Changes

Թիթեղյա թմբուկը

Ավելացվել է 64 329 բայտ, 13:02, 12 Օգոստոսի 2014
/* Արտակարգ հաղորդագրություններ */
Օսկարը Մարիային թույլ տվեց իրեն շատ մոտենալ և երկու բռունցքներով հարվածեց ներքևից վերև, ճիշտ այն տեղին, որտեղով նա ներս էր թողել Մացերատին։ Եվ երբ նա, ավելի շուտ, քան ես հասցրեցի հարվածել երկրորդ անգամ, օդում որսաց իմ բռունցքները, ես ատամներով կառչեցի այդ անիծյալ տեղից և ատամներս չանջատելով՝ նրա հետ միասին ընկա թախտի վրա, չնայած որ ականջի պոչով լսում էի, թե ինչպես են նրանք այնտեղ խոստանում հերթական հատուկ հաղորդագրությունը։ Սակայն Օսկարը ոչ մի հաղորդագրություն չէր ուզում և այդ իսկ պատճառով ձեզ չի հայտնի, թե ով ում և ինչ թվով տոննաներ կարողացավ խորտակել, քանզի ջղաձիգ հեծկլտոցների սուր բռնկումը ինձ ստիպեց ատամներս բացել և ես մնացի Մարիայի վրա անշարժ պառկած, իսկ նա լաց էր լինում ցավից, իսկ Օսկարը լալիս էր ատելությունից ու սիրուց և չնայած սիրուն փոխարինելու եկավ արճիճե ուշաթափությունը՝ դրան վերջ չկար։
 
 
===Ուշաթափությունը տանել տիկին Գրեֆին===
 
 
Նրան, այսինքն՝ Գրեֆին, ես չէի սիրում։ Նա, այսինքն՝ Գրեֆը, չէր սիրում ինձ։ Եվ ավելի ուշ, երբ Գրեֆը ինձ համար թմբուկի մեքենա կառուցեց, ես նրան չէի սիրում։ Ասենք մինչ օրս էլ, երբ Օսկարի մոտ նման հաստատուն հակակրանքների համար ուժ չի մնացել, ես էլի մասամբ չեմ սիրում Գրեֆին՝ չնայած նա այլևս այս աշխարհում չէ։
 
Գրեֆը կանաչեղեն էր վաճառում։ Սակայն այս փաստը թող ձեզ մոլորության մեջ չգցի։ Նա չէր հավատում ոչ կարտոֆիլին, ոչ սավոյական կաղամբին, սակայն բանջարագործության մեջ մեծ գիտելիքներով էր օժտված և բոլորի արջև մեծ հաճույքով, որպես այգեգործ, բնության սիրահար և բուսակեր էր ներկայանում։ Սակայն քանի որ Գրեֆը միս չէր ուտում, հետևաբար չէր կարող իսկական կանաչեղեն վաճառող համարվել։ Նրան տրված չէր երկրային բարիքների մասին խոսել որպես երկրային բարիքների։ «Դուք միայն նայեք այս հազվագյուտ կարտոֆիլներին (ես հաճախակի էի լսում, թե ինչպես է Գրեֆը դիմում իր հաճախորդներին), նայեցեք այս լիարյուն, լեցուն, նորանոր ձևեր ընդունող և միաժամանակ այդքան առաքինի արմատախլիկին։ Օ, ես սիրում եմ կարտոֆիլ, քանզի նա ինձ հետ իր լեզվով է խոսում»։
 
Դե, իհարկե, իսկական բանջարեղեն վաճառողը չպետք է այդպես խոսի և նման խոսքերով իր գնորդներին շփոթեցնի։ Իմ տատիկը՝ Աննա Կոլյայչեկը, և՛ նրա եղբայրը՝ Վինցենտ Բրոնսկին, կարտոֆիլի բերքից ավելի շատ էին կախման մեջ, քան բանջարեղեն վաճառող Գրեֆը, որին աճած շլորը միանգամայն փոխհատուցում էր չաճած կարտոֆիլի դիմաց։
 
Ընդհանրապես Գրեֆի մեջ ամեն ինչ չափից դուրս էր։ Ախր, ո՞վ էր նրան ստիպում կրպակում կանաչ գոգնոց կապել։ Դա ինչ փքունություն է, երբ գնորդներին սպանախի պես կանաչ հագուստի կտորը ցուցադրելով՝ նա ծիծաղում է և խելացի տեսքով այն անվանում «Մեր ողորմած Տեր Աստծու կանաչ գոգնոցը»։ Դրանից բացի նա չէր կարողանում կապերը խզել իր հետախուզական զբաղմունքների հետ։ Ճիշտ է, արդեն երեսունութ տարեկանում նա ստիպված եղավ ցրել իր ջոկատը՝ տղաներին հանդերձավորեցին շագանակագույն վերնաշապիկներով և կոկիկ համազգեստներով, սակայն, միևնույն է, երեկվա սկաուտները, թեկուզ քաղաքացիական հագուստով, թեկուզ համազգեստով, հաճախ էին այցի գալիս իրենց երեկվա առաջնորդին, որպեսզի նրա հետ համատեղ, ով ողորմած Տեր Աստծուց փոխ առած գոգնոցով էր հանդերձավորված, կիթառի վրա ծնգծնգացնելով երգեն առավոտվա երգերը՝ լանդսքնեխտների երգերը, բերքի երգերը, տեղական ու արտասահմանյան երգերը։ Քանի որ Գրեֆը ժամանակին էր նացիոնալ֊սոցիալիստական ուժային ջոկատների անդամ դարձել և քառասունմեկից սկսած իրեն ոչ միայն բանջարեղեն վաճառող, այլև ռազմաօդային պաշտպան էր անվանում և, բացի այդ, ցանկացած ժամանակ կարող էր վկայակոչել երկու նախկին սկաուտների, որոնք այդ ժամանակահատվածում հասցրել էին ինչ֊որ բանի հասնել, դառնալով ակտիվիստներ, հիտլերյուգենդի շրջանային վարչությունը պաշտոնապես էր թույլատրել Գրեֆի կարտոֆիլի նկուղում երգի երեկոների անցկացումը։ Ավելին, ակտիվիստ Լյոբզակը Գրեֆին կոչ արեց Յենկաուի ուսումնական կենտրոնում ևս երգի երեկոներ կազմակերպել։ Ժողովրդական դպրոցի ուսուցչի հետ համատեղ քառասնական թվերի սկզբին Գրեֆը հանձնարարություն ստացավ Դանցիգ մարզի համար կազմել «Երգեք մեզ հետ» նշանաբանով Արևմտյան Պրուսիայի երիտասարդական երգերի ժողովածու։ Գիրքը հրաշալի ստացվեց։ Կանաչեղեն վաճառողը Բեռլինից Ռեյսխյուգենդֆյուրերի մակագրությամբ ուղերձ ստացավ և հրավիրվեց Բեռլին՝ երգչախմբերի ղեկավարների հետ հանդիպման։
 
Մի խոսքով, Գրեֆը բոլորին առավ։ Եվ ոչ միայն այն պատճառով, որ անգիր գիտեր ցանկացած երգի բառերը, այլև, դրանից բացի, նա կարողանում էր վրաններ խփել, զորքի գիշերակացքի խարույկներ վառել ու հետո հանգցնել, որպեսզի ամառային հրդեհ չառաջանա, կողմնացույցով նպատակասլաց երթավարժություններ էր կատարում, գիտեր, թե ինչպես են անվանում անզեն աչքով դիտվող բոլոր աստղերը, ուրախ և հետաքրքրաշարժ պատմություններ էր շարադրում, հիշում էր այն բոլոր լեգենդները, որոնք ծնվել էին Վիսլայի ավազանում, «Դանցիգ և Հանզան» նշանաբանով հայրենասիրական երեկույթներ էր կազմակերպում, կարող էր թվարկել ասպետական միաբանության բոլոր մեծ հոգևոր պետերին՝ գործին առնչվող ամսաթվերով և փաստերով։ Սակայն դրանով էլ չէր սահմանափակվում և կարող էր դրա հետ մեկտեղ ամենատարբեր տեղեկություններ հաղորդել ասպետական հողի վրա գերմանական առաքելությունների մասին և մեկ֊մեկ իր ծանոթագրությունները ներհյուսել սկաուտների կյանքից վերցրած հետաքրքրաշարժ զվարճախոսություններով։
 
Գրեֆը սիրում էր երիտասարդությանը։ Ավելի շատ տղաներին, քան աղջիկներին։ Ըստ էության՝ աղջիկներին ընդհանրապես չէր սիրում, այլ սիրում էր միայն տղաներին։ Հաճախ նա տղաներին նույնիսկ ավելի շատ էր սիրում, քան դա կարելի էր արտահայտել երգերի օգնությամբ։ Հնարավոր է, որ նրա՝ մշտապես ճարպոտ կրծկալով և ծակծկված վարտիքով, թափթփված կինը՝ մի խոսքով, Գրեֆուհին էր ամուսնուն ստիպում կոկիկ ու ձգված տղաների մեջ փնտրել մաքուր կատարելություն։ Կարելի է փորել, գտնել այդ ծառի, որի ճյուղերի վրա տարվա բոլոր եղանակներին ծաղկում, փթթում էր ֆրաու Գրեֆի կեղտոտ սպիտակեղենը։ Ես ահա թե ինչի մասին եմ խոսում․ Գրեֆուհին հենց այն պատճառով էր թափթփված ու անբովանդակ կյանք վարում, որ բանջարեղեն վաճառողը՝ նույն ինքը՝ ռազմաօդային պաշտպանը, վճռականորեն չէր ընկալում նրա անհոգ և փոքր֊ինչ բթամիտ մարմնի փարթամությունը։
 
Գրեֆը սիրում էր այն, ինչը ձգված էր, մկանոտ, կոփված։ Արտասանելով «բնություն» բառը՝ նա նկատի ուներ ճգնավորությունը։ «Ճգնավորություն» բառը արտասանելով՝ նա նկատի ուներ մարմնի հանդեպ հատուկ խնամքը, իսկ այ իր մարմնի վերաբերյալ Գրեֆը հստակ պատկերացումներ ուներ։ Նա խնամքով ու հոգատարությամբ էր նրան վերաբերվում, նրան ենթարկեցնում էր շոգի ազդեցությանը և ցրտի ազդեցությանը՝ բացահայտելով իր արտասովոր ունակությունները։ Մինչ Օսկարը իր երգեցողությամբ, ինչպես մոտիկից, այնպես էլ տարածության վրա, ապակիներ էր կտրում, դեպքից դեպք ստիպելով, որ հալվեն սառցե ապակու վրայի նախշերը, հալվեն և զնգոցով ցած ընկնեն սառցալեզվակները, կանաչի վաճառողը, հակառակը, ձեռքի տակ եղած միջոցներով էր պայքարում սառույցի դեմ։ Նա դեկտեմբերին, հունվարին, սառույցի մեջ անցքեր էր բացում։ Նա վաղ առավոտյան, դեռ լույսը չբացված, նկուղից հանում էր հեծանիվը, Զասպեի միջով գնում էր Բրոյզեն, Բրոյզենից ձյունածածկ զբոսավայրով՝ Գլերկաուի ուղղությամբ, Բրոյզենի ու Գլերկաուի արանքում իջնում էր հածանիվից և մինչ լուսաբացը դանդաղ շարժվում էր առաջ, պարկի մեջ դրված սառույց կոտրելու գործիքի հետ հեծանիվը սառցակալած ավազների վրայով հրում էր դեպի ծովի ափը, իսկ հետո մոտ երկու հարյուր, երբեմն նույնիսկ երեք հարյուր մետր սառցապատ ծովի վրայով։ Ծովի վրա կախված էր լինում ափամերձ մառախուղը, և ափից ոչ ոք չէր կարող տեսնել, թե ինչպես էր Գրեֆը պառկեցնում հեծանիվը, սոխի պարկի միջից հանում սառցապատ գործիքը, մի քանի րոպե կանգնում և լուռ երկյուղածությամբ հետևում սառույցների մեջ մրսած֊կանգնած վաթսուն նավերից իրեն հասնող մառախլապատ ազդանշանների ձայները։ Այնուհետև նա հագից հանում էր բաճկոնը, մի որոշ ժամանակ զբաղվում մարմնամարզությամբ, ինչից հետո ուժեղ, համաչափ հարվածներով սկսում էր ծովի մեջ կլոր անցք բացել։
 
Անցքի վրա Գրեֆն աշխատում էր երեք քառորդ ժամից ավելի։ Միայն թե, խնդրում եմ, ինձ մի հարցրեք, թե որտեղից ես դա գիտեմ։ Մեր մեջ ասած, այն ժամանակ Օսկարը ամեն ինչ գիտեր։ Հենց այդ իսկ պատճառով էլ ես գիտեի, թե որքան ժամանակ է Գրեֆը կորցնում այդ անցքի վրա։ Նա քրտնում էր, և նրա աղի քրտինքը բարձր ու ուղղաձիգ ճակատի վրայից կաթիլ առ կաթիլ ընկնում էր ձյան մեջ։ Նա ամեն ինչ անում էր արհեստավարժորեն․ խնամքով շրջաքգծով կտրում էր վերին շերտը, շրջագիծը փակվում էր, ինչից հետո նա առանց ձեռնոցների մոտ քսան սանտիմետր հաստություն ունեցող սառցակտորը հանում էր սառցադաշտից, որը ենթադրաբար ձգվում էր մինչև Խել <ref>Ծովափնյա փոքրիկ քաղաք այժմյան Լեհաստանում, Գդանսկի ծովածոցում։</ref>և կամ մինչ Շվեդիա։ Հնագույն, մոխրագույն սառցե շիլայի հետ խառնված ջուրը կոտրված անցքի միջից փոքր֊ինչ գոլորշի էր արձակում, սակայն դա ամենևին էլ տաք աղբյուր չէր։ Անցքը ձկներին գայթակղում էր մոտենալ։ Իսկ ավելի ճիշտ ասած, ուղղակի այդպես ասում են սառույցի մեջ բացված անցքերի մասին՝ իբր նրանք գայթակղում են ձկներին։ Ցանկության դեպքում Գրեֆը կարող էր քարալեզ կամ քսան ֆունտանոց փրփրուկ որսալ։ Սակայն նա ձկնորսությամ չէր զբաղվում, այլ հակառակը, սկսում էր հանվել՝ ընդ որում լրիվ մերկանալով, քանզի եթե Գրեֆն է հանվում, ապա միշտ լրիվ է մերկանում։
 
Սակայն Օսկարը ամենևին էլ չի ուզում, որպեսզի ցրտից գեր թիկունքը փշաքաղվի։ Կարճ խոսենք․ ձմռան բոլոր ամիսներին բանջարեղրեն վաճառող Գրեֆը շաբաթը երկու անգամ լողանում էր Բալթիկ ծովում։ Չորեքշաբթի օրերին նա լողանում էր դեռ լույսը չբացված։ Ժամը վեցին տանից դուրս էր գալիս։ Վեցն անց երեսունին հասնում էր տեղ, մինչև յոթին տասնհինգ պակաս անցք էր բացում, արագ, ձեռքերը լայնատարած շարժելով, մարմնից պոկում, հանում էր հագուստը, նետվում էր սառցե անցքի մեջ՝ նախապես մարմինը ձյունով շփելով, սառցե անցքի մեջ բարձր գոռում էր, երբեմն ես նույնիսկ լսում էի, թե ինչպես է նա երգում «Գիշերվա մեջ վայրի սագերն են խշխշում․․․» կամ «Սիրելի են մեզ փոթորիկները, սիրելի են մեզ ալեկոծությունները․․․» և գոռում ու լողանում էր երկու, առավելագույնը երեք րոպե, ինչից հետո հանկարծ ծայրահեղ ճշգրտության մեկ թռիչքով ուրվագծվում էր սառցաշերտի վրա, գոլորշի արձակող, խեցգետնի պես կաս֊կարմիր մարմինը վազեցնում էր սառցե անցքի շուրջ՝ դեռևս շարունակելով գոռալ, կամաց֊կամաց սառում էր և, վերջապես, անցած ուղիով վերադառնում՝ հագուստի մեջ և հեծանիվի վրա։ Ութից քիչ պակաս Գրեֆը ժամանում էր Լաբեսվեգ և մեկ րոպեի ճշտությամբ բացում էր բանջարեղենի կրպակը։
 
Երկրորդ լոգանքը Գրեֆն ընդունում էր կիրակի օրերին՝ բազմաթիվ տղաների ուղեկցությամբ։ Օսկարը հանձն չի առնի հաստատել, որ ամեն ինչ անձամբ տեսել է, նա ոչինչ չի տեսել։ Դա հետո միայն մարդիկ էին պատմում։ Երաժիշտ Մայնը շատ բան կարող էր պատմել բանջարեղենի վաճառողի մասին։ Դա նա շեփորում էր ողջ մարզով մեկ և այդ շեփորային պատմություններից մեկը բարձրաձայնում էր․ ամեն կիրակի, նույնիսկ ամենաճրթճրթան սառնամանիքի ժամանակ, Գրեֆը լողանում էր բազմաթիվ տղաների ուղեկցությամբ։ Այնուամենայնիվ, նույնիսկ Մայնն էլ չէր սկսի պնդել՝ իբր բանջարեղեն վաճառողը տղաներին ստիպում է մերկանալով իր հետևից մտնել սառցաջրի մեջ։ Նրան լիովին բավարարում էր, երբ նրանք կիսամերկ կամ գրեթե մերկ, արևահարված ու մկանուտ, խռնվում էին ձյան վրա և միմյանց ձյունով շփում։ Այո, այո, և եթե ձյան վրա լինելով, տղաները Գրեֆին այնքան հաճույք էին պատճառում, որ ոչ այն է լողանալուց առաջ, ոչ այն է հետո, հաճախ սկսում էր նրանց հետ հիմարություններ անել՝ օգնելով այս կամ այն տղային շփել կամ էլ թույլ տալով, որպեսզի ողջ ավազակախումբը շփի իրեն․ իբր երաժիշտ Մայնը, չնայած ափամերձ մառախուղին, կարողացել է անձամբ Գլետկաուի զբոսավայրից հետևել, թե ինչպես է սարսափելու աստիճան մերկ գոռացող Գրեֆը դեպի իրեն քաշում իր երկու նույնչափ մերկ սաներին, բարձրացնում վեր՝ մերկությունը իր վրա մերկություն բարձած, և կապերը կտրած ողջ եռյակը մոլեգնել է սառցաշերտի վրա։
 
Դժվար չէ հասկանալ, որ Գրեֆը ձկնորսի որդի չէր, չնայած որ Բրոյզենում և Նոյֆարվասերում Գրեֆ ազգանունով շատ ձկնորսներ էին բնակվում, սակայն բանջարեղեն վաճառող Գրեֆը ծնունդով Թիգենհոֆից էր՝ չնայած Լինա Գրեֆը՝ ծնունդով Բարչից, իր ապագա ամուսնու հետ ծանոթացել էր Պրաուստում։ Վերջինս այնտեղ մի գործունյա և երիտասարդ առաջնորդարանի տեղապահի օգնում էր ղեկավարել ընկերների կաթոլիկական ակումբը՝ այն ժամանակ, երբ հենց այդ նույն առաջնորդական տեղապահի պատճառով Լինան ամեն շաբաթ օր համանքային տուն էր այցելում։ Եթե հավատանք լուսանկարին, որը, պետք է ենթադրել, հենց ինքն է ինձ նվիրել, քանի որ լուսանկարը մինչ օրս էլ սոսնձված է իմ լուսանկարչական ալբոմի էջերից մեկի վրա, քսանամյա Լինան ամրակազմ, ուրախ, կլորիկ, բարեհոգի, թեթևամիտ, հիմար աղջիկ է եղել։ Նրա հայրը Սանկտ֊Ալբրեխտում մեծ այգեգործության տնօրենն էր։ Քսաներկու տարեկան հասակում լինելով բացարձակապես անփորձ աղջիկ, ինչպես հետագայում չէր հոգնում անդադար կրկնել, Լինան առաջնորդական տեղապահի խորհրդով ամուսնացավ Գրեֆի հետ և իր հոր փողերով Լանգֆուրում բանջարեղենի կրպակ բացեց։ Քանի որ իրենց ապրանքի մեծ մասը, օրինակ ասենք բոլոր մրգերը, նրանք էժան գներով ստանում էին հայրական այգեգործությունից, նրանց գործերը լավ էին գնում, կարծես ինքնըստինքյան, և Գրեֆն այստեղ շատ բան փչացնել չէր կարող։
 
Չնայած առանց այն էլ, եթե Գրեֆն ամեն կարգի կեղծիքների հանդեպ մանկական կրքոտությամբ օժտված չլիներ, մեծ ջանքեր գործադրելու անհրաժեշտություն չէր զգացվի նման հաջող տեղակայվածություն ունեցող կրպակը, երեխաներով վխտացող արվարձանում և առանց մրցակիցների հարևանության, վեր ածել ոսկե հատակի։ Սակայն երբ մետաղորոշիչ պալատի ծառայողը երրորդ ու չորրորդ անգամ ստուգեց կշեռքը, բռնագրավեց կշռաքարերը, կշեռքը կնքեց կապարակնիքով և Գրեֆի վրա տարբեր չափերի տուգանքներ դրեց, մշտական գնորդների մի մասը նրան լքեց, սկսեց կիրակնօրյա շուկայում գնումներ կատարել՝ ընդ որում ասելով այսպես՝ ճիշտ է, Գրեֆի ապարանքը մշտապես առաջնակարգ է և ամենևին էլ թանկ չէ, սակայն հավանաբար այնտեղ ինչ֊որ բան կարգին չէ, մետաղորոշիչ պալատի մարդիկ կրկին եղել են նրա մոտ։
 
Այնուհանդերձ, ես բացարձակապես վստահ եմ՝ Գրեֆը ոչ մեկին չէր ուզում խաբել, զուր չէ, որ կարտոֆիլի մեծ կշեռքը, այն բանից հետո, երբ նա դրա մեջ ինչ֊որ բան կատարելագործեց, ընդհակառակը, Գրեֆին էր խաբում։ Այսպես, պատերազմի սկզբից ոչ շատ առաջ Գրեֆը հենց այդ կշեռքին կից զանգերով ժամացույց հարմարեցրեց, որոնք ապրանքի քաշից կախված որևէ մի երգ էին կատարում։ Քսան ֆունտ գնողը, այսպես ասած, որպես հավելում ստանում էր «Դու ազնիվ և հավատարիմ եղիր», իսկ հարյուր կիլոգրամ ձմեռային տեսակի կարտոֆիլը զանգերով ժամացույցից կորզում էր պարզունակությամբ դյութող «Էնխենը Թարաուից» երգի ձայները։
 
Եվ չնայած ես գիտակցում էի, որ նման երաժշտական նորարարությունները կարող են մետաղորոշից պալատի սրտով չլինել՝ Օսկարը բանջարեղեն վաճառողի հիմարություններին մոտենում էր լիարժեք ըմբռնումով։ Ահա Լինա Գրեֆը ևս ներողամտությամբ էր ընդունում ամուսնու տարօրինակությունները, քանի որ, այո, Գրեֆների ընտանեկան համերաշխությունը հենց նրա վրա էլ հիմնվում էր, որ ամուսիններից յուրաքանչյուրը ներողամիտ էր մյուսի տարօրինակությունների հանդեպ։ Դա մեզ իրավունք է տալիս պնդել, որ Գրեֆների ամուսնությունը լիովին բարեհաջող էր։ Բանջարեղեն վաճառողը կնոջը չէր ծեծում, ուրիշ կանանց հետ նրան երբեք չէր դավաճանում, ո՛չ հարբեցող էր, ո՛չ զեխ ու շվայտ, այլ, հակառակը, ուրախ, պատշաճ հագնված պարոն էր, որն իր բարեսրտության և մարդամոտ բնավորության համար շատ սիրված էր ոչ միայն երիտասարդության, այլև գնորդների այն մասի կողմից, որոնք կարտոֆիլի հետ հաճույքով էին գնում նաև երաժշտական նվագակցությունը։
 
Ահա թե ինչու էր Գրեֆը հանգիստ ու ըմբռնումով հետևում, թե ինչպես է իր Լինան տարեցտարի վերածվում ավելի ու ավելի գարշելի հոտ արձակող, կեղտոտ անզգամի։ Ես տեսել եմ, թե ինչպես է նա ժպտում, երբ մարդիկ, ովքեր նրա բարին էին կամենում, անզգամին անվանում էին անզգամ։ Երբեմն ես լսում էի, թե ինչպես էր նա, չնայած կարտոֆիլի հետ կապված իրարանցմանը, շնչելով իր խնամված ձեռքերի մեջ և դրանք շփելով, Մացերատին (որը Գրեֆին տանել չէր կարողանում) ասում․
 
― Դե, Ալֆրեդ, դու ինքնըստինքյան ճիշտ ես։ Նա՝ մեր բարի Լինան, փոքր֊ինչ փնթի է։ Սակայն մի՞թե ես ու դու լիովին անբիծ ենք։
 
Եվ եթե Մացերատը չէր պոկվում, Գրեֆը, չնայած լիովին բարեկամաբար, սակայն վճռականորեն ընդհատում էր բանավեճը․
 
― Դու, իհարկե, ճիշտ ես դատում, սակայն նրա սիրտը բարի է։ Գոնե ես իմ Լինային գիտեմ։
 
Շատ հնարավոր է, որ նա իսկապես էլ գիտեր նրան։ Դրա փոխարեն կինը նրան գրեթե չգիտեր։ Ճիշտ նույն ձևով, ինչպես հարևաններն ու գնորդները, նա Գրեֆի հարաբերությունները այն տղաների ու պատանիների հետ, որոնք հաճախ էին այցելում նրան, բացատրում էր հատուկ պատրաստվածություն չունեցող, սակայն միևնույն է, երիտասարդության կրքոտ ընկերոջ և դաստիարակի հանդեպ երիտասարդ մարդկանց սովորական խոնարհմամբ։
 
Դրա փոխարեն իմ մոտ Գրեֆը չէր կարող ինձ խոնարհում ներշնչել և իր օրինակով ինձ դաստիարակել ևս նա չէր կարող։ Եվ ընդհանրապես, Օսկարը նրա ճաշակով չէր։ Իհարկե, եթե ես մտադրվեի իմ աճը վերականգնել, հնարավոր է և դառնայի նրա ճաշակով, որովհետև իմ որդին՝ Կուրտը, որն այժմ մոտ տասներեք տարեկան է, ոսկրային գերաճի իր ողջ տեսքով ճշտորեն համապատասխանում է Գրեֆի ճաշակին՝ չնայած որ Մարիային է նման, ինձանից գրեթե ոչինչ չի ժառանգել, իսկ Մացերատի մասին խոսելն էլ ավելորդ է։
 
Գրեֆը Ֆրից Տրուչինսկու հետ, որն արձակուրդին հայրենիք է եկել, դարձան վկաներ, երբ կայացավ Մարիա Տրուչինսկու և Ալֆրեդ Մացերատի ամուսնությունը։
 
Քանի որ Մարիան և նրա ամուսինը բողոքական հավատք ունեին, նրանք բավարարվեցին քաղաքապետարան արշավով։ Դա տեղի էր ունենում դեկտեմբերի կեսերին։ Մացերատը իր կուսակցական համազգեստով արտաբերեց իր «այո»֊ն, իսկ Մարիան արդեն երեք ամսական հղիություն ուներ։ Սակայն որքան իմ սիրեցյալը ավելի գեր էր դառնում, Օսկարի ատելությունը ավելի էր ամրանում։ Չնայած, բուն հղիության հանդեպ ես ամենևին էլ ոչինչ չունեի։ Եվ միայն այն հանգամանքը, որ ինչ֊որ ժամանակ իմ կողմից բեղմնավորված սաղմը պետք է կրեր Մացերատի ազգանունը, զրկում էր ինձ առաջիկայում տոհմի շարունակողի լույս աշխարհ գալու կապակցությամբ ուրախությունից։ Այդ իսկ պատճառով, երբ Մարիան հինգ ամսվա հղի էր, ես առաջին անգամ, չնայած չափից դուրս ուշացած, նախաձեռնեցի նրա մոտ վիժում առաջացնելու փորձը։ Դա տեղի ունեցավ պարահանդեսի ժամանակ, երբ Մարիան ցանկանում էր պղնձե ձողի վրա, որտեղից սովորաբար կախում են երշիկներն ու խոզի ճարպը, կախել թղթե օձերը և էլի երկու մեծ կարմիր քթերով ծաղրածուական դիմակներ ամրացնել։ Աստիճանը, որը սովորաբար հուսալիորեն հենվում է դարակներին, այս անգամ հենված էր վաճառասեղանին և ճոճվում էր։ Մարիան՝ կանգնած վերևում, ձեռքերը թղթե օձերի միջև, Օսկարը ներքևում, աստիճանի հիմքի մոտ։ Որպես լծակ օգտահործելով թմբուկի փայտիկները, հաստատ մտադրությամբ և ուսով օգնելով, ես փոքր ինչ վեր բարձրացրեցի աստիճանը և այն կողքի շարժեցի, թղթե օձերի և ծաղրածուական դիմակների միջև գտնվող Մարիան թույլ և շատ վախեցած գոռաց, աստիճանը ճոճվեց, Օսկարը թռավ մի կողմ և հենց նրա կողքին ընկավ Մարիան՝ իր հետևից բերելով գունավոր թուղթը, երշիկն ու դիմակները։
 
Արտաքուստ ամեն ինչ ստացվեց շատ ավելի սարսափելի, քան այն կար իրականում։ Ընդամենը նրա ոտքը ոլորվեց, և նա ստիպված եղավ պառկել և ընդհանրապես իրեն զգույշ պահել, իսկ բացի այդ նրա հետ այլևս ոչինչ տեղի չունեցավ, գնալով նա դառնում էր ավելի ու ավելի տձև, սակայն նույնիսկ Մացերատին չպատմեց, թե ինչպես օգնեցի նրան ոլորել ոտքը։
 
Միայն երբ հաջորդ տարվա մայիսին, սպասվելիք ծննդաբերությունից մոտ երեք շաբաթ առաջ, ես նրան վիժեցնելու երկրորդ փորձը նախաձեռնեցի, նա, ընդ որում ողջ ճշմարտությունը չբացահայտելով, խոսեց Մացերատի՝ իր ամուսնու հետ։ Ճաշի ժամանակ իմ ներկայությամբ նա հանկարծ ասաց․
 
― Հետաքրքիր է, թե ինչից է մեր Օսկարը այդքան փորձանք բերող դարձել, մեկ էլ տեսնես փորիս կհարվածի։ Միգուցե, մինչև ծննդաբերելս մենք նրան տանք մորս, այնտեղ տեղ կա։
 
Մացերատը լսեց և ամեն ինչին հավատաց։ Իսկ իրականում մահացու մտադրությունը ինձ օգնեց Մարիայի հետ լրիվ այլ հանդիպում իրականացնել։
 
Ճաշի ընդմիջման ժամանակ նա պառկեց թախտի վրա։ Մացերատը մնաց կրպակում և, ճաշից հետո լվանալով ամանները, զարդարում էր ցուցափեղկերը։ Սենյակում լռություն էր տիրում։ Թերևս միայն միայնակ ճանճն է տզզում, մեկ էլ տկտկում է ժամացույցը, և ռադիոն հազիվ լսելի ձայնով տեղեկություն է հաղորդում Կրիտոսում մեր պարաշյուտիստների հաջողությունների մասին։ Ես սկսեցի լսել, միայն երբ խոսափողին մոտեցավ հանրահայտ բռնցքամարտիկ Մաքս Շմելինգը։ Որքանով որ կարողացա հասկանալ, նա, թռիչքից հետո վայրէջք կատարելով Կրիտոսի ժայռապատ հողի վրա, վնասել էր իր՝ չեմպիոնի, ոտքը, պետք է պառկեր անկողնում և խնայում էր իրեն, ճիշտ ինչպես Մարիան, որն աստիճանից վայր ընկնելով նույնպես պետք է իրեն խնայեր։ Շմելինգը տեղեկացնում էր հանգիստ, համեստորեն, հետո ելույթ ունեցան ոչ այնքան հանրահայտ պարաշյուտիստները, և Օսկարը դադարեց լսել․ լռություն, միգուցե միայնակ ճանճը, ժամացույցը ինչպես միշտ, ռադիոն, հազիվ լսելի։ Ես նստել էի պատուհանի դիմաց իմ աթոռակի վրա և դիտում էի Մարիայի որովայնը՝ թախտի վրա։ Նա պառկած էր փակ աչքերով և ծանր շնչում էր։ Հազվադեպ ափսոսանքով հարվածում էի իմ թմբուկին։ Սակայն Մարիան չէր շարժվում և այնուամենայնիվ ստիպում էր ինձ իր փորի հետ շնչել նույն օդը։ Ճիշտ է, այստեղ էր նաև ժամացույցը, վարագույրի և ապակու միջև ճանճը, և ռադիոն քարոտ Կրիտոս կղզիով՝ ետին պլանում։ Սակայն այդ բոլորը անհետացան մեկ ակնթարթում, ես տեսնում էի միայն փորը, արդեն չգիտեի, թե որ սենյակում է բլրվում այդ փորը և ում է այն ճիշտն ասած պատկանում, գրեթե մոռացել էի, թե ով է այդ փորը այդպես հսկայական դարձրել և ունեի մեն միակ ցանկություն․ փորը պետք է անհետանա, դա սխալ է, նա քո առջև կփակի լույս աշխարհը, դու պետք է ոտքի կանգնես, դու պետք է ինչ֊որ բան անես։ Եվ ես վեր կացա։ Դու պետք է գիտակցես, թե ինչ կարելի է այստեղ անել։ Եվ ես շարժվեցի դեպի փորը՝ ճանապարհին ինչ֊որ բան հետս վերցնելով։ Պետք է դուրս թողնել ավելորդ օդը, սա բարի ուռուցք չէ։ Այստեղ ես բարձրացրեցի այն, ինչը վերցրել էի ճանապարհից, փնտրեցի և գտա ձեռքի թմբլիկ ափերի միջև տեղը, որը շնչում էր փորի վրա և նրա հետ, օ, ժամանակն է, որ դու վերջապես որոշում կայացնես, եթե ոչ Մարիան կբացի աչքերը։ Այստեղ ես զգացի, որ ինձ արդեն հետևում են, շարունակելով, սակայն, աննահանջ հետևել փոքր֊ինչ դողացող Մարիայի ձախ ձեռքին, թեև նկատեցի, որ նա ետ տարավ աջ ձեռքը, որ աջ ձեռքի մտքին չար բան կա և այդ իսկ պատճառով շատ չզարմացա, երբ Մարիան աջ ձեռքով պտտեց Օսկարի ափը և նրա միջից դուրս քաշեց մկրատը։ Հնարավոր է, որ ես էլի որոշ ժամանակ կանգնած մնացի խփելու համար առաջ բերած, չնայած որ դատարկ ձեռքով, լսում էի ժամացույցին, ճանճին, ռադիոյի հաղորդավարի ձայնը, որն ավարտում էր Կրիտոս ցած իջնելու մասին հաշվետվությունը, հետո շրջվեց և, նախքան կարող էր նոր հաղորդումը սկսել՝ աշխույժ մեղեդիներ երկուսից մինչև երեքը, լքեց մեր հյուրասենյակը, որը նրա համար չափից դուրս նեղ էր դարձել՝ իր ամբողջապես որովայն դառնալու պատճառով։
 
Երկու օր անց Մարիան ինձ ապահովեց նոր թմբուկով և տարավ Տրուչինսկի մայրիկի՝ սուրճի փոխարինողի և տապակած կարտոֆիլի հոտ արձակող երրորդ հարկի բնակարանը։ Սկզբում ես քնում էի թախտի վրա, որովհետև Օսկարը կտրականապես հրաժարվեց քնել Հերբերթի նախկին մահճակալի վրա, որը մինչ այդ ժամանակ, ինչպես ես կարող էի համոզվել, պահպանել էր Մարիայի վանիլային բուրմունքը։ Մեկ շաբաթ անց ծերունի Հայլանդը աստիճաններով վեր բարձրացրեց իմ մանկական փայտե մահճակալը։ Ես թույլ տվեցի, որ այդ կառուցվածքը տեղադրվի այն անկողնու կողքին, որն իր ժամանակին լռություն էր պահպանում իմ, Մարիայի և մեր ընդհանուր փրփրուն ըմպելիքի համար փոշու մասին։
 
Օսկարը Տրուչինսկի մայրիկի մոտ դարձավ ավելի հանգիստ կամ ասենք այսպես՝ անտարբեր։ Լավ էր, որ ես այժմ չէի տեսնում այդ փորը, քանի որ այժմ Մարիան վախենում էր աստիճաններից։ Իսկ ես մեր առաջին հարկի բնակարանը, մեր կրպակը, փողոցը և նույնիսկ մեր տան բակը, որտեղ մատակարարումների հետ կապված դժվարությունների հետևանքով կրկին ճագարների մեծ ճաղավանդակներն էին հայտնվել, կողքով էի շրջանցում։
 
Մեծ մասամբ Օսկարը նստում էր փոստային բացիկների հավաքածուի դիմաց, որոնք Փարիզից ուղարկել կամ բերել էր ենթասպա Ֆրից Տրուչինսկին։ «Փարիզ» բառի տակ ես ինքս շատ բաներ էի պատկերացնում, և երբ Տրուչինսկի մայրիկը ինձ տվեց Էյֆելյան աշտարակով բացիկը, մտքով ներթափանցելով համարձակ կառույցի մետաղական կառուցվածքի մեջ, սկսեցի թմբուկի վրա թմբկահարել Փարիզը՝ թմբկահարումը սկսելով մյուզեթից, չնայած ոչ մի մյուզեթ մինչ օրս ոչ մի անգամ չէի լսել։
 
Հունիսի տանսերկուսին, իմ հաշվարկներով ժամկետից երկու շաբաթ շուտ, Երկվորյակների, այլ ոչ Խեցգետնի նշանի ներքո, ինչպես ես կանխատեսում էի, լույս աշխարհ եկավ իմ որդի Կուրտը։ Հայրը՝ Յուպիտերի տարում, որդին՝ Արուսյակի։ Հայրը՝ կույսի նախորոշող նշանի տակ և Մերկուրիի իշխանության ներքո, սակայն Երկվորյակի նշանի տակ, ինչը նրան օժտում էր սառը, նպատակասլաց խելքով։ Այն, ինչը ինձ մոտ Կշեռքի նշանի տակ ծագող լուսատուի Տանը թուլացնում էր Վեներան, նույն Տանը Խոյը փչացնում էր իմ որդու մոտ և առաջիկայում ես դեռ պետք է զգայի նրա Մարսին։
 
Անհանգստացած և մկան պես ծամածռվելով՝ Տրուչինսկի մայրիկը ինձ հայտնեց այդ նորությունը․
 
― Պատկերացնո՞ւմ ես, Օսկար, այնուամենայնիվ, արագիլը քեզ եղբայր բերեց։ Իսկ ես արդեն մտածում էի, դե մտածում էի, որպեսզի Մարիել չլինի, նրա հետ այնքան հոգս կա։
 
Ես Էյֆելյան աշտարակի և մոտ ժամանակներս նրան միացած Հաղթական կամարի նոտաներով թմբկահարությունը գրեթե չընդհատեցի։ Տրուչինսկի տատիկի կարգավիճակով Տրուչինսկի մայրիկը ևս ինձնից շնորհավորանքներ չէր սպասում։ Եվ չնայած ամենևին էլ կիրակի չէր, նա որոշեց այտերին թեթևակի կարմիր շպար քսել, ձեռքն առավ վաղուց արդեն իրեն լավագույն կողմից դրսևորած եղերդով սուրճի տուփը, այտերը շփեց թարմ, մաքուր ներկով և լքեց սենյակը, որպեսզի այնտեղ առաջին հարկում օգնի Մացերատին՝ ենթադրայլ հորը։
 
Ինչպես արդեն ասվեց՝ հունիսն էր։ Հունիսը խաբուսիկ ամիս է։ Հաջողություններ բոլոր ռազմաճակատներում, եթե իհարկե հաջողությունները Բալկաններում կարելի է անվանել որպես այդպիսիք։ Դրա փոխարեն Արևելքում դեռ շատ ավելի ծանրակշիռ հաջողություններ էին սպասվում։ Այդ ուղղությամբ հսկայական զորախումբ էր շարժվում։ Երկաթուղին աշխատում էր ինչպես երբեք։ Ահա նաև Ֆրից Տրուչինսկին, որը մինչ այժմ այդքան ուրախ էր ապրում Փարիզում, ստիպված եղավ ճամփորդություն սկսել դեպի Արևելք, և այդ ճանապարհորդությունը շուտ ավարտ չէր խոստանում և ամենևին էլ նման չէր ժամանցային զբոսանքի։ Իսկ Օսկարը շարունակում էր հանգիստ նստած մնալ փայլուն բացիկների դիմաց, նա առաջվա պես շարունակում էր մշտամնա լինել վաղ ամռան տաք Փարիզում, թեթևակի թմբկահարում էր «Երեք պատանի թմբկահարները», նվազագույն կապ անգամ չուներ գերմանական զավթիչ բանակի հետ և, ուրեմն, կարող էր չվախենալ պարտիզաններից, ովքեր մտածում էին միայն այն մասին, թե ինչպես հրելով իրեն կամրջից Սենան գցեն։ Ոչ, ես ոտքից գլուխ պարտիզանական հագուստով՝ իմ թմբուկի հետ մագլցում էի Էյֆելյան աշտարակի վրա և, ինչպես կարգն է, սիրով վերևից դիտում էի լայնատարած համայնապատկերր, չնայած դեպի ներքև ձգող բարձրությունը իրեն զգում էր հոյակապ, առանց ինքնասպանության մասին քաղցրավուն֊դառը մտքի փոքր֊ինչ նշույլի, այնպես որ միայն երբ ես ներքև իջնելուց հետո, իմ իննսունչորս սանտիմետր հասակով կանգնել էի Էյֆելյան աշտարակի լանջի մոտ, կրկին իմ հիշողության մեջ հայտնվեց որդուս ծնունդը։
 
Ահա և ձեզ որդի, մտածեցի ես։ Երբ լրանա նրա երեք տարին, նա ինձանից թիթեղյա թմբուկ կստանա։ Հենց այդ ժամանակ էլ մենք կտեսնենք, թե մեզանից ով է իսկական հայրը՝ ոմն պարոն Մացերա՞տը, թե՞ ես՝ Օսկար Բրոնսկիս։
 
Որքան հիշում եմ, հենց օգոստոս շոգ ամսին, երբ մեզ հայտնեցին Սմոլենսկի մոտ հակառակորդի շրջափակման հաջող վերացման մասին իմ որդուն՝ Կուրտին կնքեցին։ Սակայն ինչպե՞ս ստացվեց, որ կնունքին հրավիրեցին իմ Աննա Կոլյայչեկ տատիկին և նրա եղբորը՝ Վինցենտ Բրոնսկուն։ Եթե ես կրկին ընդունեմ այն վարկածը, համաձայն որի իմ հայրը Յան Բրոնսկին է, իսկ սուս ու փուս և մշտապես փոքր֊ինչ հիմարավոին Վինցենտ Բրոնսկին՝ իմ հայրական կողմից պապիկը, այդ ժամանակ, իհարկե, հրավերքի համար բոլոր հիմքերը կային։ Դե և վերջ ի վերջո, իմ պապիկն ու տատիկը իմ որդի Կուրտի նախապապն ու նախատատն էին։
 
Սակայն ապացույցների նման գիծը բնականաբար, բացարձակապես խորթ էր Մացերատին, որն էլ հենց հրավիրել էր։ Քանզի նույնիսկ ամենակասկածելի պահերին, օրինակ՝ խայտառակ ձևով սկատի խաղափուլի պարտությունից հետո նա իրեն երևակայում էր և՛ հայր, և՛ կերակրող։ Այնպես որ, իր պապիկին ու տատիկին ամենևին այլ պատճառով տեսավ։ Նրանց երկուսին էլ գերմանացրել էին։ Նրանք այլևս լեհեր չէին համարվում, կաշուբյան լեզվով նրանք այժմ միայն երազներ էին տեսնում։ Իսկ անվանվում էին նրանք «Ժողգերմանացիներ, երրորդ խումբ»։ Դրան գումարած Յանի այրին՝ Հեդվիգ Բրոնսկին, ամուսնացել էր բալթյան գերմանացու հետ, որը, որպես գյուղհամայնքի ղեկավար, ծառայում էր Ռեմկաուում։ Արդեն ներկայացվել էին դիմումներ, որպեսզի դրական պատասխանի դեպքում Մարգա և Ստեֆան Բրոնսկիները այսուհետ կարողանային կրել խորթ հոր ազգանունը և կոչվել Էլերս։ Տասնյոթ տարեկան Ստեֆանը ինքնակամ մեկնեց բանակ և այժմ գտնվում էր Գրոս֊Բոշպոլեի զինհրապարակում, որտեղ իրենց պատրաստությունն էին անցկացնում հետևակային զորամասերը, մի խոսքով, հնարավորություն ուներ ռազմական գործողությունների եվրոպական թատերաբեմերը տեսնել սեփական աչքերով, մինչդեռ Օսկարը, որը նույնպես մոտենում էր զորակոչային հասակին, ստիպված էր թմբուկի ետևում սպասել, մինչև որ բանակում և կամ նավատորմում, կամ, ենթադրենք, ավիացիայում, այսպիսի երեք տարեկան թմբկահարին օգտագործելու հնարավորություն գտնվի։
 
Սկիզբը գյուղհամայնքի ղեկավար Էլերսը դրեց։ Կնունքից երկու շաբաթ առաջ նա թամբեց իր երկու ձիերը և իր Հեդվիգի հետ եկավ Լաբեսվեգ։ Նա ուներ ծուռ ոտքեր, հիվանդ ստամոքս և Յան Բրոնսկու հետ որևէ համեմատության ենթակա չէր։ Իր Հեդվիգից մեկ գլուխ ցածր՝ նա կովի աչքերով նստել էր մեր հյուրասենյակի սեղանի մոտ։ Նրա գալուստը նույնիսկ Մացերատին շփոթմունքի մեջ գցեց։ Ոչ մի կերպ խոսակցությունը չէր ստացվում։ Խոսեցին եղանակի մասին, նկատեցին, որ արևելքում շատ բաներ են տեղի ունենում, որ այնտեղ ամեն ինչ հալած յուղի պես է ընթանում և ընդհանրապես, ըստ Մացերատի խոսքերի, շատ ավելի հաջող, քան տասնհինգ թվին, իսկ տասնհինգ թվին ինքն էլ էր մասնակցել։
 
Բոլորը ձգտում էին չխոսել Յան Բրոնսկու մասին, մինչև որ ես խաչ քաշեցի նրանց լռելու ծրագրի վրա և, երեխայի նման շուրթերս առաջ ցցելով, մի քանի անգամ կանչեցի Օսկարի մորեղբայր Յանին։ Մացերատը զգաստացավ և մի քանի մտախոհ ու բարի խոսք ասաց իր նախկին ընկերոջ ու հակառակորդի մասին։ Էլերսը անմիջապես նրա հետ համաձայնեց՝ չնայած ինքն անձամբ իր նախորդին երբևիցե չէր տեսել։ Հեդվիգը իրենից դուրս մղեց մի քանի անկեղծ, այտի վրայով դանդաղ ներքև գլորվող արցունքի կաթիլներ և, վերջապես, «Յան» թեմայով եզրափակիչ խոսքը․
 
― Լավ մարդ էր։ Նա նույնիսկ ճանճին չէր նեղացնի։ Ով կարող էր մտածել, որ նա այդպես կզոհվի, երբ նա այնքան վախկոտ էր, բայց, տես, թույլ տվեց, որ իրեն անմեղ տեղը գնդակահարեն, իսկապես որ անմեղ տեղը։ Այս բառերից հետո Մացերատը իր ետևում կանգնած Մարիային կարգադրեց մի շիշ գարեջուր բերել, իսկ Էլերսին հարցրեց, թե գիտի՞ արդյոք նա սկատ խաղալ։ Պարզվեց Էլերսը չգիտեր, ինչի համար շատ էր ափսոսում, սակայն Մացերատի մեծահոգությունը բավարարեց, որպեսզի ների գյուղհամայնքի ղեկավարի այդ արատը։ Նույնիսկ նրա ուսին թփթփացրեց, և երբ արդեն գարեջուրը լցված էր գավաթների մեջ, հավաստիացրեց, որ եթե նույնիսկ Էլերսը սկտաից ոչինչ չի հասկանում, դա մանրուք է, և իրենք կարող են ընկերներ մնալ։
 
Ահա թե ինչպես Հեդվիգ Բրոնսկին արդեն Հեդիվգ Յ֊ս անվան տակ նորից տրորեց դեպի մեր բնակարան ձգվոց ուղեգորգը, իմ Կուրտ որդու կնունքին իր հետ բերելով ոչ միայն գյուղհամայնքի ղեկավարին, այլև իր նախկին սկեսրայր Վինցենտ Բրոնսուն և նրա քրոջը՝ Աննային։ Դատելով ամեն ինչից՝ Մացերատը արդեն տեղեկացված էր, նա բարձրաձայն և շատ ջերմորեն, ուղիղ փողոցում, հարևանների պատուհանների տակ, ողջունեց երկու ծերերին, իսկ երբ արդեն տանը տատիկս ձեռքերը մտցրեց իր չորս շրջազգեստների տակ և այնտեղից հանեց կնունքի նվերը՝ բտած սագին, ասաց․
 
― Զուր նեղություն ես քաշել, մայրիկ։ Լինի սագի հետ, թե առանց, ես միշտ ուրախ եմ քեզ տեսնել։
 
Այդ ձևակերպումը, սակայն, դուր չեկավ իմ տատիկին։ Նա, հակառակը, ուզում էր լսել, թե ինչ արժեքավոր է սագը, նա ափով թմփացրեց սագի յուղոտ մարմնին ու ասաց․
 
― Դե դու էլ չեմուչում մի արա, Ալֆրեդ։ Սա քո համար կաշուբյան սագ չէ, սա ժողգերմանական սագ է և համը ճիշտ նախապատերազմյան է։
 
Սրանով իսկ մեկ առ մեկ լուծվեցին բոլոր ազգային խնդիրները, և միայն կնունքից անմիջապես առաջ ծագեցին որոշ դժվարություններ, նրանք տաքսիի միջից հանեցին ու բերեցին իմ թմբուկը՝ ինձ գրավելով ինչպես գազանին փոքրիկ կենդանի ձկներով, համոզելով, որ բողոքական եկեղեցի թույլատրվում է թմբուկով մտենլ, ես շարունակեցի մնալ անսահման կաթոլիկ և պատրաստ էի ավելի շուտ ընդհանրացնող համառոտ խոսակցական ճառ արտասանել նորին բարեկրոնություն Վինկեի ականջին, քան թե լսել կնունքի բողոքական քարոզը։ Մացերատը զիջեց՝ հնարավոր է, ավելի շատ զգուշանալով իմ ձայնից և դրա հետ անխուսափելիորեն կապված վնասի փոխհատուցումից։ Ահա թե ինչու ես, մինչ եկեղեցում տեղի էր ունենում կնունքի արարողությունը, նստած էի տաքսիի մեջ և զննում էի վարորդի ծոծրակը, ետին տեսանելիության հայելու մեջ ուսումնասիրում էի Օսկարի դիմագծերը, վերհիշում սեփական, արդեն շատ տարիներ առաջ տեղի ունեցած կնունքս և նորին սրբություն Վինկեի՝ մանուկ Օսկարի միջից սատանային դուրս վռնդելու բոլոր փորձերը։
 
Արարողությունից հետո նստեցին հյուրասիրության։ Իրար կպցրեցին երկու սեղաններ ու սկսեցին կրիայի ապուրից․ գդալը և ափսեի եզրը։ Գյուղացիները չմփչմփացնելով էին ուտում։ Գրեթխեն Շեֆլերը ապուրը կծում էր։ Հուստան գդալի վերևից լայն ժպտում էր։ Վինցենտը, դողալով, կուրորեն էր գտնում իր գդալը։ Եվ միայն պառավներն էին՝ Աննա տատիկս ու Տրուչինսկի մայրիկը, որ արժանի ուշադրություն էին դարձնում գդալներին, իսկ Օսկարը, եթե կարելի է այսպես արտահայտվել, դուրս ընկավ իր գդալի միջից։ Մինչ նրանք բոլորը գդալներով աշխատում էին, նա սեղանի մոտից վեր կացավ և ննջասենյակում գտավ իր որդու օրորոցը, քանի որ ցանկանում էր իր որդու վերաբերյալ խորհել, իսկ այդ ժամանակ մնացյալը իրենց գդալներով՝ ավելի ու ավելի մտազուրկ, ավելի ու ավելի դատարկված, ձանձրանում էին՝ չնայած գդալներով իրենց մեջ ապուր էին լցնում։
 
Անիվների վրա դրված գործված օրորոցի վերևում բաց երկնագույն շղարշե առագաստն էր։ Քանի որ գործված օրորոցը չափից դուրս բարձր էր, ես սկզբում կարողացա միայն մի ինչ֊որ մանուշակագույն֊կնճռոտված բան տեսնել։ Ես թմբուկը դրեցի ոտքերիս տակ, ինչից հետո կարողացա տեսնել իմ քնած ու քնի մեջ ջղաձգորեն ցնցվող որդուս։ Օ, դու հայրական հպարտություն, որը մշտապես բարձրակոչ խոսքեր է տենչում։ Սակայն քանի որ նորածնին տեսնելով իմ մտքին ոչինչ չեկավ ասելու, քան կարճ՝ «Երբ լրանա նրա երեք տարին, նա թմբուկ կստանա» արտահայտությունը, և քանի որ իմ որդին ոչ մի կերպ իր մտքերի ընթացքի վերաբերյալ ինձ տեղեկություն չէր տալիս, և քանի որ ես կարող էի միայն հուսալ, որն նա, իմ նման, պատկանում է խորաթափանց նորածինների թվին, ես ևս մեկ անգամ, կրկին ու կրկին, նրա երրորդ ծննդյան տարեդարձին թմբուկ խոստացա, ինչից հետո իջա իմ թմուկի վրայից, որպեսզի կրկին բախտս փորձեմ մեծահասակների ու հյուրերի շրջապատում։
 
Նրանք այնտեղ հենց նոր էին ապուրի հետ հաշվեհարդար տեսել։ Մարիան կարագի մեջ դրված կանաչ սիսեռ բերեց։ Իսկ Մացերատը, որը խոզի տապակայի պատասխանատուն էր, ինքն էր սպասքավորում ճաշատեսակը, նա հանել էր կոստյումը, և միայն վերնաշապիկով սկսեց շերտ շերտի ետևից կտրատել, և փափուկ ու հյութալի մսի վրա խոնարհված նրա դեմքը այն աստիճան շղթայազերծ քնքշացավ, որ ես ակամայից հայացքս մի կողմ թեքեցի։
 
Իսկ բանջարեղեն վաճառող Գրեֆին առանձնահատուկ էին մատուցում։ Նա բանկայով ծնեբեկ էր ստանում, պինդ եփած ձու և ծովաբողկով թթվասեր, քանի որ բուսակերները միս չեն ուտում։ Ինչպես և մնացած բոլորը, նա իր համար մի քիչ պյուրե վերցրեց, սակայն նրա վրա ոչ թե տապակայի կերակրահյութից լցրեց, այլ հալած յուղ, որը հոգատար Մարիան նրա համար շերեփով բերեց խոհանոցից։ Բոլորը գարեջուր էին խմում, այն դեպքում երբ Գրեֆի բաժակի մեջ մրգահյութ էր լցված։ Խոսակցությունը գնում էր Կիևի մատույցներում շրջապատման մասին, մատների վրա հաշվում էին գերիներին, մերձբալթիկացի Էլերսը հաշվարկներ անողներից ամենաճարպիկն էր։ Յուրաքանչյուր հարյուր հազարից հետո, երբ զույգ ձեռքերի՝ վեր տնկած մատները նշանակեն միլիոն, կրկին մեկը մյուսի ետևից՝ ծալի մատները, շարունակելով հաշիվը։
 
Երբ սպառվեց «ռուս ռազմագերիները» թեման, որը մեծացող թվերի պատճառով աստիճանաբար կորցրեց արժեքավորությունն ու հետաքրքրությունը, Շեֆլերը տեղեկացրեց Գոտենհաֆենի սուզանավերի մասին, իսկ Մացերատը իմ տատիկի ականջին շշնջաց, որ Շիխաուի նավաշինարանում ամեն շաբաթ հավաքակայաններից պետք է ջուրը իջեցվեն երկու սուզանավեր։ Դրան ի պատասխան, կանաչի վաճառող Գրեֆը բոլոր հյուրերին տեղեկացրեց, թե ինչու սուզանավերը հավաքակայաններից պետք է իջեցվեն ոչ թե նավակողով, այլ նավախելով։ Նա ցանկացավ դա որքան կարող է տեսանելի ներկայացնել ձեռքերի շարժումների մի ողջ հավաքածուի օգնությամբ, որոնք ձգտում էին ուշադիր և բնականորեն նմանվել սուզանավերով հիացած հյուրերը։ Վինցենտ Բրոնսկու ձախ ձեռքը որոշեց պատկերել ջրի տակ սուզվող նավը, նա այդ անելիս շուռ տվեց գարեջրով լի գավաթը։ Տատիկս ցանկանում էր նրան ոնց հարկն է անպատվել, սակայն Մարիան նրան հանգստացրեց՝ ասելով, որ դա մանրուք է, որ սփռոցը, միևնույն է, վաղը ուղարկելու է լվացման և որ կնունքի կապակցությամբ հյուրասիրությունների ժամանակ միշտ էլ լինում են բծեր․ չէ որ դա ինքնըստինքյան հասկանալի է։ Այս ժամանակ փալասով վրա հասավ Տրուչինսկի մայրիկը, սկսեց չորացնել ջրակույտը, իսկ ձախ ձեռքով նա բռնել էր շոկոլադե թխվածքով հաղճապակե սկահակը, թխվածքի վրա նուշի փշրանք էր ցանված։
 
Ախ, եթե միայն այդ պուդինգի հետ այլ եփահյութեր մատուցվեին կամ ընդհանրապես չմատուցվեին։ Սակայն մատուցվեցին վանիլինայինը։ Թանձր, կպչուն֊դեղին վանիլինային եփահյութը։ Պարզունակ, հասարակ, սակայն և այնպես, իր տեսակի մեջ միակ վանիլինայինը։ Աշխարհում ոչինչ չկա ավելի ուրախ և միաժամանակ ավելի տխուր, քան վանիլինային եփահյութը։ Վանիլը նուրբ բուրմունք էր արձակում, ինձ ավելի ու ավելի շատ շրջապատելով Մարիայով՝ այնպես, որ նրան՝ բոլոր և ամեն տեսակի վանիլինի հրահրողին, նրան, ով նստել էր Մացերատի կողքին և բռնել նրա ձեռքը, ես չէի կարող ո՛չ տենել, ո՛չ տանել։
 
Օսկարը բռնելով Գրեֆուհու շրջազգեստից, ցած սահեց իր մանկական աթռի վրայից, մնաց պառկած Գրեֆուհու ոտքերի մոտ, որը վերևում քրտնաջան աշխատում էր գդալով, և առաջին անգամ ընկալեցի Լինայից տարածվոց այն հոտը, որն անմիջապես բոլորից բարձր գոռաց, կլանեց, ոչնչացրեց բոլոր և ամեն տեսակի վանիլինայինը։
 
Չնայած հոտի՝ ինձ համար նոր այդ ուղղությունը թթվային էր, ես մնացի նրա մոտ մինչև, ինչպես ինձ թվաց, նա սպանեց վանիլինայինի հետ կապված բոլոր հիշողությունները։ Դանդաղ, լուռ, առանց կծկումների ինձ վրա բարձրացավ ազատարար սրտխառնոցը։ Եվ մինչ ինձնից դուրս էին գալիս կրիայի ապուրը, տապակած խոզի մսի կտորները, կանաչ սիսեռը՝ գրեթե անփոփոխ տեսքով, և այն մի քանի գդալ վանիլինային եփահյութով շոկոլադե թխվածքը, ես ըմբռնեցի իմ ուշաթափության իմաստը, լող տալով հեռացա իմ ուշաթափության մեջ, Օսկարի ուշաթափությունը Լինա Գրեֆի ոտքերի մոտ, և ես որոշեցի այժմվանից ու այսուհետև օրեցոր իմ ուշաթափությունը տանել ֆրաու Գրեֆի մոտ։
Ադմին, Վստահելի
1876
edits