Changes
/* Գլուխ հինգերորդ */
== Գլուխ հինգերորդ ==
Երբ այդ գիշեր ես վերադարձա Վեսթ Էգգ, մի պահ վախեցա, թե տունս հրդեհ է ընկել։ Ժամը երկուսն էր, և թերակղզու ամբողջ ծայրը շողշողում էր վառ լույսի մեջ, որի անբնական փայլը ընկել էր թփուտների գլխին, իսկ ճամփեզրի լարերի վրա բարակ, երկարավուն ստվերներ էին բեկբեկում։ Սակայն անկյունը շրջվելով, տեսա՝ Գեթսբիի տունը, լուսաթաթախ՝ աշտարակից մինչև մառանը։
Սկզբում մտածեցի, որ հերթական երեկույթ է, կամ վայրի խրախճանք, և հյուրերը ամբողջ տնով մեկ «տափկնոցի» կամ «սարդինները աուփի մեջ» են խաղում։ Բայց ծպտուն անգամ չէր լսվում։ Միայն քամին էր սվսվում ծառերի մեջ ու թռցնելով լարերը՝ մերթ հանգցնում էր լույսերը, մերթ վառում, ասես տունը աչքով էր անում մթությանը։ Երբ իմ տաքսին փնչացնելով հեռացավ, ես տեսա Գեթսբիին՝ սիզամարգի վրայով առաջանալիս դեպի ինձ։
— Տունդ համաշխարհային տոնավաճառ է հիշեցնում,— ասացի։
― Իրո՞ք,— նա ցրված շրջվեց դեպի տունը։— Սենյակներս էի աչքի անցկացնում։ Եկ իմ մեքենայով գնանք Քոնի Այլընդ, բարեկամ։
― Ուշ է։
― Դե, գուցե լողանանք ավազանում։ Այս ամառ ոչ մի անգամ ջուրը չեմ մտել։
― Ես պետք է գնամ քնելու։
― Ինչպես ուզում ես։
Զսպված հետաքրքրությամբ նայելով ինձ՝ նա սպասում էր։
― Ես խոսեցի օրիորդ Բեյքերի հետ,— վերջապես ասացի ես։— Վաղը կզանգեմ Դեյզիին ու թեյի կհրավիրեմ։
― Հիանալի է,— անփույթ նետեց նա։— Ես չեմ ուզում քեզ նեղություն պատճառել։
― Ո՞ր օրն է քեզ հարմար։
― Որ օրը որ քեզ է հարմար,— շտապ ուղղեց նա ինձ։— Ես չէի ուզենա քեզ նեղություն պատճառել։
― Ի՞նչ կասես վաղը չէ մյուս օրվա մասին։
Նա մի վայրկյան մտածեց, ապա չկամությամբ ասաց․
― Ես ուզում եմ խոտը հնձել։
Մենք երկուսով նայեցինք այնտեղ, ուր պարզորոշ գծագրվում էր իմ անխնամ սիզամարգի եզրագիծը, որից այն կողմ նրա վառ կանաչ, լավ խնամված հողամասն էր։ Ինձ թվաց՝ նա իմ խոտը նկատի ուներ։
― Մեկ ուրիշ բան էլ կա․․․— անվճռական կմկմաց նա։
― Գուցե հետաձգենք մի քանի օր,— հարցրեցի։
― Չէ, ես այդ չեմ ուզում ասել։ Միգուցե․.․․— նա մտովի փորձում էր մի շարք հարմար բառեր ընտրել։— Դե, ես կարծում եմ․․․ Դե, ինձ լսիր, բարեկամ, դու շատ փող չես աշխատում, չէ՞։
― Ոչ շատ։
Պատասխանս կարծես համարձակություն տվեց նրան, և առավել վստահ շարունակեց․
― Այդպես էլ գիտեի։ Կներես, իհարկե, բայց հասկանում ես, ես այստեղ մի փոքր գործ եմ ձեռնարկել, մի տեսակ կողմնակի գործ, հասկանում ես։ Եվ ահա մտածեցի, որ եթե շատ փող չես աշխատում․.․ դու արժեթղթեր ես վաճառում, չէ՞, բարեկամ։
― Փորձում եմ։
― Ուրեմն քեզ կհետաքրքրի։ Քեզնից շատ ժամանակ չի խլի և լավ փող կաշխատես։ Փոքր֊ինչ գաղտնի բնույթի գործ է։
Ես հիմա հասկանում եմ, որ այլ հանգամանքներում այդ խոսակցությունը կարող էր կյանքիս ընթացքը փոխել։ Բայց, քանի որ առաջարկը բացահայտ և անպատշաճ կերպով ուղղված էր ինձ ծառայություն մատուցելուն՝ որպես շնորհակալություն, ես այլ ընտրություն չունեի, քան նրան մերժելը։
― Շատ զբաղված եմ,— ասացի — Զգացված եմ, բայց կողմնակի աշխատանք վերցնել չեմ կարող։
― Դու Վուլֆշայմի հետ գործ չես ունենա։— Ըստ երևույթին նա մտածեց, թե ինձ խրտնեցնում են «գործընգերները», որոնց մասին հիշատակվեց նախաճաշին, բայց ես հավատացրի նրան, որ սխալվում է։ Նա քիչ էլ սպասեց, հույս ունենավով, որ խոսակցություն բաց կանեմ, բայց ես խիստ մտազբաղ էի, այնպես որ նա դժկամությամբ տուն գնաց։
Գլուխս պտտվում էր Նյու Յորքում անցկացրած երեկոյից հետո, կարծեմ տուն մտնելուն պես անմիջապես քուն մտա։ Այդպես էլ չիմացա, թե արդյոք Գեթսբին գնա՞ց Քոնի Այլընդ և կամ մինչև լույս «սենյակներն աչքի անցկացրե՞ց», մինչ նրա տունը շարունակում էր շողշողալ ճաճանչների մեջ։ Հաջորդ առավոտ գրասենյակից զանգահարեցի Դեյզիին և հրավիրեցի թեյի։
― Թոմի հետ չգաս,— զգուշացրի։
― Ի՞նչ։
― Թոմի հետ չգաս։
― Թո՞մն ո՜վ է,— միամիտ հարցրեց։
Պայմանավորված օրը տեղատարափ անձրև էր գալիս։ Ժամը տասնմեկին անձրևանոց հագած մի մարդ, քարշ տալով հնձիչ մեքենան, բախեց իմ դուռը և ասաց, որ պարոն Գեթսբին է ուղարկել խոտ հնձելու։ Ես անմիջապես հիշեցի, որ չէի նախազգուշացրել իմ ֆինն սպասուհուն հյուրերի մասին։ Ստիպված մեքենա նստեցի և գնացի Վեսթ էգգ՝ նրան գտնելու համար անցնելով սպիտակեցրած խոնավ տների միջով, ի դեպ, ճանապարհին գնեցի մի քանի թեյի բաժակ, լիմոն ու ծաղիկ։
Ծաղիկներն անտեղի էին, քանի որ ժամը երկուսին Գեթսբին անթիվանհամար ծաղկամաններ ուղարկեց, մի ամբողշ ջերմոց։ Մի ժամ անց դուռը հապշտապ բացվեց, և Գեթսբին՝ սպիտակ կոստյումով, արծաթավուն վերնաշապիկով և ոսկեգույն փողկապով ներս ընկավ։ Նա գունատ էր, աչքերի տակ անքնությունից սև շրջանակներ էին գոյացել։
― Ամեն ինչ կարգի՞ն է,— իսկույն հարցուփորձեց նա։
― Եթե խոտը նկատի ունես, ապա հիանալի ստացվեց։
― Ի՞նչ խոտ,— անտարբեր հարցրեց։— Ա՜ա, բակի խոտը։— Ու դուրս նայեց պատուհանից, բայց դատելով նրա դեմքի արտահայտությունից, հազիվ թե որևէ բան տեսավ։
― Իրոք լավ է ստացվել,— ցրված նկատեց։― Մի ինչ֊որ թերթում կարդացի, որ ժամը չորսին անձրևը կկտրվի։ Կարծեմ «Ջըրնալում» էր գրված։ Ամեն ինչ պատրա՞ստ է, դե, ինչպես ասեմ, ամեն ինչ պատրա՞ստ է թեյի համար։
Ես նրան տարա խոհանոց, ուր նա փոքր-ինչ նախատինքով խեթեց ֆինն սպասուհուն։ Հետո միասին զննեցինք լիմոնի տասնյակ թխվածքները, որ գնել էի հրուշակավաճառից։
― Ի՞նչ կարծիքի ես,— հարցրեցի։
― Հիանալի է, հիանալի,— ապա ավելացրեց անտեղի,— բարեկամ։
Ժամը երեքն անց կեսին անձրևը վերածվեց խոնավ մառախուղի, որի մեջ ցողի հատուկենտ նվազ կաթիլներ էին լող տալիս։ Գեթսբին անմիտ աչքերով թերթում էր Քլեյի «Էկոնոմիկան», վեր թռչելով սպասուհու ֆիննական քայլքից, որը ցնցում էր խոհանոցի հատակը, և ժամանակ առ ժամանակ հայացքն ուղղում պղտոր պատուհանների ուղղությամբ, կարծես դրսում անտեսանելի ու տագնապալի դեպքեր էին միմյանց հաջորդում։ Նա հանկարծ ոտքի ելավ ու անվստահ ձայնով հայտարարեց, որ գնում է տուն։
― Ի՞նչ պատահեց․
― Եկող չկա։ Ուշ է։— Նայեց ժամացույցին, ասես ինչ֊որ տեղ անհետաձգելի գործեր իրեն էին սպասում։— Ես չեմ կարող ամբողջ օրն սպասել։
― Հիմարություն մի արա։ Չորսից երկու րոպե է պակաս։
Նա խղճալի տեսքով նստեց, կարծես հրել էի, և ճիշտ այդ պահին լսվեց մոտեցող մեքենայի ձայնը։ Երկուսս էլ վեր թռանք, իսկ ես, թեթևակի հուզված, շտապեցի դուրս։
Մերկ, կաթկթացող եղրևանիների կողքից առաջանում էր մի մեծ բաց մեքենա։ Այն շուտով կանգ առավ։ Դեյզիի խանդավառ ժպիտից փայլատակող դեմքն ինձ նայեց թեք դրած նարդոսագույն գլխարկի տալկից։
― Ահա թե դու որտեղ ես ապրում, հոգյակս։
Նրա ձայնի զվարթ կարկաչը սթափեցնող միջոց էր անձրևի տակ։ Սկզբում միմիայն լսողությամբ հետևեցի նրա ելևէջին, ապա որսացի բառերը։ Մազի խոնավ մի փունջ կապույտ վրձնահարվածի նման կպած էր այտին, իսկ ձեռքը, որը բռնեցի օգնելու մեքենայից իջնելիս, պսպղուն անձրևակաթիլներով էր պատած։
― Ինչ է, սիրահարվե՞լ ես ինձ,— շշնջաց ականջիս։— Ինչո՞ւ էիր ուզում, որ մենակ գամ։
― Դա Ռեքրենթ ամրոցի գաղտնիքն է։ Վարորդիդ ուղարկիր, թող գնա մի քիչ զբոսնի։
― Ֆերդի, գնա, մի ժամից կգաս։— Հետո լուրջ շշնջաց,— նրա անունը Ֆերդի է։
― Բենզինն ազդո՞ւմ է քթին։
― Չէ, երևի,— միամիտ ասաց։— Ինչո՞ւ։
Մենք ներս մտանք։ Ի բացարձակ զարմանս իմ, հյուրասենյակը դատարկ էր։
― Այ քեզ բա՜ն,— գոչեցի ես։
― Ի՞նչ է պատահել։
Նա ետ նայեց, որովհետև դուռը թեթևակի, արժանապատվությամբ բախեցին։ Ես գնացի բացելու։ Գեթսբին, մահվան պես գունատ, ձեռքերը ծանրությունների նման խցկած բաճկոնի գրպանները, կանգնած էր ջրափոսի մեջ ու ողբերգական հայացքով նայում էր աչքերիս։
Ձեռքերը չհանելով գրպաններից, նա քայլեց իմ ետևից դեպի նախասրահ, կտրուկ շրջվեց, ասես լարախաղաց լիներ, ու անհետացավ հյուրասենյակում։ Սրտիս բախոցին ունկնդիր, ես փակեցփ փողոցի դուռը ուժեղացող անձրևի դեմ։
Կես րոպե լռություն տիրեց։ Ապա հյուրասենյակից լսվեց խեղդուկ մի մրմունջ, ծիծաղի պատառիկ, որին հաջորդեց Դեյզիի ձայնի արհեստական զիլ հնչյունը։
― Շատ ուրախ եմ քեզ նորից տեսնելու համար։
Կրկին դադար, որը չափազանց երկար տևեց։ Նախասրահում անելիք չունեի, ուստի մտա սենյակ։ Գեթսբին՝ ձեռքերը դեռևս գրպաններում պահած՝ հենվել էր բուխարուն՝ բացարձակապես հանգիստ կամ նույնիսկ ձանձրացած մարդու կերպարանք ընդունած։ Գլուխն այնքան էր ետ գցել, որ դիպչում էր բուխարու կանգնած ժամացույցին, և այս դիրքով խելահեղ աչքերով նայում էր Դեյզիին, որը երկչոտ, բայց շնորհագեղ նստած էր բարձր աթոռի եզրին։
― Մենք հին ծանոթներ ենք,— մրթմրթաց Գեթսբին։ Նա մի ակնթարթ նայեց ինձ, և նրա շրթունքներր փորձեցին շինծու ժպիտ գոյացնել։
Բարեբախտաբար ժամացույցը նրա գլխի ճնշումից սպառնագին տեղահան եղավ, որի վրա Գեթսբին շրջվեց ու, բռնելով ղողղոջուն մատներով, ուղղեց։ Ապա ձգված նստեց բազմոցին, արմունկը հենեց կողափայտին, ծնոտը ձեռքի մեջ առավ։
― Ներիր, քիչ մնաց ժամացույցը գցեի։
Դեմքս շիկնել, արևադարձային փայլ էր ստացել։ Գլխումս հազար ու մի տափակաբանություն էր պտտվում, բայց մեկն անգամ չէի կարողանում արտաբերել։
― Հին ժամացույց է,— հիմարաբար ասացի։
Բոլորս մի պահ հավատացինք, որ այն ընկած է հատակին՝ ջարդ ու փշուր եղած։
― Մենք վաղուց իրար չենք տեսել,— ասաց Դեյզին սովորականի պես իմիջիայլոց։
― Նոյեմբերին՝ հինգ տարի կլինի։
Գեթսբիի պատասխանի մեքենայական բնույթը առնվազն ևս մեկ րոպեռվ ետ գցեց խոսակցությունը։ Ես հուսահատ առաջարկեցի գնալ խոհանոց թեյ պատրաստելու, Բայց չարաբաստիկ ֆիննը սկուտեղը ձեռքին ներս մտավ։
Բաժակների ու թխվածքների փրկարար իրարանցումը որոշակի նյութական աշխուժություն մտցրեց։ Գեթսբին, ասես ստվեր դարձած, կուչ էր եկել մի անկյունում և ուշադիր, տխուր աչքերով մեզ էր հետևում, մինչ ես ու Դեյզին հանգիստ զրուցում էինք։ Եվ քանի որ խաղաղությունը ինքնին վերջնանպատակը չէր, ես ներողություն խնդրեցի առաջին իսկ պատեհ առիթով և ոտքի ելա։
― Ո՞ւր ես գնում,— անմիջապես տագնապեց Գեթսբին։
― Հիմա կգամ։
― Սպասի՞ր, ես քեզ հետ խոսելիք ունեմ։
Նա արագ մտավ իմ ետևից խոհանոց, փակեց դուռը ու խղճալի ձայնով շշնջաց. «Աստվա՜ծ իմ, աստվա՜ծ»։
― Ի՞նչ է պատահել։
― Այս ի՜նչ սխալ գործեցի,— սկսեց տարուբերել գլուխը,— սարսափելի, սարսափելի սխալ։
― Դու շփոթված ես, ահա թե ինչ,— բարեբախտաբար ավելացրի,— Դեյզին էլ է շփոթված։
― Շփոթվա՞ծ,— թերահավատորեն հարցրեց նա։
― Քեզնից ոչ պակաս։
― Այդպես բարձր մի խոսիր։
― Կարծես փոքր տղա լինես,— չհամբերեցի ես։— Այն էլ կոպիտ տղա։ Դեյզիին մենակ թողել֊եկել ես։
Նա բարձրացրեց գլուխը՝ վերջ տալու իմ խոսքերին, նայեց ինձ մի այնպիսի նախատինքով, որը ես երկար չէի կարողանում մոռանալ, ապա զգույշ բացեց դուռը և մտավ հյուրասենյակ։
Ես դուրս եկա ետնամուտքից, ճիշտ այնպես, ինչպես Գեթսբին էր կես Ժամ առաջ դուրս եկել և անհանգիստ պտույտներ գործել տան, շուրջը, և վազեցի դեպի մեծ, սև հանգուցավոր ծառը, որի խիտ սաղարթը կպահպաներ ինձ թրջվելուց։ Անձրևը կրկին սաստկացել էր և իմ անհարթ սիզամարգը որ մինչ այդ կարգի էր բերել Գեթսբիի պարտիզպանը, այժմ վերածվել էր մանր ճահիճների ու նախապատմական ճահճուտների։ Ծառի տակից դիտելու արժանի ոչինչ չկար, բացի Գեթսբիի հսկայական տնից, և ես կես ժամ աչքերս հառած նայում էի դրան, ինչպես Կանտը՝ եկեղեցու զանգակատանը։ Մի գարեջրագործ էր կառուցել այն, տասնյակ տարիներ առաջ, երբ մարդիկ տարված էին «ոճավոր» ճարտարապետությամբ, և պատմում էին, թե ինչպես էր հարևաններին առաջարկել վճարել նրանց հինգ տարվա հարկերը միայն նրա համար, որ համաձայնեին հարդով ծածկել իրենց տանիքները։ Գուցե նրանց մերժումը կոտրել էր տոհմական օջախ հիմնելու նրա ոգին, որովհետև նա շուտով վշտահար էր եղել. երբ նրա երեխաները ծախեցին տունը, դռան վրա դեռևս սև պսակ էր կախված։ Ամերիկացիները հեշտությամբ են հաշտվում ճորտ լինելու գաղափարին, բայց համառությամբ չեն ուզում ընդունել իրենց գյուղական ծագումը։
Կես ժամ անց արևը կրկին շողաց, և նպարավաճառի մեքենան, պտույտ գործելով, կանգ առավ Գեթսբիի տան առաջ՝ ուտելիք բերելով ծառաների համար։ Ես համոզված էի, որ տերը մի պատառ անգամ բերանը չէր դնելու։ Սպասուհին սկսեց բանալ վերնահարկի պատուհանները, հայտնվելով յուրաքանչյուրի մեջ և կախվելով կենտրոնական մեծ պաաուհանից, մտազբաղ թքեց դեպի պարտեզ։ Ետ գնալու ժամանակն էր։ Մինչ անձրևում էր, թվում էր, թե լսում եմ նրանց բուռն հուզմունքի վերածված շշուկները հյուրասենյակում՝ մերթ ցածր, մերթ բարձր։ Բայց այժմ, անձրևի դադարելու հետ մեկտեղ, ասես լռություն իջավ տան մեջ։
Ներս մտնելիս հնարավորին չափ աղմուկ բարձրացրի խոհանոցում, միայն վառարանը տեղահան չարեցի, բայց նրանք հաստատ ոչինչ չլսեցին։ Բազմոցի երկու ծայրերին նստած նայում էին միմյանց, կարծես ինչ֊որ հարց էին տվել և կամ տալու, նախկին շփոթմունքի հետքն անգամ չէր մնացել։ Դեյզիի աչքերն արցունքաշաղ էին, և ինձ տեսնելուն պես ոտքի ցատկեց ու սկսեց թաշկինակով մաքրել դեմքը հայելու առաջ։ Գեթսբիի մեջ կատարված փոփոխությունը պարզապես ապշեցուցիչ էր։ Նա տառացիորեն փայլում էր, վերածվել էր մի նոր անհատի, որն անխոս, իր հորդ ցնծությամբ ողողել էր փոքրիկ սենյակս։
― Այդ դո՞ւ ես, բարեկամ,— ուրախացավ նա, կարծես տարիներ չէինք հանդիպել։ Մի պահ ինձ թվաց, թե ուր որ է ձեռքս կթոթվի։
― Անձրևը դադարել է։
― Իսկապե՞ս,— երբ հասկացավ, թե ինչի մասին է խոսքը, երբ տեսավ, որ սենյակում արևի ցոլքեր են խայտում, ժպտաց, ինչպես կժպտար եղանակի տեսաբանը և կամ լույսի հավերժ ջատագովը ու անմիջապես հաղորդեց լուրը Դեյզիին։
― Ի՞նչ կասես սրան, անձրևը դադարել է։
― Ես շատ ուրախ եմ, Ջեյ։— Նրա ցավատանջ, վշտահար ելևէջող ձայնը հնչեց անսպասելիորեն ուրախ։
― Ես ուզում եմ ձեզ տեսնել ինձ մոտ,— ասաց նա։— Ես կուզենայի Դեյզիին ցույց տալ իմ տունը։
― Դու իրո՞ք ուզում ես, որ ես էլ գամ,— հարցրեցի։
― Իհարկե, բարեկամ։
Դեյզին վերև գնաց լվացվելու (ես շատ ուշացումով հիշեցի, որ սրբիչներս չեմ փոխել), իսկ մենք դուրս եկանք այգի։
― Այստեղից տունս սիրուն է, չէ՞։ Տես, արևն ինչպես է շողում ճակատամասի վրա։
Ես գլխով արեցի։
— Հըմ․.․― նրա աչքերը սահեցին տան յուրաքանչյուր կամարապատ դռան, յուրաքանչյուր քառակուսի աշտարակի վրայով։— Երեք տարի եմ աշխատել, որպեսզի ձեռք գցեմ այն։
― Իսկ ես կարծում էի ժառանգություն ես ստացել։
― Իհարկե, բարեկամ,— մեքենայաբար հաստատեց նա,— բայց փողի մեծ մասը կորցրեցի տագնապի Ժամանակ, պատերազմի մեծ տագնապի մեջ։
Ըստ երևույթին նա հազիվ էր հասկանում իմ ասածը, որովհետև երբ հարցրեցի, թե ինչով է զբաղված, պատասխանեց. «Դա իմ գործն է», և անմիջապես գլխի ընկավ, որ հարմար պատասխան չէր տվել։
― Զանազան գործեր եմ արել,— ուղղեց նա։— Սկզբում դեղի գործ էի անում, հետո՝ նավթի։ Բայց հիմա ոչ մեկն էլ չեմ անում։— Նա ինձ ավելի ուշադիր նայեց։— Ուզում ես ասել, որ միտքդ փոխե՞լ ես անցյալ օրվա առաջարկությանս մասին։
Ես չհասցրեցի բերանս բանալ, երբ Դեյզին դուրս եկավ՝ արևի տակ փայլեցնելով հագուստի կոճակների երկշարքը։
― Մի՞թե այդ հսկայական տունը քոնն է,— մատնացույց անելով՝ գոչեց նա։
― Հավանո՞ւմ ես։
― Այո, բայց չեմ հասկանում, թե ինչպես ես մեն-մենակ ապրում այնտեղ։
― Ինձ մոտ միշտ մարդ է լինում, գիշեր֊ցերեկ։ Հետաքրքիր մարդիկ։ Հռչակավոր մարդիկ։
Փոխանակ Սաունդի առափնյա կարճ ճամփով գնալու, իջանք մայրուղի ու մտանք կենտրոնական մուտքից։ Հիացական բացականչություներով Դեյզին զմայլվում էր տան ֆեոդալական ուրվագծով, որը տարբեր կողմերից տարբեր տեսք էր ընդունում երկնքի ֆոնի վրա, պարտեզի բուսականությամբ, նարգիզների բուրմունքով, ծաղկուն ալոճենու և սալորենու անուշ հոտով, ցախկեռասի հույլ ոսկեբույրով։ Տարօրինակ էր, որ մարմարյա աստիճանների վրա չէին խշխշում ներս ու դուրս անող խայտաբղետ զգեստները, և ոչ մի այլ հնչյուն լսելի չէր, բացի թռչունների ճղվողյունից։
Իսկ ներսում, երբ մենք թափառում էինք Մարի Անթուանեթի և Ռեստավրացիայի շրջանի ոճի երաժշտասենյակներում ու դահլիճներում, ինձ թվաց, յուրաքանչյուր բազմոցի ու սեղանի տակ թաքնված հյուրեր կային, որոնք հրաման էին ստացել շունչները պահել մինչև մեր անցնելը։ Երբ Գեթսբին «Մերթոն Քոլեջ Գրադարանի» դուռը ծածկեց, ես պատրաստ էի երդվելու, որ լսեցի Բվեճի դիվային ծիծաղը։
Մենք վերև գնացինք, անցանք «ոճավոր» ննջարանների միջով, ուր թարմ ծաղիկները բազմերանգին էին տալիս վարդագույն և բաց մանիշակագույն մետաքսյա հարդարանքի մեջ, դիտեցինք զարդասենյակները, ավազանասենյակները, հատակում տեղադրված տաշտակներով լոգարանները և սենյակներից մեկում դեմ առ դեմ ելանք գիշերանոցը հագին գզգզված մազերով մի մարդու, որը հատակի վրա լյարդի համար բուժիչ վարժություններ էր առնում։ Դա պարոն Քլիփսփրինգերն էր՝ կենվորը։ Ես առավոտյան տեսել էի նրան լողափում սովահար թափառելիս։ Ի վերջո մտանք Գեթսբիի հարկաբաժինը՝ բաղկացած ննջարանից, լողարանից և Ռոբերթ Ադամ ոճի առանձնասենյակից, ուր մի բաժակ շարտրոզ խմեցինք, որը նա հանեց պատի պահարանից։
Գեթսբին հայացքը չէր կտրում Դեյզիից, և, կարծում եմ, վերագնահատեց իր տան յուրաքանչյուր իրը ըստ սիրեցյալի աչքերի արտահայտության։ Երբեմն ինքն էր վերացած նայում շուրջը՝ իր ունեցվածքին, ասես Դեյզիի իրական և ցնցող ներկայությունից բոլոր իրերը դադարել էին իրական լինելուց։ Մի անգամ սայթաքեց և քիչ մնաց ընկներ աստիճաններից։
Նրա ննջարանը բոլոր սենյակներից ամենապարզն էր, չհաշված զարդասեղանի փայլատ, մաքուր ոսկուց պատրաստված հարդարանքի պարագաները։ Դեյզին հրճվանքով վերցրեց խոզանակը, հարթեցրեց մազերը, իսկ Գեթսբին նստեց, ձեռքով աչքերը հովանի արեց ու ծիծաղեց։
― Տարօրինակ է, բարեկամ,— զվարթ ասաց նա։— Որքան էլ ուզում եմ... որքան էլ փորձում եմ։
Ըստ երևույթին, նա երկու իրավիճակ էր անցել և այժմ երրորդն էր թևակոխում։ Շփոթմունքից ու չպատճառաբանված ուրախությունից հետո Դեյզիի ներկայությունը նրան հիացմունք էր պատճառում։ Նա այնքան երկար էր այդ մասին մտածել, այնքան պարզ էր պատկերացրել այդ ամենը, համբերությամբ, այսպես ասած՝ ատամները սեղմած աներևակայելի լարվածությամբ սպասել, որ հիմա չափից դուրս լարված ժամացույցի զսպանակի պես թուլանում էր։
Մի րոպե անց նա իրեն հավաքեց և ի ցույց մեզ բացեց երկու հսկայական պահարան, ուր կախՎած էին բազմաթիվ կոստյումներ, խալաթներ, փողկապներ, իսկ տասնյակ վերնաշապիկներ աղյուսների նման շարք էին կազմել կողք կողքի։
― Անգլիայում կա մեկը, որն ինձ համար շորեր է գնում։ Գարնան ու աշնան սկզբին ուղարկում է այն ամենը, ինչ անհրաժեշտ է։
Նա վերցրեց մի կույտ վերնաշապիկ ու սկսեց մեկ առ մեկ շպրտել դրանք մեր առջև՝ վերնաշապիկներ՝ մաքուր վուշից, հաստ մետաքսից, նրբագեղ բամբակյա կտորից, որոնք ընկնելիս կորցնում էին ծալքերը և գույնզգույն խառնաշփոթությամբ ծածկում սեղանը։ Տեսնելով մեր հիացմունքը, նա բերեց նորերը և ճոխ փափուկ կույտը առավել բարձրացավ գծավոր, պտավոր, վանդակավոր, մարջանագույն, կանաչավուն, երկնագույն, բաց նարնջագույն վերնաշապիկներով՝ վրան լեղակագույն սկզբնատառեր ասեղնագործած։ Հանկարծ Դեյզին խեղդուկ ձայն հանեց ու գլուխը հակելով վերնաշապիկների վրա՝ սկսեց ուժգին արտասվել։
― Այնքա՜ն սիրուն են,— հեկեկում էր նա, և նրա ձայնը գնալով խլացավ փափուկ ծալքերի մեջ։— Լացս գալիս է, որովհետև ես երբեք... երբեք չեմ տեսել այսպիսի գեղեցիկ շապիկներ։
{{ԵրեքԱստղ}}
Տնից հետո մենք անցանք պարտեզը, ավազանը, ջրաթիռը և միջնամառային ծաղիկները դիտելուն, բայց նորից սկսեց անձրևել, և երեքով կանգնած պատուհանի մոտ, աչքներս հառեցինք հեռուն՝ դեպի Սաունդի ալեծուփ մակերեսը։
― Եթե մառախուղ չլիներ, ծովածոցի ծայրին կերևար տունդ,— ասաց Գեթսբին։— Նավամատույցի ծայրին ամբողջ գիշեր կանաչ լույս է վառվում։
Դեյզին կտրուկ թևանցուկ արեց նրան, բայց Գեթսբին ասես ամբողջովին խորասուզված էր հենց նոր ասածի մեջ։ Հավանաբար հասկացավ, որ այդ լույսի հսկայական նշանակությունը առհավետ կորավ իր համար։ Առաջ, երբ իրենց միջև ընկած էր անսահման տարածություն, նրան թվում էր, որ այդ լույսը շողում էր Դեյզիին շատ մոտ, համարյա կողքին, նման լուսնի հարևանությամբ թարթող աստղի։ Այժմ այն կրկին վերածվեց կանաչ լապտերի՝ նավամատույցի ծայրին։ Կախարդված առարկաների թիվը մեկով պակասել էր նրա համար։
Ես սկսեցի քայլել սենյակի կիսախավարում՝ զննելով զանազան անորոշ իրեր։ Գրասեղանի վերևի ծովայինի համազգեստով տարեց մարդու լուսանկարը գրավեց ուշադրությունս։
― Սա ո՞վ է։
― Սա՛։ Պարոն Դան Քոդին է, բարեկամ։
Անունը ծանոթ էր։
― Նա մեռած է։ Իմ լավագույն ընկերն էր։
Գզրոցի վրա Գեթսբիի փոքրիկ նկարն էր՝ նույնպես ծովայինի համազգեստով, գլուխը մարտականորեն ետ գցած․ հավանաբար տասնութ տարեկանում էր նկարվել։
― Ա՜յ քեզ հրաշք,— բացականչեց Դեյզին։— Ինչ սիրուն մազափունջ է։ Դու երբեք ինձ չես ասել, որ մազափունջ ես ունեցել կամ էլ զբոսանավ։
― Այստեղ նայեցեք,— շտապ կանչեց Գեթսբին։— Թերթերից շատ հատվածներ եմ կտրել֊հավաքել, բոլորն էլ՝ քո մասին։
Նրանք կողք կողքի կանգնած աչքի էին անցկացնում լրագրերի կտրածոները։ Ես պատրաստվում էի խնդրել Գեթսբիին, որ ցույց տա սուտակները, երբ հեռախոսը զնգաց։
― Այո․․․ Դե, հիմա չեմ կարող խոսել․․․ ես հիմա չեմ կարող խոսել, բարեկամ․․․ ես ասացի՝ փոքր քաղաք․․․ նա պետք է որ իմանա, թե ինչ բան է փոքր քաղաքը․․. Դե, եթե ըստ նրա Դեթրոյթը փոքր քաղաք է, ուրեմն նա մեզ պետք չէ․․․
Եվ կախեց լսափողը։
― Եկեք այստեղ, արա՛գ,— բարձր ձայնեց Դեյզին պատուհանին մոտենալով։
Անձրևը շարունակվում էր, արևմուտքում մթությունը ճեղքվել էր, և ծովի վրա կախվել էին կարմրավուն, ոսկեգույն փետրավոր ամպերի քուլաներ։
― Նայեցեք դրանց,— շշնջաց Դեյզին, ապա շշուկով ավելացրեց։— Ես կուզեի բռնել այդ կարմրավուն ամպերից մեկը, քեզ նստեցնել վրան ու հրել։
Ես փորձեցի հրաժեշտ տալ, բայց նրանք չթողեցին։ Գուցե իմ ներկայությունը ավելի էր զգացնել տալիս նրանց մենակությունը։
― Ես գիտեմ, թե ինչ պետք է անենք,— ասաց Գեթսբին։— Քլիփսփրինգերին կանչենք դաշնամուր նվագի։
Նա դուրս եկավ սենյակից բղավելով՝ «Իվինգ» և քիչ անց վերադարձավ շվարած, փոքր֊ինչ հյուծված, ցանցառ հարդագույն մազերով երիտասարդի հետ, որի քթին կրիայի պատյանից պատրաստված շրջանակով ակնոց էր դրված։ Քլիփսփրինգերն այժմ պատշաճորեն հագնված էր՝ վիզը բաց մարզական վերնաշապիկ, թենիսի կոշիկներ և ամպագույն քաթանե տաբատ։
― Մենք ձեզ խանգարեցի՞նք,— քաղաքավարի հարցրեց Դեյզին։
― Ես քնած էի,— շփոթմունքի նոպայի մեջ գոռաց Քլիփսփրինգերը։
— Այսինքն, ես արդեն արթնացել էի։ Հետո վեր կացա...
― Քլիփսփրինգերը դաշնամուր է նվագում,— կարճ կտրելով ասաց Գեթսբին։— Ճիշտ չե՞մ ասում, Իվինգ։
― Ես լավ չեմ նվագում։ Մի կերպ նվագում եմ... Երկար ժամանակ չեմ...
― Գնանք ներքև,— ընդհատեց Գեթսբին և ինչ֊որ բան չրխկացրեց։ Մոխրագույն պատուհաններն անհետացան, և տունն ամբողջովին լուսավորվեց։
Երաժշտասենյակում Գեթսբին վառեց դաշնամուրի կողքի մենավոր լապտերը։ Ապա դողդոջուն մատներում բռնած լուցկին մոտեցրեց Դեյզիի ծխախոտին և նրա հետ միասին նստեց բազմոցին, սենյակի մյուս ծայրին, ուր միայն միջանցքի ջահն էր ցայտկլտում պսպղուն հատակի վրա։
Քլիփսփրինգերը «Սիրո բույնը» նվազելուց հետո շրջեց աթոռը և մթության մեջ դժբախտ հայացքով փնտրեց Գեթսբիին։
― Հասկացիր, ես վաղուց է չեմ նվագել։ Ես ասացի քեզ, որ չեմ կարող նվագել։ Ես կորցրել եմ...
― Շատ ես խոսում, բարեկամ, նվագիր,— հրամայեց Գեթսբին։
<poem>
:::Առավոտից իրիկուն
:::Չիք մեզ համար խնդություն...
</poem>
Դրսում քամին ոռնում էր, և Սաունդի վրա թեթև ամպրոպն էր ճայթում։ Վեսթ Էգգում արդեն վառվում էին լույսերը։ Մարդատար էլեկտրագնացքները, մխրճվելով անձրևի ու մառախուղի մեջ, Նյու Յորքից տուն էին բերում ուղևորներին։ Մարդկային հոգու փոխակերպման ժամն էր, և օդը հագեցած էր հուզմունքով։
<poem>
:::Հարուստներն են հարստանում անընդհատ,
:::Աղքատները երեխաներ ծնում մինչ աչդ․․.
:::Պարզից էլ պարզ է մի բան՝
:::Չիք մեզ համար խնդություն
:::Առավոտից իրիկուն․․․
</poem>
Երբ մոտեցա հրաժեշտ տալու, տեսա, որ Գեթսբիի դեմքը շփոթմունքի նախկին արտահայտությունն էր ընդունել, ասես մի տարտամ կասկած էր պատել նրան իր ներկա երջանկության մասին։ Համարյա հինգ տարի։ Նույնիսկ այսօր կարող է պահեր եղած լինեին, երբ Դեյզին չէր հասել Գեթսբիի երազների Դեյզիին, ոչ թե իր սեփական մեղքով, այլ նրա ստեղծած կերպարի հսկայական կենսունակության շնորհիվ։ Այդ կերպարը Դեյզիից լավն էր, աշխարհում ամեն ինչից վեր․ Գեթսբին կերտել էր այն ստեղծագործական հանճարով, շարունակ կատարելագործելով, զարդարելով ճամփին հանդիպած յուրաքանչյուր սիրուն փետուրով։ Ոչ մի շոշափելի գեղեցկություն չի կարող մրցել այն բանի հետ, ինչ մարդ ի վիճակի է կուտակել իր դիվային հոգում։
Ես տեսա, թե ինչպես Գեթսբին իրեն նկատելիորեն հավաքեց, բռնեց Դեյզիի ձեռքը և հուզված շրջվեց դեպի նա, երբ վերջինս ինչ-որ բան էր շշնջում նրա ականջին։ Կարծում եմ, որ ամենից շատ նրան ձգում էր Դեյզիի ձայնը իր փոփոխական, տենդագին ջերմությամբ, որովհետև ձայնը չէր կարող անիրական լիներ. այդ ձայնը անմահ երգ էր։
Նրանք մոռացել էին ինձ, բայց Դեյզին գլուխը բարձրացրեց և ձեռքը երկարեց իմ կողմը, իսկ Գեթսբիի համար ես այլևս գոյություն չունեի։ Մի անգամ ևս նայեցի նրանց, նրանք էլ ինձ՝ հեռավոր հայացքով, կլանված իրենց ներքին կյանքով։ Ես դուրս եկա սենյակից և անձրևի տակ իջա մարմարյա աստիճաններով, թողնելով նրանց այնտեղ միասին։
== Գլուխ վեցերորդ ==
