— Մինչև ոսկորներս սառել եմ,— ատամները չխկչխկացնելով բողոքեց Գիմլին և սկսեց ոտքերով դոփել գետնին ու ծափ զարկել, որ տաքանա: Գիշերը վերջանում էր:
Լուսադեմին բարեկամները նախաճաշ պատրաստեցին և ու որոշեցին մեկ անգամ էլ զննել մարտի դաշտը` հուսալով գտնել հոբիթների հետքը:
— Մտքիցս չի հեռանում երեկվա ծերունին,— ասաց Գիմլին: — Ես շատ ավելի հանգիստ կլինեմ, եթե նրա հետքերը գտնվեն:
— Եվ ի՞նչ կա ի՞նչն է այդտեղ հանգստացնող,— հարցրեց Լեգոլասը:
— Դե՛, եթե քայլում է հողի վրայով ու հետքեր թողնում, նշանակում է՝ նա ուղղակի մի հասարակ ծերունի է, ուրիշ ոչինչ,— բացատրեց թզուկը:
— Գուցե և այդպես է,— համաձայնեց էլֆը,— բայց այստեղ նույնիսկ ծանր ճտքավոր կոշիկները հետք չեն թողնի. խոտը չափազանց բարձր է ու ճկուն:
— Դրանով հետքագետին չես շփոթեցնի,— առարկեց Գիմլին: — Արագորնին մի հատիկ տրորված ցողունն էլ է բավական: Միայն թե վախենում եմ նա ոչինչ չի գտնի, նույնիսկ հիմա, հիմա՝ երբ լույսը բացվել է: Սարումանի ձեռքի գործն է: Այդ նրա ուրվականն էր, ես դրանում համոզված եմ: Գուցե՞ նա հիմա էլ է մեզ հետևում անտառից:
— Բացառված չէ,— ասաց Արագորնը: — Թեպետ Սակայն ես լիովին վստահ չեմ: Առհասարակ ինձ ձիերն են մտահոգում: Դու, Գիմլի, ասացիր, որ նրանց ինչ-որ մեկը վախեցրեց և նրանք փախան: Բայց, իմ կարծիքով, այնքան էլ դա այդպես չէ: Լեգոլաս, իսկ դու լսեցի՞ր նրանց խրխնջոցը: Քո կարծիքով նրանք վախեցա՞ծ էին:
— Իմ կարծիքով՝ ոչ: Ես շատ լավ էի նրանց լսում: Եթե մթությունը և մեր սեփական վախը չլիներչլինեին, կմտածեի, որ ձիերն ուրախությունից են վրնջում, ասես հանդիպած լինեին իրենց հին ընկերոջը:
— Ինձ էլ այդպես թվաց,— ասաց Արագորնը: — Սակայն մենք չենք կարող լուծել այդ հանելուկը, մինչև ձիերը չգտնվեն: Լա՛վ, շուտով արևը կծագի, հանելուկները թող մնան հետո: Սկսենք հենց մեր ճամբարից, հարկավոր է ուշադիր հետազոտել տարածքը: Մեր խնդիրը հոբիթների հետքը գտնելն է, գիշերային հյուրի մասին հետո կմտածենք: Եթե նրանց ինչ-որ կերպ հաջողվել է փախչել, ապա կարող էին թաքնվել միայն անտառում, այլապես նրանց անմիջապես կտեսնեինկնկատեին: Եթե այստեղից մինչև անտառեզր ոչինչ չգտնենք, կվերադառնանք ու կրկին կհետազոտենք մարտի դաշտը, իսկ հետո՝ մոխրակույտը: Թեպետ դժվար թե մոխիրների մեջ ինչ-որ բան գտնենք՝ ռոհիրիմները չափազանց լավ գիտեն իրենց գործը:
Բարեկամներն սկսեցին չորեքթաթ հետազոտել հողը՝ շոշափոլով շոշափելով յուրաքանչյուր ցողուն: Ծառը, որի անշունչ տերևները թեթև սոսափում էին արևելյան սառը քամուց, լուռ թախիծով հետևում էր նրանց: Արագորնն աստիճանաբար հեռանում էր ճամբարից: Հետևում թողնելով գետամերձ պահապան կրակից մնացած մոխրակույտը՝ նա շարժվեց դեպի բլուրը, որտեղ տեղի էր ունեցել մարտը: Հանկարծ նա կանգ առավ ու այնքան ցածր կռացավ, որ քիթը քսվեց խոտերին: Հետո շրջվեց ու ձայն տվեց ընկերներին: Լեգոլասն ու Գիմլին շտապեցին Արագորնի մոտ:
— Վերջապե՛ս,— բացականչեց հետքագետը՝ գետնից բարձրացնելով ճմրթված, կիսաչորացած մեծ շագանակաոսգեգույն տերևը: — Սա լորիենյան մելլորնի տերև է, վրան էլ փշրանքներ կան, տեսնու՞մ եք: Եվ խոտերի մեջ էլ փշրանքներ կան: Իսկ ահա այնտեղ կտրված պարաններ են ընկած:
— Եվ դանակ, որով կտրել են պարանները,— ավելացրեց Գիմլին՝ դուրս քաշելով մինչև կոթը հողի մեջ խրված ատամնավոր դանակը: Գտնվեց նաև պատյանը:
— Օրքի դանակ է,— որոշեց նա՝ նա, զզվանքով բռնելով կոթից, որն ուներ այլանդակ, ծուռ աչքերով, հեգնալից քմծիծաղը բերանին գլխի տեսք:
— Ա՜յ քեզ հանելուկ,— բացականչեց Լեգոլասը: — Ոտ ու ձեռը կապված գերին հանգիստ լքում է օրքերին, աննկատ անցնում բլուրը շրջապատած ռոհանցիների քթի տակով, նստում բաց դաշտում՝ բոլորի աչքի առաջ, և օրքի դանակով կտրատում կապանքները: Ոչինչ չեմ հասկանում: Եթե նրա ոտքերը կապված էին, ինչպե՞ս է կարողացել փախչել: Իսկ, եթե միայն ձեռքերը, այդ դեպքում ինչպե՞ս է կարողացել դանակով աշխատել: Իսկ եթե նա ընդհանրապես կապված չի եղել, այդ դեպքում ուրեմն, այս պարաններն ինչի՞ համար են: Եվ ամենահետաքրքիրը դեռ առջևում է: Աղավնյակն իրենից գոհ նստում է խոտին և առանց շտապելու լեմբաս ծամում: Նույնիսկ առանց մելորնի տերևի էլ պարզ է, որ հոբիթ է այս ամենի հեղինակը: Դե, իսկ ուտելուց հետո, պետք է հասկանալ, թևեր է աճեցրել ու երգով թռել անտառ: Նրան գտնելը հեշտից էլ հեշտ է, միայն թռչել է պետք սովորել:
— Կախարդի մատը խառն է այս գործում,— եզրափակեց Գիմլին: — Հենց այնպես չէր երեկ այստեղ թափառում: Ի՞նչ կասես, Արագո՛րն, ինչ-որ բան կավելացնե՞ս:
— Այո, կփորձեմ,— ժպտաց հետքագետը: — Բանն այն է, որ այստեղ այլ հետքեր էլ կան, թեև դուք դրանք չնկատեցիք: Համաձայն եմ, որ այստեղ հոբիթ է եղել, և որ նրա ձեռքերը, կամ ոտքերը ազատ են եղել: Ավելի շուտ ձեռքերը, դա հեշտացնում է խնդիրը: Բայց նա ոչ թե փախել է, այլ նրան այստեղ բերել են: Քիչ այն կողմ արյուն կա թափված, թափված՝ օրքի արյուն: Բացի դրանից հեծյալներն ինչ-որ ծանր բան են քարշ տվել խոտի վրայով: Ըստ երևույթին նրանք այստեղ ինչ-որ օրք են բռնացրել, սպանել և դիակը քարշ տվել խարույկի մոտ: Դե, իսկ հոբիթին չեն նկատել մի հասարակ պատճառով. ամեն ինչ գիշերն է տեղի ունեցել, իսկ փախստականի հագին էլֆական թիկնոց է: Բնականաբար խեղճը մահու չափ հոգնած ու քաղցած է եղել և ոչ մի զարմանալի բան էլ չկա, որ նա, սպանված թշնամու դանակով կապանքներից ազատվելով, որոշել է մի քիչ հանգստանալ ու սնվել: Ուղեպարկ չի ունեցել. ունեցել՝ ըստ երևույթին Լեմբասը գրպանում է եղել: Հըմ, իսկական հոբիթային արարք... Ես ասում եմ «հոբիթ» և «նա», բայց շատ հնարավոր է, որ նրանք երկուսն էլ փրկվել են: Հուսով եմ, որ այդպես է, ապացույցներ դեռ չկան...
— Բայց ինչպե՞ս է նրան հաջողվել ձեռքերն ազատել,— տարակուսեց Գիմլին:
— Ինչը չգիտեմ՝ չեմ կարող ասել,— պատասխանեց Արագորնը: — Չգիտեմ նաև այն, թե ինչու է օրքը նրան քարշ տվել այստեղ, հաստատ ոչ փրկելու նպատակով: Այնուամենայնիվ կարծես թե քիչ-քիչ հասկանում եմ, թե ինչն ինչոց է: Ես վաղուց եմ ինքս ինձ հարց տալիս, թե ինչու օրքերը Բորոմիրին սպանելուց հետո Մերիին ու Փիփինին ձեռք չեն տվել: Բացի այդ, նրանք հանգիստ կարող էին հարձակվել մեր ճամբարի վրա, բայց նախընտրեցին արագ հեռանալ: Գուցե որոշել են, որ գերի են վերցրել Մատանու Պահապանին ու նրա ծառայի՞ն: Չնայած, հազիվ թե... Ինձ թվում է, տերերն այդպիսի կարևոր գաղտնիք չէին վստահի նրանց. օրքերը հուսալի արարածներ չեն: Կարծում եմ նրանց ուղղակի հրամայված է եղել ամեն գնով գերի վերցնել հոբիթներին և հասցնել տեղ կենդանի վիճակում: Դե, իսկ օրքերից մեկը որոշել է մարտից առաջ ծլկել թանկարժեք ավարի հետ միասին: Դավաճանության հոտ է գալիս, բայց դա նրանց արյան մեջ է, զարմանալու ոչինչ չկա: Հավանաբար ինչ-որ մի հանդուգն օրք որոշել է միայնակ տիրել խոստացված պարգևներին կամ, հնարավոր է, այլ պլաններ է ունեցել... Ես այդպես եմ կարծում: Իհարկե, կարելի է և այլ կերպ մեկնաբանել, բայց այնուամենայնիվ մի բան հաստատ գիտենք. մեր բարեկամներից մեկին կամ գուցե երկուսին հաջողվել է փախչել: Մեր խնդիրն է գտնել նրանց և օգնել՝ ռոհանցիները կսպասեն: Վախից Վախի պատճառով մենք չպետք է նահանջենք ահեղ Ֆենգորնի առջև, եթե հոբիթներից մեկը, փրկություն որոնելով, թաքնվել է նրա մթին թավուտներում:
— Նույնիսկ չգիտեմ էլ էլ՝ ինչն է ինձ ավելի շատ վախեցնում՝ Ֆե՞նգորնը, թե՞ ոտքով Ռոհան գնալը,— փնթփնթաց Գիմլին:
— Դե որ Որ չգիտես՝ ուրեմն գնում ենք անտառ,— ասաց Արագորնը:
Շուտով նոր, հազիվ նշմարելի հետքեր հայտնաբերվեցին Էնտուոշի ափին և անտառեզրին՝ վիթխարի ծառի հովանու տակ: Բայց հողը չոր էր և մի քանի հազիվ նշմարելի բծերով ոչինչ եզրակացնել հնարավոր չէր:
— Ինքան էլ որ ինձ վախեցնեն այս անտառի մասին ասույթներով, ես չեմ կարծում, որ այն չարի կացարան է,— առարկեց Լեգոլասը:
Նա թեքվեց առաջ, լայն բացված աչքերով նայեց անտառի կիսախավարին և ու լարված ականջ դրեց:
— Ո՛չ, այս անտառը չար չէ,— վստահ ասաց նա: — Եթե նույնսկ չարը բնակվում է նրա մեջ, ապա այստեղից բավականին հեռու: Ականջիս հազիվ լսելի արձագանք է հասնում հեռավոր մթին թավուտներից, որտեղ չար սրտով ծառեր են բնակվում: Բայց այստեղ չարություն չի զգացվում, միայն զգուշություն և զայրույթ:
— Այո, իսկապես տոթ է,— համաձայնեց թզուկը: — Թեև այս անտառը Չարքանտառից լուսավոր է, բայց ինչ-որ շատ հեղձուկ ու փոշոտ է օդը, և ծառերն էլ բորբոսնած են:
— Ֆենգորնը շատ ծեր է, այո, շատ ծեր է,— հոգոց հանեց էլֆը: — Այստեղ նույնիսկ ես եմ ինձ ջահել զգում՝ առաջին անգամ այն ժամանակից ի վեր, ինչ ճանապարհորդում եմ ձեզ հետ. չէ՞ որ դուք իմ կողքին իսկապես երեխաներ եք: Նա ծեր է և լի անցյալի հիշողություններով: Խաղաղ ժամանակ լիներ՝ հաճույքով կզբոսնեի այստեղ:
— Չեմ կասկածում,— փնչացրեց Գիմլին: — Ի վերջո դու անտառային էլֆ ես: Թեպետ բոլոր էլֆերն էլ տարօրինակ ժողովուրդ են: Բայց գիտե՞ս, դու ինձ մի քիչ սփոփեցիր: Եթե որոշել ես գնալ, ապա ես էլ կգնամ: Միայն թե դու աղեղդ պատրաստ պահիր, իսկ ես՝ տապարս: Իհարկե, ոչ ծառերի համար,— շտապ ավելացրեց նա՝ զգուշորեն նայելով ծառին, որի տակ նրանք կանգնած էին: — Բայց եթե երեկվա ծերունին մեզ նորից հանդիպի, այս անգամ նա ինձ անակնկալի չի բերի: Գնա՛նք:
— Եթե ուրիշ ոչինչ չկարողանանք անել, ինչ արած, այդպես էլ կանենք,— ասաց Արագորնը: — Գնացի՛նք:
Շուտով նրանք կանգնած էին Ծառմորուսի քարափի դիմաց և նայում էին անհարթ ու կոպիտ աստիճաններին: Վազող ամպերի միջից հետևից երևաց արեգակը, և մի պահ անտառը ճամփորդներին թվաց ոչ այնքան մոխրագույն ու մռայլ, որքան սկզբում:
— Եկեք բարձրանանք վերև ու շուրջը նայենք,— առաջարկեց Լեգոլասը: — Այստեղ շնչելու օդ չկա: Լավ կլիներ մի քիչ մաքուր օդ շնչեինք:
Այդպես էլ արեցին: Շուտով էլֆն ու թզուկն արդեն վերևում էին: Արագորնը մնաց ներքևում: Նա . նա աստիճաններն էր հետազոտում:
— Գրեթե համոզված եմ, որ հոբիթները եղել են այստեղ,— վերջապես ասաց նա: — Բայց այստեղ ուրիշ հետքեր էլ կան՝ շատ տարօրինակ և ինձ անծանոթ: Հետաքրքիր է, վերևից ինչ-որ հուշող բան կերևա՞: Կհասկանա՞նք, թե որ կողմ են գնացել:
Հասնելով ընկերներին՝ նա ուղղվեց և ու նայեց շուրջը, բայց կարևոր ոչինչ չտեսավ: Քիվը ձգվում էր հարավից արևելք, բայց հարավում տեսարանը փակում էր ժայռը, իսկ արևելքում միայն ծառերի միօրինակ շարքեր էին երևում , ու հեռվում՝ հարթավայրը:
— Մենք ճամորդեցինք շատ երկար պտույտով,— ասաց Լեգոլասը: — Փոխարենը հիմա ամբողջ Ջոկատով անվտանգ կանգնած կլինեինք այստեղ: Պետք էր միայն Մեծ Գետով ճամփորդության երկրորդ կամ երրորդ օրը թեքվել արևմուտք... Ճիշտ են ասում, որ երբեք չես իմանա, թե ուր կտանի քեզ ճանապարհը:
— Արդեն տեսնում եմ,— շշուկով պատասխանեց Գիմլին: — Նայի՛ր, Արագո՛րն, ի՞նչ էի ես ասում: Երեկվա ծերունին է: Համա թե ցնցոտիներ են հագին, կեղտոտ, մոխրագույն... Միանգամից չես զանազանի:
Արագորնն ուշադիր նայեց ցույց տված ուղղությամբ: Իսկապես, ինչ-որ մեկը, կորացած, դանդաղորեն մոտենում էր քարափին: Քայլում էր հոգնած՝ հենվելով ծուռումուռ փայտին, և բավական նման էր ծեր չքավորի: Գլուխը կախած էր, դեմքը չէր երևում: Եթե այդ չքավորը հանդիպեր մեկ այլ վայրում, նրանք առանց մտածելու բարյացակամորեն կողջունեին նրան, բայց հիմա երեքն էլ լուռ սպասում էին՝ իրենք էլ չիմանալով ինչի: Տարօրինակ զգացողություն էր համակել նրանց: Մոտեցող ծերունու մեջ մեծ զորություն էր զգացվում՝ գուշակվում՝ գրեթե սպառնալիք:
Գիմլին լայն բացված աչքերով նայում էր նրան և, վերջապես, համբերությունը կորցնելով, պայթեց.
— Լեգոլասն իրավացի է, պետք չէ շտապել,— հանգիստ ասաց Արագորնը: — Մենք կարող ենք վախենալ ու կասկածել՝ դա մեր իրավունքն է, բայց նետահարել անծանոթ ծերունուն, առանց նրա հետ խոսելու և առանց զգուշացնելու, մենք իրավունք չունենք: Սպասենք, տեսնենք ինչ է լինելու:
Այդ ընթացքում ծերունին արագացրեց քայլերը, զարամանալիորեն զարմանալիորեն արագ հասավ քարափի ստորոտին, բարձրացրեց գլուխն ու նայեց վերև: Բարեկամները լուռ նայում էին նրան:
Ծերունին ձայն չէր հանում: Նրա դեմքը չէր երևում, աչքերը ծածկված էին գլխանոցով, իսկ գլխանոցի վրայից հագել էր սրածայր, լայնեզր գլխարկ, որը թանձր ստվեր էր գցում նրա դեմքին: Միայն քթի ծայրն էր երևում ու ճերմակած մորուքը, բայց Արագորնին թվաց, թե նրա թաքնված հոնքերի տակից փայլեցին սուր ու խորաթափանց աչքերը: Վերջապես ծերունին խախտեց լռությունը:
— Կարելի՞ է իմանալ՝ ինչպես է քո անունը և ինչի՞ մասին ես ուզում մեզ հետ խոսել,— հարցրեց Արագորնը: — Առավոտն արդեն վերջանում է, իսկ մեր գործը չի կարող սպասել:
— Ես արդեն ասացի, ինչ Ինչ որ ուզում էի ասել, արդեն ասացի,— քմծիծաղեց ծերունին: — Մասնավորապես՝ ի՞նչ եք անում այստեղ և ի՞նչն է ձեզ այս կողմերը բերել: Ինչ մնում է իմ անունին... Նա լռեց ու ցածրաձայն ծիծաղեց:
Արագորնի մարմնով սառը դող անցավ, բայց ոչ թե վախից, այլ ասես նրա դեմքին հանկարծակի սառը քամի փչեց և սառցե անձրևի կաթիլներ ցանեց:
Երեքից ոչ մեկը ձայն չհանեց:
— Իմ փոխարեն մեկ ուրիշը ձեր լռությունը ձեր օգտին չէր գնահատի,— գլուխն օրորեց ծերունին: — Բարեբախտաբար, ես արդեն որոշ բաներ գիտեմ ձեր մասին: Դուք գնում եք երկու երիտասարդ հոբիթների հետքերով, այդպես չէ՞: Պետք չէ այնպես ինձ վրա նայել, ասես առաջին անգամ եք այդ բառը լսում: Լսել եք, շատ եք լսել, և ես էլ եմ լսել: Ուրեմն, այսպես, նախանցյալ օրը նրանք բարձրացել են այս ժայռի գլուխը և անսպասելի հանդիպում ունեցել: Դա ձեզ կհանգստացնի՞: Երևի ուզում եք իմանալ նաև, թե ու՞ր են նրանց տարել: Դե լավ, գուցե ես կարողանամ որոշ լուրեր հաղորդել ձեզ այդ մասին: Բայց Սակայն ինչու՞ ենք մենք կանգնած: Ինչպես արդեն հասկացաք, առայժմ շտապելու տեղ չունեք, այնպես որ եկեք նստենք և հանգիստ զրուցենք:
Ծերունին շրջվեց ու գնաց դեպի քիվի վրա թափված քարերի կույտը: Եվ անմիջապես՝ ասես կախարդանքը ցրվեց, երեքն էլ ուշքի եկան ու վերստացան շարժվելու ունակությունը: Գիմլին հափշտակեց տապարը, Արագորնը մերկացրեց թուրը, Լեգոլասը գետնից բարձրացրեց աղեղը: Ուշադրություն չդարձնելով նրանց վրա՝ ծերունին նստեց ցածր հարթ քարին: Մոխրագույն թիկնոցի ծայրերը բացվեցին, և բոլորը հստակ տեսան, որ անծանոթը ոտից գլուխ սպիտակ է հագած:
— Սա՛րուման,— բղավեց Գիմլին ու տապարը ձեռքին առաջ նետվեց: — Պատասխանի՛ր, որտե՞ղ ես թաքցրել մեր ընկերներին: Ի՞նչ ես արել նրանց: Անմիջապես պատասխանի՛ր, թե չէ գլխարկիդ վրա մի այնպիսի մեծության անցք կբացեմ, որ նույնիսկ հրաշագործի համար դժվար կլինի շտկելըկախարդանքով չես շտկի:
Բայց Սակայն ծերունին ավելի արագ գտնվեց: Նա անմիջապես վեր կացավ թռավ տեղից և արագորեն ու ցատկեց բարձր ժայռաբեկորի վրա: Բոլորին թվաց, թե նա հանկարծակի ահագնացավ: Մոխրագույն ցնցոտիներն ընկան գետնին և փայլփլաց սպիտակ , փայլփլեց ճերմակ հագուստը: Նա ուղղվեց ու ասես հանկարծակի աճեց, ապա բարձրացրեց գավազանը գավազանը՝ և Գիմլիի տապարը զրնգալով ընկավ գետնին: Արագորնի սուրը կրակի թուրը կայծակի պես փայլատակեց, : Լեգոլասը բարձր ճչաց , և նրա արձակած նետը , կայծակի պես բռնկվելով, սլացավ երկիք:
— Միթրանդի՛ր,— բացականչեց նաէլֆը,— Միթրանդի՛ր:
— Ես ասացի Ասացի, չէ՞, որ սա բավականին հաջող հանդիպում է, Լեգոլա՛ս,— արձագանքեց ծերունին:
Երեքն էլ խոսելու ունակությունը կորցրած նայում էին նրանկորցրին: Ծերունու մազերը ձյան պես սպիտակ էին, ճերմակ հագուստը փայլում էր արևի տակ, աչքերը կայծկլտում էին թավ հոնքերի տակից արևի ճառագայթների պես: Նրա բարձրացրած ձեռքը մեծ զորություն էր ճառագում: Բարեկամները քար կտրած կանգնել էին, չիմանալով՝ էին՝ չիմանալով զարմանա՞լ, վախենա՞լ, թե՞ ուրախանալ:
Վերջապես Արագորնը ուշքի եկավ:
— Գե՛նդալֆ,– բացականչեց նա,— այդ դու՞ ես իսկապես վերադարձել մեզ մոտ այս օրհասական ժամին: Այս ի՞նչ որ վարագույր է իմ աչքերը ստվերում... Գե՛նդալֆ:
Գիմլին լուռ ծնկի իջավ և ու ձեռքերով փակեց աչքերը:
— Գենդալֆ... — կրկնեց ծերունին, ծերունին՝ ասես վերհիշելով վաղուց մոռացված այդ անունը: — Այո, այդպես էին մի ժամանակ ինձ անվանում:
Նա իջավ ժայռից, վերցրեց մոխրագույն ցնցոտիները և ու նորից փաթաթվեց դրանց մոխրագույն ցնցոտիների մեջ: Բոլորին թվաց, թե հենց նոր երկնքում շողացող պայծառ արևը հանկարծակի հանկարծ թաքնվեց ամպերի հետևում:
— Այո, կարող Կարող եք ինձ առաջվա պես ինձ Գենդալֆ անվանել,— ասաց հրաշագործը, և նրա ձայնը հնչեց ինչպես առաջ. կրկին դարձավ հին ընկերոջ և ու առաջնորդի ձայնը: — Վեր կաց, իմ բարի Գիմլի, դու մեղավոր չես, և դու ինձ չես վնասել: Եվ առհասարակ , բարկամներս, ձեր զենքերն անկարող են ինձ վնաս պատճառել: Դե՛, ապա առույգացե՛քուրախացեք, մենք կրկին հանդիպեցինքմիասին ենք: Պատմությունն այլ ընթացք է ստանում: Մեծ փոթորիկ է մոտենում, բայց քամին արդեն փոխել է իր ուղղությունը: — Նա ձեռքը դրեց Գիմլիի գլխին: Թզուկը բարձրացրեց աչքերը և հանկարծ ուրախ ծիծաղեց:
— Այդ դու՞ ես իսկապես, Գենդալֆ,— բացականչեց նա,— բայց ինչու՞ ես սպիտակ հագուստովՆա ձեռքը դրեց Գիմլիի գլխին: Թզուկը բարձրացրեց աչքերը և հանկարծ ուրախ ծիծաղեց:
— Իմ գույնն արդեն սպիտակն էԳենդալֆ,— պատասխանեց հրաշագործը: — Կարելի է նույնիսկ ասել, որ ես հիմա Սարումանն եմ, ավելի ճիշտ, այն Սարումանը, ինչպիսին, որ բացականչեց նա պետք է լիներ: Բայց դա թող մնա հետո, պատմեք ինձ ձեր մասին: Այն ժամանակից ի վեր, ինչ մենք բաժանվեցինք, — բայց ինչու՞ ես անցել եմ բոսոր կրակի և խորը ջրերի միջով: Շատ բան եմ մոռացել նրանից, ինչ գիտեի առաջ և շատ բան եմ սովորել նորից՝ ինչը մոռացել էի: Ես տեսնում եմ ամենահեռու հեռուները, բայց, միևնույն ժամանակ, հաճախ չեմ տեսնում այն, ինչը ընկած է ոտքերիս տակ... Դե, պատմե՛ք ձեր մասինդու ճերմակ հագած:
— Իմ գույնն արդեն ճերմակն է,— պատասխանեց հրաշագործը: — Կարելի է նույնիսկ ասել, որ ես հիմա Սարումանն եմ, ավելի ճիշտ՝ այն Սարումանը, ինչպիսին, որ նա պետք է լիներ: Բայց սկզբում պատմեք ինձ ձեր մասին: Այն ժամանակից ի վեր, ինչ մենք բաժանվեցինք, ես անցել եմ բոսոր կրակի ու խորը ջրերի միջով: Շատ բան եմ մոռացել նրանից, ինչ գիտեի առաջ և շատ բան եմ սովորել նորից՝ ինչը մոռացել էի: Ես տեսնում եմ ամենահեռու հեռուները, բայց, միևնույն ժամանակ, հաճախ չեմ տեսնում այն, ինչ ընկած է ոտքերիս տակ... Դե, պատմե՛ք ձեր մասին: — Իսկ ի՞նչ ես ուզում իմանալ,— հարցրեց Արագորնը: — Քիչ ժամանակ չի պահանջվի պատմելու այն ամենը, ինչ տեղի ունեցավ Մորիայի կամրջի մոտ, մեր բաժանումից հետո: Գուցե դու՞ ի՞նքդ սկզբից նորություններ պատմես հոբիթներից, թե ինչ է պատահել հոբիթներին: Դու նրանց տեսե՞լ ես: Նրանց հետ ամեն ինչ կարգի՞ն է:
— Ոչ, ես նրանց չեմ տեսել և չեմ փնտրել,— պատասխանեց Գենդալֆը: — Էմին Մուիլի կիրճերը պարուրված էին խավարով, և մինչև արծվի լուր բերելը ես չգիտեի, որ նրանք գերի են ընկել:
— Արծվի՞,— բացականչեց Լեգոլասը,— ես տեսե՛լ եմ այդ արծվին երկնային բարձունքներում: Վերջին անգամ երեք օր առաջ՝ Էմին Մուիլի գլխին:
— Այո,— հաստատեց Գենդալֆը,— դա Գվահիր Քամիխեղդն է, այն նույն արծիվը, որը դուրս բերեց ինձ Օրթհանքից: Ես նրան ուղարկել էի ճախրելու Մեծ Գետի վրայով և ու նորություններ հայթհայթելու: Գվահիրը Քամիխեղդը սուր աչք ունի, բայց նույնիսկ նա չի կարող տեսնել, թե ինչ է կատարվում ծառերի ստվերում: Թեպետ նրան ինչ-որ բան հաջողվել էր տեսնել, դե, իսկ մնացածը ես մնացածն ինքս իմացա: Մատանին հիմա գտնվում է իմ հասանելիության սահմաններից դուրս, և ես այլևս ոչնչով օգնել չեմ կարող: Ջոկատի անդամներից էլ ոչ ոք չի կարող: Այն վտանգի մեջ էր և քիչ էր մնում թշնամու Թշնամու ձեռքն ընկներընկներ՝ Աչքը լարված փնտրում էր Մատանու Պահապանին, բայց վերջին պահին ինձ հաջողվեց Սաուրոնի ուշադրությունը շեղել: Ես նստել էի բարձրադիր վայրում և ու պայքարում էի Սև Ամրոցի դեմ: Ստվերը հեռացավ, բայց սակայն ես մահու չափ հոգնել էի և երկար ժամանակ թափառում էի մոռացումի խավարում:
— Նշանակում է , դու գիտե՞ս Ֆրոդոյի մասին,— բացականչեց Գիմլին: — Ինչպե՞ս է նա:
— Դա Այդ ես ասել չեմ կարող ասել: Նա փրկվեց մեծ վտանգից, բայց նրա ճանապարհին դեռ շատ վտանգներ կան: Ես միայն գիտեմ, որ նա որոշել է մենակ գնալ Մորդոր և արդեն ճանապարհ է ընկել:
— Նա մենակ չի գնացել,— ասաց Լեգոլասը: — Մենք կարծում ենք, որ Սեմը գնացել է նրա հետ:
— Ահա,՜ թե ինչԻսկապե՞ս,— բացականչեց Գենդալֆը: Հրաշագործի աչքերը փայլեցին, և նրա աչքերը փայլեցին: Նա թեթևացած ժպտաց: — Իսկապե՞սԱհա՜ թե ինչ: Դա ինձ համար իսկապես նորություն էր, բայց դա ինձ չի զարմացնում: Թեպետ երևի այդ էլ պետք էր սպասել: Դե ինչ, լավ է, շա՛տ լավէ: Սիրտս բավականին թեթևացավ: Պատմեք Նստեք վերջապես ու պատմեք ինձ ամեն ինչ, մոտ նստեք և պատմեք ձեր ճանապարհորդության ճամփորդության մասին:
Բարեկամները նստեցին գետնին, Գենդալֆի ոտքերի տակմոտ, և Արագորնը Արագորնն սկսեց պատմել: Հրաշագործը երկար ժամանակ չէր ընդհատում նրան և հարցեր չէր տալիս: Նա ձեռքերը դրել էր ծնկներին և ու փակ աչքերով լսում էր: Վերջապես, երբ Արագորնը Արագորնն սկսեց պատմել Բորոմիրի մահվան և Մեծ Գետով նրա վերջին ճանապարհորդության մասին, Գենդալֆը տխուր հոգոց հանեց:
— Դու ոչ բոլորը պատմեցիր, ինչը գիտես, և ինչը գլխի ես ընկել, բարեկամս,— ցածրաձայն ասաց նա: — Խեղճ Բորոմիր: Ես չգիտեի նրա մահվան մասին: Այդպիսի մարդու, զորավարի և ռազմիկի համար դա ծանր փորձություն էր: Գալադրիելը զգուշացրել էր ինձ, որ Բորոմիրին մեծ վտանգ է սպառնում, բայց, փաստորեն, նա ի վերջո նա կարողացել է հաղթել ինքն իրենպատվով հեռանալ: Ես ուրախ եմ դրա համար, որ ամեն ինչ այդպես է վերջացել: Մենք իզուր չէ, որ վերցրեցինք վերցրինք մեզ հետ երկու երիտասարդ հոբիթներին, թեկուզ հենց հանուն Բորոմիրի... Բայց իրականում ոչ միայն հանուն նրա: Օրքերը նրանց հոբիթներին քարշ են տվել Ֆենգորն , և դա ճակատագրական է լինելու նրանց համար: Ամպրոպից էլ չես խուսափի: Այո... Երբեմն մանր քարերը , թափվելով , լեռնային մեծ ձնահոսք են առաջացնում: Նույնիսկ հիմա, երբ մենք այստեղ նստած խաղաղ զրուցում ենք, ես արդեն լսում եմ առաջին խուլ դղրդյունները: Սարումանի բախտը չի բերի, եթե ամբարտակի փլուզման ժամանակ իր ամրոցի պատերից դուրս լինիգտնվի:
— Մի բանում դու ընդհանրապես չես փոխվել բարեկամս,— ժպտաց Արագորնը: — Դու առաջվա Առաջվա պես հանելուկներով ես խոսում:
— Հանելուկներո՞վ,— արձագանքեց Գենդալֆը,: — ո՛չՈ՛չ, ես ուղղակի ինքս ինձ հետ էի խոսում: Հին սովորություն է. է՝ որպես զրուցակից ընտրել ներկաներից ամենաիմաստունին: Երիտասարդներին , քանզի երիտասարդներին բացատրելը բավականին հոգնեցուցիչ ու երկար աշխատանք է տևում:
Նա ծիծաղեց, բայց հիմա արդեն այժմ նրա ծիծաղը ջերմ էր ու քնքուշ, ինչպես արևի ճառագայթները:
— Նույնիսկ Հնագույն Արևմուտքի երկարակյացների համեմատությամբ ինձ երիտասարդ չես համարի,— ասաց Արագորնը: — Փորձիր բացատրել, իսկ ես կաշխատեմ հասկանալ:
— Լա՜վ, Ինչպես բացատրեմԻ՞նչից սկսեմ, որ բոլորիդ էլ հասկանալի լինի,— մտահոգվեց Գենդալֆը: — Դե լավԼավ, կփորձեմ բացատրել ինչքան հնարավոր է կարճ ու հասկանալի: Թշնամին, իհարկե, վաղուց արդեն գիտիգիտե, որ մատանին Մատանին լքել է իր թաքստոցը, և որ այն հոբիթի է վստահված: Նա գիտի Այժմ նա նաև գիտե, թե քանի հոգով ենք մենք դուրս եկել Ռիվենդելից, ովքեր ենք մենք և որտեղից ենք: Սակայն նրան դեռ պարզ չէ, թե որն է մեր նպատակը: Նա կարծում է, որ մենք, ամենայն հավանականությամբ, փորձում ենք ինչքան հնարավոր է արագ հասնել Մինաս Թիրիթ, քանզի ինքը մեր տեղը այդպես կվարվեր: Սաուրոնի կարծիքով մենք իր համար մեծ վտանգ ենք ներկայացնում, և հիմա նա մեծ վախով սպասում է ինչ-որ հզոր հակառակորդի հանկարծակի հայտնվելուն, որը մատանին կդնի Մատանին կհագնի մատին և ու պատերազմ կհայտարարի Մորդորին, կգրավի Բարադ Դուրը և ինքը կնստի Սև Տիրակալի գահին: Բայց այն, որ մենք ուզում ենք միայն գրավել Բարադ Դուրը և ոչ թե փոխել նրա տիրակալինՏիրակալին, վեր է նրա ընկալումից: Նույնիսկ իր ամենամթին երազներում նա չի տեսնում այն, որ մենք ուզում ենք ոչնչացնել մատանինՄատանին: Կարող եք համարել դա ճակատագրի նվեր և հաջողության հասնելու վերջին հույսը: Վախենալով հանկարծակի հարձակումից հարձակումից՝ նա որոշել է առաջ անցնել մեզանից և ու նախահարձակ լինել, քանզի եթե առաջին հարվածը բավականաչափ հզոր լինի, երկրորդի կարիքը կարող է և չլինել: Այդ պատճառով էլ թշնամին Հետևաբար Թշնամին պատրաստվում է Գոնդորի դեմ դուրս բերել այդքան չարչարանքով հավաքած իր ողջ ուժերը: Իմաստուն հիմա՛ր: Եթե նա այդ ուժերը ուժերն օգտագործեր Մորդորի պաշտպանությունն ամրացնելու նպատակով և իր ողջ սև զորությունը կենտրոնացներ մատանու պահապանին Մատանու Պահապանին որսալու վրա, ոչ մի շնչավոր չէր կարողանա թափանցել Մորդոր, և մենք այլևս ոչ մի հույս չէինք ունենա: Ո՛չ մատանինՄատանին, ո՛չ էլ նրա պահապանը Պահապանը չէին կարողանա թաքնվել թշնամու աչքիցԹշնամու Աչքից: Բայց Ամենատես Աչքը Մորդորի սահմանները չի հսկում: Այն ուղղված է դեպի Մինաս Թիրիթ, և շատ շուտով ահեղ փոթորիկը կհարվածի այդ քաղաքին: Քանզի թշնամին Թշնամին արդեն գիտիգիտե, որ լրտեսները, որոնք ուղարկված էին ջոկատի գործունեությանը Ջոկատի գործունեությունը խոչնդոտելու, ձախողվել են: Մատանին չի գտնվել, պատանդ գերի վերցված հոբիթներ չկան: Եթե օրքերին հաջողվեր գոնե մեկ հոբիթի պատանդ գերի վերցնել և հասցնել Մորդոր, դա ծանր հարված կլիներ մեզ համար, և , հնարավոր է, նույնիսկ ճակատագրական: Բայց մի ծանրացրեք ձեր սրտերը մռայլ մտքերով, թե ինչ ծանր փորձությունների կենթարկվեր մեր փոքրիկների փխրուն կամքը Սև Ամրոցում: Քանզի թշնամին Թշնամին այս անգամ անհաջողություն կրեց ի շնորհիվ Սարումանի:
— Նշանակում է, Սարումանը դավաճա՞ն չէ,— զարմացավ Գիմլին:
— Իհարկե դավաճան է,— ասաց Գենդալֆը: — Կրկնակի՛ դավաճան է: Տարօրինակ է չէ՞: Այն ամենից, ինչը ինչ կատարվեց վերջին ժամանակներս, Իզենգարդի դավաճանությունը դավաճանությունն ամենածանրն էր: Սարումանը հիմա բավականին հզորացել է, և ոչ միայն որպես հրաշագործ. նա դարձել է տիրակալ և հրամանատար: Նա սպառնում է ռոհանցիներին պատերազմով, պատերազմով՝ զրկելով Մինաս Թիրիթին աջակցությունից հենց այն ժամանակ, երբ գլխավոր հարվածը մոտենում է արևելքից... Սակայն դավաճանության զենքը միշտ էլ վտանգավոր է առաջին հերթին նրա համար, ով այն կրում է: Սարումանը նույնպես ուզում է տիրանալ մատանուն կամ ծայրահեղ դեպքում մի երկու հոբիթ ձեռք գցել ինչ-որ մութ նպատակների համարՄատանուն, ուստի և որոշում է կայացրել հոբիթներին տանել Սաուրոնի ձեռքից: Բայց , համախմբելով ուժերը , մեր թշնամիները հասան միայն մի բանի. Մերին ու Փինը Փիփինն անհավատալի արագությամբ տեղափոխվեցին Ֆենգորն, որտեղ նրանք ոչ մի այլ կերպ չէին կարող հասնել և հասան ճիշտ ժամանակինընկնել: Այժմ Սարումանին և ու Սաուրոնին տանջում են կասկածները և նրանց ծրագրերը խառնվել են: Ռոհանցի հեծյալների շնորհիվ Մորդորում չգիտեն անտառեզրին տեղի ունեցած մարտի մասին, բայց Սև Տիրակալին զեկուցել են, որ Էմին Մուիլի մոտակայքում երկու հոբիթ են պատանդ վերցվելգերի վերցրել: Գիտի Գիտե նաև այն, որ չնայած իր կամակատարների պնդմանը, գերիներին տարել են Իզենգարդ: Նշանակում է, նա հիմա պետք է զգուշանա ոչ միայն Մինաս Թիրիթից, այլ նաև այլև Օրթհանքից: Եթե Մինաս Թիրիթն ընկնի, Սարումանի բանը բուրդ կլինի...
— Ցավալին միայն այն է, որ այդ երկու իշխանատենչ չարագործների միջև ընկած են մեր բարեկամների հողերը,— հոգոց հանեց Գիմլին: — Եթե Մորդորի և ու Իզենգարդի միջև այլ երկրներ չլինեին, թող ինչքան ուզում է իրար արյուն խմեին, իսկ մենք հանգիստ նստած կհետևեինք, թե ինչով է այդ ամենը վերջանալու:
— Ո՛չ, հաղթողը կդառնար ավելի ուժեղ, քան հիմա երկուսը միասին, և կասկածներն էլ կցրվեին,— չհամաձայնեց Գենդալֆը: — Եվ առհասարակ Իզենգարդը չի կարող պատերազմել Մորդորի դեմ, քանի դեռ մատանին Մատանին Սարումանի ձեռքը չի ընկել: Իսկ մատանին Մատանին նրա ձեռքը ձեռքն այլևս չի ընկնի: Նա դեռ չգիտիչգիտե, թե ինչ է իրեն սպասվումսպասում: Եվ առհասարակ նա շատ բան չգիտիչգիտե: Նա այնպես Այնպես էր շտապում տիրանալ թանկարժեք ավարին, որ չկարողացավ տանը սպասել և ու դուրս եկավ իր սպասավորներին ընդառաջ, բայց ուշացավ. մարտն ավարտվել էր, և նրա ոհմակից գիշատիչներից միայն մի կույտ մոխիր էր մնացել: Սակայն նա երկար չի մնացել այստեղ: Ես կարդում եմ նրա մտքերը և գիտեմ, որ նա կասկածում էնրա կասկածները: Անտառի Սարումանն անտառի գիտությունից նա ոչինչ չի հասկանում: Նա կարծում է, որ ռոհանցիները սպանել և ու այրել են բոլորինօրքերին, իսկ հոբիթներ նրանց հետ եղել են թե ոչ, նա չգիտիչգիտե: Չգիտի Չգիտե նաև այն, որ իր օրքերը վիճել են մորդորցիների հետ: Եվ Թևավոր Սուրհանդակի մասին էլ դեռ չի լսել:
— Թևավոր Սուրհանդակի՞,— ընդհատեց Լեգոլասը: — Ես լորիենյան աղեղով Սերն Սարն Գեբիրի ոլորանի սահանքների գլխին ես լորիենյան աղեղով ինչ-որ թռչող հրեշ նետահարեցի, և նա ընկավ գետի գետից այն կողմըկողմ: Նա մեզ սարսափի մատնեց: Այդ ի՞նչ նոր ահաբեկիչ է:
— Նետերով նրան չես սպանի,— ասաց Գենդալֆը: — Դու նետահարել ես նրա թռչող ձիուն, միայն այդքանը: Լավ գործ ես արել, բայց հեծյալն նա արդեն նոր ձի նորն է հեծել: Քանզի դա Նազգուլ է եղել, Ինը Մատանեկիրներից մեկը, և այժմ նրանց ձիերը թռչում են: Շուտով նրանց դրանց չարագույժ ստվերը կկախվի մեր բարեկամների վերջին զորքերի գլխին և ու կծածկի արևը... Բայց նրանց դեռ թույլատրված չէ անցնել Մեծ Գետը, և Սարումանը ոչինչ չգիտի չգիտե Մատանեկիր Ուրվականների նոր կերպարանքի մասին: Նրա մտքում միայն մատանին Մատանին է. Եղե՞լ եղե՞լ է արդյոք մատանին Մատանին մարտի դաշտում, և եթե եղել է, է՝ ո՞վ է այն վերցրել: Ինչ կպատահի, եթե այն ընկնի Թեոդենի՝ ռոհանցիների ռոհիրիմների առաջնորդի ձեռքը: Իսկ եթե նա ճանաչի մատանին և Մատանին ու կարողանա օգտագործե՞լ: Դա շատ վտանգավոր է, և այդ պատճառով էլ ուստի նա շտապ վերադարձել է Իզենգարդ, որ կրկնապատկի ու եռապատկի Ռոհանի դեմ հարձակման նախապատրաստվող զորքի քանակը: Բայց վտանգը թաքնված է ոչ թե այնտեղ, որտեղ ուղղված է նրա շիկացած հայացքը, այլ նրա քթի տակ: Նա մոռացել է Ծառմորուսի մասին:
— Դու նորից ինքդ քեզ հետ ես խոսում,— ժպտաց Արագորնը: — Ես չգիտեմ չգիտեմ՝ ով է այդ Ծառմորուսը: Ճիշտ է, ես Սարումանի կրկնակի դավաճանության մի մասը կռահել էի, բայց ոչ մի կերպ չեմ հասկանում հասկանում՝ ի՞նչ օգուտ կա նրանում, որ երկու հոբիթները պատահաբար հայտնվել են Ֆենգորնում, իսկ մենք անօգուտ վազել ենք նրանց հետևից և իզուր ժամանակ կորցրելվատնել:
— Մի վայրկյան սպասի՛ր,— ընդհատեց նրան Գիմլին: — Սկզբում ես ուզում եմ մեկ այլ հարց ճշտել: Գենդալֆ, երեկ Երեկ գիշեր մենք քեզ ենք տեսե՞լ, թ՞ե Սարումանին, Գենդալֆ:
— Երեկ գիշեր ես այստեղ չեմ եղել,— պատասխանեց Գենդալֆը: — Ըստ երևույթին դուք Սարումանին եք տեսել: Երևում է , մենք իսկապես իրար այդքան նման ենք: Ահա թե ինչու էիր դու սպառնում ծակել իմ գլխարկը: Այդ դեպքում արարքդ ներելի է:
— Լա՛վ, լա՛վՄի հիշիր այդ մասին,— ասաց Գիմլին,: — ես Ես ուրախ եմ, որ դա այն ժամանակ դու չես եղել:
— Այո Լավ, իմ բարի խիզախ թզուկ,— կրկին ծիծաղեց Գենդալֆը: — Հաճելի է իմանալ, որ ամեն ինչում չէ, որ սխալվում եսբոլոր այս սխալներից բացի ճիշտ եզրակացություններ էլ են արվել: Ես դա գիտեմ իմ սեփական փորձից: Բայց ես առհասարակ վիրավորված չեմ ձեր սառը ընդունելությունից: Ինչպես . ի՞նչպես կարող եմ քեզ մեղադրել, եթե ինքս էի ձեզ բոլորիդ անընհատ պնդում, որ եթե գործ ունես թշնամու հետ, հետ՝ ոչ մի բանի և ոչ մեկի մի վստահիր, նույնիսկ սեփական ստվերիդ: Փա՛ռք քեզ Կեցցե՛ս Գիմլի՛, որդի՛ Գլոյնի: Գուցե քեզ Հնարավոր է, դեռ հաջողվի կտեսնես ինձ և ու Սարումանին միասին տեսնել, այդ և այն ժամանակ էլ կտարբերես:
— Հոբիթների մասին էինք խոսումԵվ այնուամենայնիվ ի՞նչ եղավ հոբիթներին,— հիշեցրեց միջամտեց Լեգոլասը: — Մենք այդքան այսքան ջանք ու եռանդ թափեցինք նրանց գտնելու համար, իսկ դու, երևում է, գիտես, թե որտեղ են Մերին նրանք ու Փինը և լռում ես:
— Նրանք Ծառմորուսի և մյուս էնտերի հետ են,— ասաց Գենդալֆը:
— Էնտերի՞,— բացականչեց Արագորնը,— ստացվում է, որ անտառի խորքում ապրող ծառերի պահապան հսկաների մասին հին ասույթները չե՞ն ստում: Նշանակում է էնտերը մինչև հիմա գոյությու՞ն ունեն: Ես էլ կարծում էի, որ թե նրանք ուղղակի հնագույն նախասկզբնական ժամանակների խաբուսիկ արձագանք հիշողություն են կամ էլ պարզապես ռոհանցիների հնարանք:
— Ռոհանցիների հնարա՜նք,— բացականչեց Լեգոլասը: — Չարքանտառի յուրաքանչյուր էլֆ տասից ավելի երգ կերգի քեզ համար Օնոդրիմների հնագույն ցեղի դարավոր վշտի մասին: Թեպետ, Թեև մեզ համար էլ են նրանք անցյալի հիշողություն: Ա՜խ, եթե ես հանդիպեի գոնե մեկ էնտի... , նորից ինձ երիտասարդ կզգայի: Բայց Գենդալֆ, Ծառմորուսը դա հենց Ֆենգորնն է էլֆերենէ՝ թարգմանված համընդհանուր լեզվով, իսկ դու նրա մասին այնպես ես խոսում, ասես նա ինչ-որ կենդանի արարած լինի: Ո՞վ է այդ Ծառմորուսը:
— Դե արի ու պատասխանիրԴժվար հարց տվեցիր,— հոգոց հանեց ասաց Գենդալֆը: — Ես նրա մասին շատ քիչ բան գիտեմ, բայց եթե նույնիսկ այդ քիչը սկսեմ պատմել, բավականին բավական երկար պատմություն կստացվի, իսկ մենք ժամանակ չունենք: Ծառմորուսը դա հենց Ֆենգորնն է, Ծառմորուսն այս անտառի գլխավոր անտառապահըխնամակալն է, Էնտերից ամենածերը , և ոչ միայն էնտերից: Նա ներկայումս Միջերկրում Միջերկրի այդ հատվածում ապրող բոլոր կենդանի արարածներից ամենածերն է: Հույս ունենանք, որ դու կհանդիպես նրան, Լեգոլա՛ս: Մերիի և Փինի ու Փիփինի բախտը կարգին բերել է: Նրանք հադիպել . նրանք հանդիպել են ծեր էնտին հենց այստեղ, որտեղ մենք հիմա նստած ենք: Դա երկու օր առաջ է եղել. տեղի ունեցել: Ծառմորուսը տարել է նրանց անտառի մյուս ծայրը՝ լեռնաստորոտում գտնվող իր կացարանը: Նա այստեղ հաճախ է գալիս, հատկապես երբ անհանգիստ է լինում և արտաքին աշխարհից անհանգստացնող լուրեր է լսումուզում իմանալ: Չորս օր առաջ ես Ես հանդիպել եմ նրան. նա թափառում չորս օր առաջ: Թափառում էր անտառում և, ըստ երևույթին, նկատեց ինձ, որովհետև կանգ առավ: Բայց ես չխոսեցի նրա հետհետը, որովհետև ինձ տանջում էին մռայլ մտքերը, և ես ուժասպառ էի եղել թշնամու Աչքի դեմ պայքարում: Նա նույնպես ևս ոչինչ չխոսեց և ձայն չտվեց:
— Գուցե նա է՞լ է քեզ Սարումանի տեղը դրել,— ենթադրեց Գիմլին: — Եվ հետո Բայց դու նրա մասին այնպես ես խոսում, ասես հին ընկերոջ մասին խոսես, իսկ ես կարծում էի, որ թե Ֆենգորնը վտանգավոր է և ավելի լավ է հեռու մնալ նրանից:
— Վտանգավո՜ր է, իհարկե,— քմծիծաղեց Գենդալֆը: — Ես էլ եմ վտանգավոր, շատ ավելի վտանգավոր քան դու պատկերացնում ես: Ինձանից վտանգավոր ոչ մեկի դու չես հանդիպի քո ճանապարհին, եթե, իհարկե ձեզ պատանդ չվերցնեն և չտանեն Սև տիրակալի Տիրակալի գահի մոտ: Եվ Արագորնն էլ է վտանգավոր, Լեգոլասն էլ: Դու հիմա բոլոր կողմերից շրջապատված ես վտանգավոր, հզոր ռազմիկներով գումարած ես՝ հրաշագործս: Եվ դու էլ ես վտանգավոր Ջի՛մլի, որդի Գլոյնի: Դե, իհարկե, Իհարկե Ֆենգորնը վտանգավոր է և հատկապես վտանգավոր է ամեն տեսակ կացնավորների համար: Ծառմորուսն էլ է սարսափելի վտանգավոր, բայց միևնույն ժամանակ նա իր անտառի բարի և իմաստուն հովիվն է: Նա երկար ժամանակ զսպել է իր զայրույթը, կուլ տվել վիրավորանքը, բայց հիմա նրա համբերության բաժակը լցվել է և , թափվելով պռունկներից խորտակել , ողջ անտառը: Հոբիթների հայտնվելը և այն, ինչ նրանք պատմել են, դարձել է վերջին կաթիլը: Գետը դուրս է եկել իր ափերից և հիմա նրա հզոր ջրերը սրընթաց սլանում են դեպի Իզենգարդ՝ Սարումանին և ու նրա փայտահատներին ջրասույզ անելու: Տեղի է ունենալու այն, ինչը տեղի չի ունեցել ավագ դարաշրջանի Ավագ Դարաշրջանի ժամանակից ի վեր. էնտերը վեր՝ էնտերն արթնացել են դարավոր քնից և հայտնաբերել, որ իրենք ուժեղ են:
— Եվ ի՞նչ են նրանք պատրաստվում անել,— զարմացած հարցրեց Լեգոլասը:
— Չգիտեմ,— պատասխանեց Գենդալֆը: — Կարծում եմ նրանք էլ դեռ պարզ չգիտեն , թե ինչի են ընդունակ: — Նա լռեց, գլուխը կախեց և ու խորասուզվեց մտքերի մեջ:
Մյուսները լուռ նայում էին նրան: Ամպի ճեղքից ընկած արևի ճառագայթը լուսավորել էր նրա ձեռքերը և բուռ արած ափերը ափերն ասես կենդանի գավաթներ լինեին՝ լցված լույսով: Վերջապես նա բարձրացրեց աչքերը և նայեց արևին:
— Առավոտը վերջանում է,— ասաց նա: — Ճանապարհ ընկնելու ժամանակն է: