագավորները միայն անուն են ունենում։
― Ճի՞շտ։
― Չեն ունենում։
― Եթե այդ նրանց դուր է գալիս, շատ լավ, բայց ես չեմ ուզում թագավոր լինել և միայն անուն ունենալ, ինչպես նեգրերը։ Բայց լսիր․ ամենից առաջ որտե՞ղ ես փնտրելու։
― Չգիտեմ։ Գետի մյուս կողմի բլրի ծերացած ծառի մոտից չսկսե՞նք։
― Համաձայն եմ։
Նրանք մի հին քլունգ ու մի բահ վերցրին և ճանապարհ ընկան դեպի երեք մղոն հեռվում գտնվող իրենց նպատակը։ Տեղ հասան կարմրած, հոգնած, մոտակա մի ծփենու տակ պառկեցին հանգստանալու ու ծխելու։
― Ինձ սա դուր է գալիս, ― ասաց Թոմը։
― Ինձ էլ։
― Լսիր, Հեք, եթե այստեղ գանձ գտնենք, ի՞նչ կանես քո բաժնով։
― Ե՞ս, դե, ամեն օր մսով կարկանդակ կուտեմ և սոդաջուր կխմեմ․ կգնամ քաղաք եկող կրկեսի բոլոր ներկայացումներին։ Գրազ կգամ, որ շատ ուրախ ժամանակ կանցկացնեմ։
― Դրա մի մասը չե՞ս պահելու։
― Պահե՞լ, ինչո՞ւ։
― Որպեսզի հետո դրանով ապրես։
― Դա ավելորդ բան է։ Որտեղ որ է հայրս կվերադառնա և թաթը վրան կդնի, եթե ես չշտապեմ ծախսել։ Կարող եմ քեզ վստահեցնել, որ նա շատ արագ կմսխի։ Դու քո բաժինը ի՞նչ ես անելու, Թոմ։
― Ես մի նոր թմբուկ կգնեմ, անպայման մի սուր և մի կարմիր փողկապ, մի շան լակոտ ու կամուսնանամ։
― Կամուսնանա՞ս։
― Այո։
― Թոմ, դու հո խելքդ չե՞ս կորցրել։
― Սպասիր և կտեսնես։
― Բայց դա ամենահիմար բանն է, որ դու կարող ես անել, Թոմ։ Այ, օրինակ, իմ հայրն ու մայրը։ Կռիվ, կռիվ․ ամեն օր կռվում էին։ Հիշում եմ, շատ լավ հիշում եմ։
― Դա ոչինչ չի նշանակում։ Այն աղջիկը, որի հետ ես պիտի ամուսնանամ, չի կռվի։
― Թոմ, ես կարծում եմ, որ բոլորը իրար նման են։ Բոլորը նույն միսն ու արյունն են։ Ավելի լավ է, որ այդ մասին որոշ ժամանակ մտածես։ Ես քեզ ասում եմ, մտածիր։ Ի՞նչ է այդ աղջիի անունը։
― Նա բոլորովին էլ աղջի չէ, աղջիկ է։
― Իմ կարծիքով նույն բանն է․ ոմանք աղջի են ասում, ոմանք՝ աղջիկ։ Երկուսն էլ ճիշտ է։ Այնուամենայնիվ, ի՞նչ է անունը, Թոմ։
― Մի օր քեզ կասեմ, բայց ոչ այժմ։
― Շատ լավ, ինչպես կուզես, երբ դու ամուսնանաս, ես ավելի մենակ կմնամ։
― Ոչ, մենակ չես մնա, կգաս և ինձ հետ կապրես։ Այժմ թողնենք այդ և սկսենք փորել։
Մի կես ժամ աշխատելուց հետո հոգնեցին։ Ոչ մի արդյունք։ Մի կես ժամ էլ աշխատեցին։ Էլի ոչ մի արդյունք։ Հեքն ասաց․
― Միշտ այսքան խո՞րն են թաղում։
― Երբեմն ոչ։ Ընդհանրապես ոչ։ Ես կարծում եմ, որ ճիշտ տեղը չգտանք։
Նրանք մի նոր տեղ ընտրեցին և նորից սկսեցին։ Աշխատանքը մի քիչ դանդաղեց, բայց բավական առաջ գնաց։ Որոշ ժամանակ էլ լուռ և քրտնաջան աշխատեցին։ Ի վերջո Հեքը հենվեց իր բահին, թևով սրբեց ճակատի քրտինքը և ասաց․
― Սրանից հետո ո՞րն ենք փորելու։
― Իմ կարծիքով լավ կլինի փորձել տան ետևում գտնվող չոր ծառի տակը։
― Ես էլ եմ կարծում, որ այդ տեղը հարմար է, բայց այրին չի՞ խլի մեզնից, Թոմ։ Նա հողամասում է։
― Խլի՞։ Թող մի փորձի։ Ով գտնում է պահված գանձը, նրան է պատկանում։ Կարևոր չէ, թե ում հողամասում է գտնվում։
Դա գոհացուցիչ էր։ Աշխատանքը շարունակվեց։ Քիչ հետո Հեքն ասաց․
― Գրողը տանի, ըստ երևույթին նորից սխալ տեղում ենք։ Ի՞նչ ես կարծում։
― Շատ հետաքրքիր է Հեք։ Չեմ հասկանում։ Երբեմն կախարդները միջամտում են։ Ես կարծում եմ, որ հենց այդ պատճառով չենք գտնում։
― Հիմարություն։ Կախարդները ցերեկները ուժ չունեն։
― Դա ճիշտ է։ Ես այդ մասին չէի մտածել։ Ահա, հասկացա, թե ինչից է։ Ինչ հիմարներն ենք մենք։ Պետք է գտնել, թե կեսգիշերին որտե՞ղ է ընկնում ծառի շվաքը և այդ տեղը փորել։
― Է՛հ, դուրս է գալիս, որ ամբողջ այս աշխատանքը իզուր տեղը արեցինք։ Այժմ ամեն ինչ թող․ պետք է գիշերը վերադառնանք։ Ահավոր երկար ճանապարհ է։ Կարո՞ղ ենք գտնել։
― Կարող եմ։ Պետք է այս գիշերն իսկ անենք, որովհետև, եթե որևէ մեկը այս փոսերը տեսնի, անմիջապես կհասկանա, թե բանն ինչումն է, և գանձը կգտնի։
― Լավ, գիշերը ես կգամ ու կմլավեմ։
― Շատ լավ։ Եկ գործիքները մացառների տակ պահենք։
Այդ գիշեր, համարյա պայմանավորված ժամին, տղաները այդտեղ էին։ Նրանք ստվերում նստեցին և սպասեցին։ Խուլ տեղ էր և այնպիսի ժամ, որ բոլոր տրադիցիաներով լուրջ էր համարվում։ Շարժվող տերևների մեջ ոգիներն էին շշնջում, ուրվականներ էին պահվում մութ անկյուններում։ Հեռվից լսվեց մի շան հաչոց։ Մի բու պատասխանեց չարագուշակ կռինչով։ Տղաները ճնշվում էին շրջապատի հանդիսավորությունից և քիչ էին խոսում։ Հետո որոշեցին, որ հասել է ժամը տասներկուսը։ Նշեցին ստվեր ընկած տեղը և սկսեցին փորել։ Նրանց հույսերը սկսեցին ավելանալ։ Շահագրգռվածությունը գնալով մեծացավ և թափ տվեց աշխատանքին։ Փոսը խորանում ու խորանում էր, և ամեն անգամ, երբ քլունգը մի բանի էր դիպչում, նրանց սիրտը վեր էր թռչում, բայց հիասթափվում էին։ Մի քար կամ մի արմատ էր լինում։ Ի վերջո Թոմն ասաց․
― Շարունակելն իմաստ չունի, Հեք, նորից սխալվել ենք։
― Բայց մենք սխալված լինել չենք կարող․ սկսեցինք ստվերի ընկած տեղից։
― Գիտեմ, բայց այդ դեպքում ուրիշ պատճառ կա։
― Ի՞նչ պատճառ։
― Մենք ժամանակը գուշակեցինք։ Շատ հավանական է, որ ավելի ուշ էր կամ ավելի շուտ։
Հեքը ցած դրեց բահը։
― Դա է որ կա, ― ասաց նա։ ― Հենց դա է պատճառը։ Այս մեկը պետք է թողնենք։ Մենք երբեք չենք կարող ճիշտ ժամանակն իմանալ և բացի այդ, այստեղ շատ սարսափելի է, գիշերվա այս ժամին, երբ շուրջը վխտում են վհուկներ և ոգիներ։ Շարունակ ինձ թվում է, թե մեկը կանգնած է իմ ետևում։ Վախենում եմ շուռ գալ․ գուցե ուրիշներ էլ կան իմ առջևում, որոնք միայն այդպիսի առիթի են սպասում։ Այստեղ գալուց ի վեր անընդհատ դողում եմ։
― Ես ինքս էլ ավելի լավ վիճակում չեմ, Հեք։ Նրանք համարյա միշտ մի մեռած մարդ են դնում կողքին, երբ գանձը թաղում են ծառի տակ, որպեսզի պահպանի այն։
― Աստված իմ։
― Այո, այդպես են անում։ Ես միշտ այդպես եմ լսել։
― Թոմ, ես չեմ սիրում թրև գալ այն վայրերում, որտեղ մարդիկ են մահացել։ Վստահ եմ, որ նրանց հետ գործ ունենալիս մարդ միշտ փորձանքի է հանդիպում։
― Ես ինքս էլ չեմ սիրում նրանց արթնացնել, Հեք։ Պատկերացրու․ եթե հանկարծ մի անգամ դուրս ցցվի ու խոսի։
― Լսիր, Թոմ, սարսափելի է։
― Հենց այդպես էլ է։ Հեք, ես ինքս բոլորովին էլ հանգիստ չեմ։
― Լսիր, Թոմ, արի այս տեղը թողնենք և մի ուրիշ տեղ փորձենք։
― Շատ լավ, ինձ թվում է՝ ավելի լավ կլինի։
― Ո՞ւր գնանք։
Թոմը մի պահ մտածեց, հետո ասաց․
― Ուրվականներով լցված տունը։ Դա է, որ կա։
― Թող կորչի, ես ուրվականներով լցված տուն չեմ սիրում, Թոմ։ Դրանք մեռելներից վատ են։ Մեռած մարդիկ գուցե խոսեն, բայց պատանքի մեջ փաթաթված շուրջդ չեն պտտվի, երբ դու չես նայում և հանկարծ ուսիդ վրայից գաղտնի չեն նայի և ատամ չեն կրճտացնի, ինչպես ուրվականներն են անում։ Ես այդպիսի բանի չեմ դիմանա։ Ոչ ոք չի դիմանա։
― Այո, բայց ուրվականները միայն գիշերն են շրջում։ Մեզ չեն խանգարի, եթե ցերեկը փորենք։
― Դա այդպես է, բայց դու լավ գիտես, որ այդ ուրվականների տունը մարդիկ ուշ գիշերն են գնում, ոչ ցերեկը։
― Դա ավելի շուտ նրանից է, որ մարդիկ չեն սիրում գնալ մի տուն, որտեղ մարդ է սպանվել։ Բայց գիշերն էլ այդ տան շուրջը ոչ մի բան չի նշմարվել․ միայն ինչ֊որ կապույտ լույս, որ լուսամուտից է երևում, բայց ոչ մի կարգին ուրվական չի երևացել։
― Այո, բայց եթե որևէ տեղ կապույտ լույս ես տեսնում, Թոմ, կարող ես գրազ գալ, որ դրա ետևում ուրվական կա։ Պետք է տրամաբանել․ գիտես, որ միայն նրանք են կապույտ լույս օգտագործում։
― Այո, այդպես է, բայց բոլոր դեպքերում նրանք ցերեկը չեն շրջում, ուրեմն ի՞նչ օգուտ մեր վախենալուց։
― Դե լավ, քանի այդպես ես ասում, ուրվականների տունը քանդենք։ Բայց վտանգավոր է։
Մինչ այդ տղաները բլրից իջել էին։ Ներքևում, լուսնի լույսով լուսավորված հովտի մեջտեղում կանգնել էր «ուրվականներով լցված տունը»՝ բոլորովին մեկուսացած, վաղուց ցանկապատից զրկված, մինչ դուռը խոտով ծածկված, ծխնելույզը փուլ եկած, անապակի լուսամուտներով, տանիքի մի անկյունը քանդված։ Տղաները որոշ ժամանակ նայեցին, կարծելով, թե կապույտ լույս կտեսնեն լուսամուտներից մեկի մոտ, հետո ցածրաձայն խոսելով, ինչպես ժամանակն ու հանգամանքներն էին տրամադրում, թեքվեցին աջ, մի մեծ շրջան արեցին, ուրվականների տնից հեռացան և իրենց տան ճանապարհը բռնեցին Քարտիֆ բլրի հակառակ կողմից։
