Changes

Սարյակ մի սպանիր․․․

Ավելացվել է 20 553 բայտ, 14:30, 28 Հունիսի 2015
/* Գլուխ 7 */
== Գլուխ 7 ==
 
Ամբողջ շաբաթ Ջիմը լուռ էր և մռայլ։ Ես փորձեցի մտնել նրա կաշվի մեջ և նմանվել նրան, ինչպես խորհուրդ էր տվել այն ժամանակ Ատտիկուսը։ Եթե ես ստիպված լինեի գիշերվա ժամը երեքին մենակ գնալ Ռեդլիների բակը, վաղն ևեթ ինձ հոդին կհանձնեին։ Այդ պատճառով ես Ջիմին հանգիստ թողեցի ու աշխատեցի նրան չձանձրացնել։
 
Դպրոցական պարապմունքներն սկսվեցին։ Երկրորդ դասարանը, պարզվեց, որ աոաջինից պակասը չէր, նույնիսկ ավելի վատ, մեր քթերի առջև նորից քարտեր էին թափահարում և թույլ չէին տալիս ո՛չ կարդալ, ո՛չ գրել։ Պատի ետևից լսվող քրքիջի պայթյունից կարելի էր դատել, թե դասարանում ինչպես են գնում միսս Կերոլայնի գործերը, ընդ որում, այնտեղ մնացել էր հավերժական երկտարեցիների մի ամբողջ խումբ, և նրանք օգնում էին կարգ ու կանոն հաստատելուն։ Մի բան էր լավ, հիմա ես այնքան դասեր ունեի, որքան և Ջիմը, և, սովորաբար, ժամը երեքին մենք միասին էինք տուն վերադառնում։
 
Մեկ անգամ մենք վերադառնում էինք դպրոցի բակով, և հանկարծ Ջիմը հայտարարեց.
 
― Մի բան կա, դեռ քեզ չեմ ասել։
 
Վերջին մի քանի օրում նա ինձ հետ երկու բառ անգամ իրար ետևից չէր խոսել, հարկավոր էր նրան ոգևորել։
 
― Այդ ինչի՞ մասին,— հարցրի ես։
 
― Այն գիշերվա։
 
― Դու ինձ այն գիշերվա մասին առհասարակ ոչինչ չես ասել։
 
Ջիմը ձեռքը թափահարեց, ասես մոծակ քշելիս լիներ։ Մի փոքր լռեց, հետո ասաց․
 
― Երբ ես վերադարձա շալվարս բերելու... այն ժաւմանակ երբ նրա միջից դուրս եկա, ամբողջովին ընկել էր փշալարերին, և ես ոչ մի կերպ չկարողացա պոկել։ Իսկ երբ, իսկ երբ վերադարձա...— Ջիմը աղմուկով շունչը հետ բերեց։— Երբ վերադարձա, շալվարս ծալած կախված էր ցանկապատից, կարծես ինձ էր սպասում։
 
― Կախվա՞ծ էր...
 
― Եվ հետո...— Ջիմը խոսում էր միալար ձայնով, առանց որևէ արտահայտության։— Այ, երբ որ տուն հասնենք, ես քեզ ցույց կտամ։ Շալվարս կարված էր ոչ այնպես, ինչպես կանայք են կարում, այլ այնպես, ինչպես ես ինքս կկարեի։ Ծուռումուռ։ Կարծես․․․
 
― ...կարծես ինչ֊որ մեկր իմացել է, որ դու շալվարի համար կգնաս։
 
Զիմը ցնցվեց։
 
― Կարծես ինչ֊որ մեկը կարդացել էր իմ մտքերր... և գիտեր, թե ես ինչ պետք է անեմ։ Ախր ոչ ոք չի կարող նախապես ասել, թե ես ինչ պետք է անեմ, դրա համար պետք է ճանաչել հենց ինձ, ճի՞շտ է, Մեծաչքանի։
 
նա շատ խեղճացած էր խոսում։ Ես որոշեցի նրան հանգստացնել։
 
— Այդ ոչ ոք չի կարող նախապես ասել, դա կարող է ասել թերևս միայն տնեցին, քո մտերիմը։ Նույնիսկ ես էլ երբեմն չեմ իմանում, թե դու ինչ ես ուզում անել։
 
Մենք անցնում էինք մեր ծառի մոտով։ Պոկված ճյուղից առաջացած փչակում մի կտոր պարան կար։
 
― Ձեռք մի տա, Ջիմ,— ասացի ես։— Դա ինչ֊որ մեկի գաղտնարանն է։
 
― Չեմ կարծում, Մեծաչքանի։
 
― Ո՛չ, կարծիր։ Ուոլտեր Կանինգհեմի նման մեկը մեծ դասամիջոցին գալիս է այստեղ և զանազան իրեր է թաքցնում, իսկ մենք էլ վերցնում ենք։ Գիտե՞ս ինչ, արի ձեռք չտանք, երկու օր սպասենք։ Եթե ոչ ոք չվերցրեg, այն ժամանակ կվերցնենք, լա՞վ։
 
― Դե լավ, գուցե դու ճիշտ ես,— ասաց Ջիմը։— Գուցե մի որևէ երեխա գալիս է այստեղ ու մեծերից թաքցնում իր իրերը։ Դու նկատե՞լ ես, արձակուրդների ժամանակ այստեղ ոչինչ չի լինում։
 
― Ըհը՛,— ասացի ես,— բայց չէ՞ որ մենք ամռանը այստեղ չենք էլ գալիս։
 
Մենք գնացինք տուն։ Մյուս առավոտ պարանը նույն տեղում էր։ Երրորդ օրը Ջիմը վերցրեց և խրեց գրպանը։ Այդ օրվանից փչակում հայտնված ամեն ինչ մենք համարում էինք մերը։
 
 
Երրորդ դասարանում ձանձրույթից կարելի էր մեռնել, բայց Ջիմը հավատացնում էր, թե տարեցտարի կգնա դեպի լավը, նրա համար էլ էր սկզբում այդպես եղել, միայն վեցերորդ դասարանում ես ուշադրության արժանի մի ինչ֊որ բան իմանում։ Երևում է, վեցերորդ դասարանը նրան սկզբից ևեթ դուր էր եկել, նա մի կարճատև եգիպտական շրջան ապրեց, աշխատում էր դառնալ տախտակի նման տափակ՝ մի ձեռքը ձիգ պահում էր առջևում, մյուսը դնում թիկունքին, քայլելիս էլ թաթը թաթի առաջ էր դնում, իսկ ես բերանս բաց նայում էի այդ բոլորին։ Նա հավատացնում էր, որ հին եգիպտացիները այդպես են քայլել․ ես ասացի՝ այն ժամանակ անհասկանալի է, թե նրանք ոնց են կարողացել որևէ բան անել, բայց Ջիմն ասաց, թե նրանք ավելի շատ բան են արել, քան ամերիկացիները, նրանք հնարել են զուգարանի թուղթը և հավերժական զմուռսը, ի՞նչ կլիներ մեր վիճակը, եթե նրանք չլինեին։ Ատտիկուսը ինձ ասաց՝ դեն գցիր ածականները և այն ժամանակ ամեն ինչ ճիշտ կստացվի։
 
Հարավային Ալաբամայում տարվա եղանակները շատ էլ որոշակի չեն. ամառը կամաց֊կամաց աշնան է փոխվում, իսկ աշունից հետո երբեմն իսկի էլ ձմեռ չի անում, այլ անմիջապես սկսվում են գարնանային օրերը, իսկ նրանց ետևից՝ նորից ամառ։ Այդ աշունը երկարատև էր և տաք, նույնիսկ երբեք էլ ստիպված չեղանք բաճկոն հագնելու։ Մեկ անգամ, հոկտեմբերի մի լավ օր, ես և Ջիմը շտապով գնում էինք ծանոթ ճանապարհով, և կրկին ստիպված եղանք կանգ առնել մեր փչակի առջև։ Այս անգամ նրա մեջ երևում էր ինչ֊որ սպիտակ բան։
 
Ջիմը ինձ շնորհեց տիրություն անելը, և ես այնտեղից դուրս քաշեցի մեր գանձը։ Դրանք երկու տիկնիկներ էին, որոնք տաշված էին օճառի կտորներից։ Մեկը տղա էր, մյուսի վրա շրջաղգեստի նման մի բան կար։
 
Ես նույնիսկ չհասցրեցի էլ ուշքի գալ, որ հմայությունը միայն հեքիաթներում է լինում, վժժացի և տիկնիկները շպրտեցի։
 
Ջիմը ակնթարթորեն դրանք բարձրացրեց։
 
― Ինչ է, խելքդ գլխի՞դ է, թե չէ,— գռռաց նա և սկսեց տիկնիկների վրայից դեղին փոշին մաքրել։— Տես, թե ինչ լավերն են։ Սրանց նմանը իսկի չեմ տեսել։
 
Եվ տիկնիկները մեկնեց ինձ։ Դրանք ճիշտ և ճիշտ երկու մանկիկներ էին։ Տղան կարճ շալվարով էր, մազափունջը թափված մինչև հոնքերը։ Ես նայեցի Ջիմին։ Շագանակավուն մի քուլա, մազաբաժանից կախված էր ցած։ Առաջ ես այդ չէի նկատել։
 
Ջիմը հայացքը տիկնիկ֊աղջկանից գցեց ինձ։
 
Տիկնիկը ճակատին խոպոպիկ ուներ։ Ես էլ։
 
― Այդ մենք ենք,— ասաց Ջիմը։
 
― Քո կարծիքով, ո՞վ է դրանք սարքել։
 
― Մեր ծանոթներից ո՞վ է կարողանում փորագրել։
 
― Միստեր Էյվերին։
 
—— Նա իսկի էլ այդ չի անում։ Ես ասում եմ՝ ո՞վ է կարողանում մարդկային կերպարանքներ փորագրել։
 
Միստեր Էյվերին ամեն շաբաթ մեկական ձող էր տաշտշում, նա այդ ձողից ատամ քչփորելու չոփ էր սարքում և հետո ծամում։
 
— Հալա միսս Ստիվենի Կրոուֆորդի էլ կավալերն է,— ավելացրի ես։
 
― Ճիշտ է, նա կարողանում է փորագրել, բայց չէ որ նա ապրում է քաղաքից դուրս։ Նա մեզ տեսնելու հնարավորություն էլ չունի։
 
― Միգուցե նստում է պատշգամբում և նայում ոչ թե միսս Ստիվենիին, այլ ինձ ու քեզ։ Ես նրա տեղը լինեի՝ միսս Ստիվենիին չէի նայի։
 
Ջիմը հայացքը անթարթ հառեց ինձ, և, վերջապես, ես հարցրի, թե ինչ է պատահել, բայց նա միայն ասաց՝ ոչինչ, Մեծաչքանի։ Տանը նա տիկնիկները պահեց իր մոտ, սնդուկում։
 
Երկու շաբաթ էլ չէր անցել, երբ մենք գտանք մի ամբողջ տուփ ծամոն և քեֆներս ուզածին չափ զվարճացանք։ Ջիմը կարծես բոլորովին մտքից հանել էր, որ Ռեդլիների տան շրջակայքում եղած ամեն ինչ թունավոր է։
 
Մի շաբաթ էլ անց, փչակում հայտնվեց փայլը կորցրած մի մեդալյոն։ Ջիմը տարավ Ատտիկուսի մոտ, Ատտիկուսն ասաց, դա գրագիտության համար տրված մեդալ է. դեռևս մեր ծննդից առաջ, Մեյկոմբ գավառի դպրոցներում մրցումներ էին լինում, թե ով ամենից լավ կգրի, և հաղթողին մեդալ էին տալիս։ Ատտիկուսը ասաց՝ հավանաբար ինչ֊որ մեկը կորցրել է, մենք հարևաններին չե՞նք հարցրել։ Ես ուզում էի բացատրել, թե մենք որտեղ ենք գտել, բայց Ջիմը թևս քաշեց և հետո Ատտիկուսին հարցրեց, նա արդյոք չի՞ հիշում, թե ով է այդպիսի մեդալ ստացել։ Ատտիկուսը չէր հիշում, բայց մեր գտած ամենալավ բանը դրանից չորս օր հետո գտածն էր. գրպանի ժամացույց՝ շղթայով և ալյումինե փոքրիկ դանակով։ Ժամացույցը չէր աշխատում։
 
― Ջիմ, քո կարծիքով սա մի տեսակ սպիտակ ոսկի է, չէ՞։
 
― Չգիտեմ։ Ատտիկուսին ցույց տանք։
 
Ատտիկուսն ասաց՝ եթե ժամացույցը նոր լիներ, դանակի և շղթայի հետ հավանաբար տասը դոլար կարժենար։
 
― Դու այդ դպրոցո՞ւմ ես փոխել որևէ մեկի հետ,— հարցրեց նա։
 
― Ո՛չ, ո՛չ, սըր,— Ջիմը գրպանից դուրս քաշեց պապի Ժամացույցը, Ատտիկուսը թույլ էր տվել նրան շաբաթը մեկ անգամ վերցնել, միայն թե զգույշ լիներ, և այդ օրերին Ջիմը քայլում էր այնպես, կարծես ապակի էր կուլ տվել։— Ատտիկուս, եթե դու դեմ չես, ես, ավելի լավ է, սա կվերցնեմ։ Միգուցե նորոգեմ։
 
Երբ Ջիմը վարժվեց պապի ժամացույցին, նրան ձանձրացրեց ամբողջ օրը ժամացույցի համար դողալը, մանավանդ որ արդեն կարիք էլ չուներ ամեն րոպե նայելու, թե ժամը քանիսն է։ Նա շատ վարպետորեն ժամացույցը քանդեց և նորից հավաքեց, միայն թե մեկ զսպանակ և երկու փոքրիկ անվիկ չտեղավորվեցին, բայց ժամացույցը, միևնույն է, չաշխատեց։
 
― Ո՛ւֆ,— հառաչեց նա։— Բան չի դուրս գալիս։ Լսի՛ր, Մեծաչքանի․․․
 
― Հը՛։
 
― Գուցե հարկավոր է նամակ գրել նրան, ով այս ամենը մեզ համար դնում է փչակը։
 
― Այ, դա լավ կլինի, Ջիմ, մենք շնորհակալություն կհայանենք․․․ Այդ ի՞նչ է։
 
Ջիմը փակեց ականջները ու գլուխն օրորեց։
 
― Չեմ հասկանում, ոչինչ չեմ հասկանում․․․ ինքս էլ չգիտեմ, Մեծաչքանի...— Ջիմը հայացքը հառեց հյուրասենյակի կողմը։— Գուցե Ատտիկուսին ասենք․․․ Ո՛չ, չարժի։
 
― Թող ես ասեմ։
 
― Չէ, պետք չի։ Լսի՛ր, Մեծաչքանի․․․
 
― Ի՞նչ ես ասում։
 
Ամբողջ երեկո Ջիմի լեզուն քոր էր գալիս, որ ինձ ինչ֊որ բան հայտնի, մեկ աչքերը փայլեցնելով շրջվեց դեպի ինձ, մեկ էլ նորից միտքը փոխեց։
 
― Հե՛չ, ոչինչ էլ չեմ ասում։
 
― Արի նամակ գրենք։— Ես նրա քիթը խրեցի թուղթն ու մատիտը։
 
― Լա՛վ։ «Թանկագին միստեր...»։
 
― Իսկ ի՞նչ դիտես, թե նա տղամարդ է։ Գրազ կգամ, որ դա միսս Մոդին է... Ես վաղուցվանից դիտեմ, որ դա նրա գործն է։
 
― Է՜, միսս Մոդին մաստակ չի ծամում,— Ջիմը քմծիծաղեց։— Բայց նա երբեմն շա՛տ լավ է խոսում։ Մեկ անգամ ես ցանկացա նրան մաստակ հյուրա սիրել, իսկ նա ասաց. ոչ, շնորհակալ եմ, մաստակը կպչում է քիմքիս, և այդ ժամանակ դառնում եմ անբարբառ։ Գեղեցիկ է հնչում, ճի՞շտ է։
 
― Ըհը, նա երբեմն շատ գեղեցիկ է խոսում։ Չնայած իսկապես, նա որտեղի՞ց պիտի վերցներ այս ժամացույցն ու շղթան։
 
«Հարգելի սըր,— սկսեց շարադրել Ջիմը։— Մենք շատ երախտապարտ ենք ձեզ ժամացույցի և այն ամենի համար, որ դուք դրել եք փչակը։ Ձեզ անկեղծ նվիրված Ջերեմի Ատտիկուս Ֆինչ»։
 
― Եթե այդպես ստորագրես, նա չի հասկանա, թե այդ դու ես։
 
Ջիմը մաքրեց իր անունը և պարզապես ստորագրեց՝ Ջիմ Ֆինչ։ Տակը ստորագրեցի նաև ես՝ Ջին Լուիզա Ֆինչ (Մեծաչքանի)։ Ջիմը նամակը դրեց ծրարի մեջ։
 
Հաջորդ առավոտյան, երբ մենք գնում էինք դպրոց, նա առաջ վազեց և կանգ առավ մեր ծառի մոտ։ Նա դեմքն արած դեպի ինձ կանգնեց, նայեց փչակին, և ես տեսա, որ նա ամբողջովին սփրթնեց։
 
― Մեծաչքանի։
 
Ես մոտ վազեցի։
 
Ինչ֊որ մեկը մեր փչակին ցեմենտ է ծեփ ել։
 
― Դե լաց մի լինի, Մեծաչքանի, պետք չէ․․․ Դե լա՜վ, մի լա, լսո՜ւմ ես... կրկնում էր նա ամբողջ ճանապարհին։
 
Երբ մենք եկանք տուն նախաճաշելու, Ջիմը շտապով կուլ տվեց եղած֊չեղածը, վազեց պատշգամբ և կանգնեց սանղուղքի վերին աստիճանին։ Ես դուրս եկա ետևից։
 
― Դեռ չի անցել...— ասաց նա։
 
Մյուս օրը Ջիմը նորից հսկում էր, և այդ իզուր չանցավ։
 
― Բարև՛ ձեզ։
 
― Բարև՛ ձեզ, միստեր Նաթան,— ասաց նա։
 
― Բարև ձեզ Ջիմ և Ջին Լուիզա,— շարունակելով քայլել, պատասխանեց միստեր Նաթան Ռեդլին։
 
― Միստեր Ռեդլի...— ասաց Ջիմը։
 
Միստեր Ռեդլին ետ նայեց։
 
― Միստեր Ռեդլի․․․ը․․․ը այդ դո՞ւք եք ա՛յ այն ծառի փչակը ցեմենտով ծեփել։
 
― Այո, ես այն լցրել եմ։
 
― Իսկ ինչո՞ւ, սըր։
 
― Ծառը մեռնում է։ Երբ ծառերը հիվանդանում են, հարկավոր է նրանց ցեմենտով բուժել։ Ժամանակն է, որ այդ իմանաս, Ջիմ։
 
Ամբողջ օրվա ընթացքում Ջիմն այլևս այդ մասին չխոսեց։ Երբ մենք անցնում էինք մեր ծառի մոտով, նա ափով մտախոհ խփում էր ցեմենտին և հետո դարձյալ անվերջ ինչ-որ մտածում։ Երևում էր, որ տրամադրությունը ժամ առ ժամ վատանում է, և ես ինձ հեռու պահեցի։
 
Երեկոյան ինչպես միշտ, գնացինք Ատտիկուսին դիմավորելու, որը վերադառնում էր աշխատանքից։ Արդեն մեր արտասանդուղքի մոտ Ջիմն ասաց․
 
― Ատտիկուս, խնդրում եմ, ապա նայիր ահա այն ծառին։
 
― Ո՞ր։
 
― Ռեդլիների հողամասի, ա՛յ այն, որ դպրոցին ամենից մոտն է։
 
― Տեսն ում եմ, իսկ ի՞նչ է որ։
 
― Այդ ծառը մեռնո՞ւմ է։
 
― Ո՛չ, ինչո՞ւ։ Նայիր, բոլոր տերևներն էլ կանաչ են, խիտ, ոչ մի տեղ չի դեղնել․․․
 
― Եվ այդ ծառը հիվանդ չէ՞։
 
― Նա այնպես առողջ է, ինչպես դու։ Ջիմ։ Իսկ ի՞նչ կա որ։
 
― Միստեր Ռեդլին ասաց, որ այդ ծառը մեռնում է։
 
― Դե, կարող է պատահել։ Հավանաբար միստեր Ռեդլին իր ծառերը ավելի լավ գիտե, քան ես և դու։
 
Ատտիկուսը գնաց տուն, իսկ մենք մնացինք պատշգամբում։ Ջիմը հենվեց սյանը և սկսեց մեջքը քսել նրան։
 
― Ջիմ, մեջքդ քո՞ր է գալիս,— հարցրի ես, որքան կարող էի քաղաքավարությամբ։ Նա չպատասխանեց։ Ես ասացի՝ գնանք տուն։
 
― Հետո կգամ։
 
Նա կանգնեց պատշգամբում, մինչև որ բոլորովին մթնեց, ես նրան սպասում էի։ Երբ մենք տուն մտանք, ես տեսա, որ նա քիչ առաջ լաց էր եղել, նրա դեմքի վրայով կեղտոտ զոլեր էին անցնում, որտեղով որ այդ ընդունված է, բայց թե ինչպես էր եղել, որ ես չէի լսել։
== Գլուխ 8 ==
Վստահելի
83
edits