Changes

― Դուք նույնիսկ ինձ ասելիք չունեք, ― խոսեց նա անսպասելիորեն դառնացած։ ― Ականջներդ թափ եք տալիս պետի առաջ, իսկ ես ի՞նչ վիճակում էի, երբ նախանցյալ օրը․․․ ― Նա հանկարծ կիսատ թողեց խոսքը, վեր կացավ տեղից ու քայլեց դեպի անկիզելի պահարանը։ ― Կարճ ասած, վերջին երկու ամսվա ընթացքում, ըստ միայն մեր ունեցած տեղեկությունների, հաիառակորդը հակառակորդը տարբեր Գոտիներից ստացել է ավելի քան վեց հազար միավոր նյութ։ ― Նա կանգ առավ անկիզելի պահարանի մոտ, շոյեց նրա ներկված դուռն ու կտրուկ շրջվեց Նունանի կողմը։ ― Ձեզ մի՛ մխիթարեք պատրանքներով, ― գոռաց նա։ ― Կան Բարբրիջի մատնահետքերը։ Մալթացու մատնահետքերը։ Մեծքիթ Բեն Գալեի մատնահետքերը, որին դուք նույնիսկ հարկ չհամարեցիք հիշել։ Գերեշի և Թզուկ Ցմիգի մատնահետքերը։ Լա՜վ եք «ընտելացնում» երիտասարդությանը։ «Ապարանջաննե՜ր»։ «Ասեղնե՜ր»։ «Սպիտակ ֆռի՜կ»․․․ Ու սրանց ավելացրած ինչ֊որ «խեցգետնի աչքեր», «բոժոժավոր անձեռոցիկներ», գրողը տանի․․․

― Սպասեք, բոս, ― խոհեմաբար ասաց Մոսոլը՝ արյունը լղոզելով դեմքին։ ― Ի՞նչ եք միանգամից հարձակվում․․․ Հապա եկեք իրար հասկանանք․․․ ― Նա զգուշորեն մատը հպեց քթի վրքին։ վերքին։ ― Ասում եք, իբր Բարբրիջի մոտ շատ «ապրանք» կա։ Ես բան չգիտեմ։ Կներեք ինձ, իհարկե, բայց ինչ֊որ մեկը էս հարցում ձեզ խաբել է։ Հիմա ոչ մեկի մոտ «ապրանք» չկա։ Հիմա, ախր, միայն լակոտ֊լուկուտներն են գնում Գոտի ու չեն վերադառնում․․․ Չէ, բոս, ձեզ հաստատ խաբել են․․․

― Դե, խելքիդ զոռ կատասկտաս, անասո՛ւն, ― հանկարծ գոռաց Նունանն ու դուրս եկավ։

Հրաժեշտ տալով Մադամին և սեղմելով Բեննիի ձեռքը, Նունանը ուղիղ գնաց «Բորժչ»։ Ամենավատն այն է, որ մենք չենք նկատում, թե ինչպես են թռչում տարիները, մտածում էր Նունանը։ Թքած տարիների վրա, մենք չենք նկատում, ինչպես է ամեն ինչ փոխվում։ Մենք գիտենք, որ ամեն ինչ փոխվում է, մեզ մանկուց սովորեցնում են, որ ամեն ինչ փոխվում է, մենք շատ անգամ աչքներովոս աչքներովս տեսնում ենք, թե ինչպես է փոխվում, բայց և այնպես բնավ ընդունակ չենք տեսնելու այն պահը, երբ տեղի է ունենում փոփոխությունը, կամ էլ փոփոխությունը փնտրում ենք ոչ այնտեղ, որտեղ պետք է փնտրել։ Ահա արդեն հայտնվել են նոր ստալկերներ՝ կիբեռնետիկայով զինված ստալկերներ։ Հին ստալկերը կեղտոտ, մռայլ մարդ էր, որը գազանի համառությամբ, միլիմետր առ միլիմետր, փորի վրա պառկած, սողում էր Գոտում, որ փող աշխատի։ Նոր ստալկերը փողկապով պճնամոլ է, ինժեներ, իր համար նստում է Գոտուց մի կիլոմետր հեռավորության վրա, բերանին սիգարետ, արմունկի մոտ՝ զովացուցիչ հյութով լի բաժակ, այսպես նայում է ու նայում էկրաններին։ Աշխատավարձով ջենտլմեն։ Շատ տրամաբանական պատկեր է։ Այն աստիճան տրամաբանական, որ ուրիշ հնարավորություններ իսկի մտքներովն էլ չի անցնում։ Բայց չէ որ կան նաև այդպիսի հնարավորություններ, օրինակ՝ «կիրակնօրյա դպրոցը»։

― Դա կախված է այն բանից, մեր բախտը կբանի՞, թե չէ, ― ասաց Վալենտինը։ ― Մենք հիմա գիտենք, որ մոլորակի մեր մասի համար Այցելությունը, ընդհանուր առմամբ, անհետևանք է եղել։ Իհարկե, բացառված չէ, որ կուրորեն շագանակներ փախցնելով այդ կրակից, մենք ի վերջո մի այնպիսի բան դուրս կբերենք այնտեղից, որի պատճառով կյանքն անհնարին կդառնա ոչ միայն մեզ մոտ, այլև ամբողջ մոլորակում։ Դա կլինի անհաջողություն, ձախորդություն։ Սակայն համաձայնեք, որ այդ վտանգը միշտ էլ սպառնացել է մարդկությանը։ ― Նա ձեռքով ցրեց սիգրետի սիգարետի ծուխը և քմծիծաղեց։ ― Ես, գիտեք, վաղուց արդեն դադարել եմ մտածել համայն մարդկության մասին։ Համայն մարդկությունը չափազանց հաստատուն համակարգ է, և երբեք այն չես ընդգրկի․․․

― Հա՜, գրավիկոնցենտրատները․․․ Ուղղորդված գրավիտացիա։ Այ դրա մասին ես մեծ հաճույքով կխոսեի, բայդ դե դուք ոչ մի բան չեք հասկանա։

― Այսինքն դուք առաջարկուն առաջարկում եք նրանց միջամտությունը մարդկության ներքին գործերի՞ն։

Որոշ դեպքերում նույնիսկ սովորել ենք այդ հրաշքները օգտագործել մեր կարիքների համար։ Նույնիսկ ընտելացել ենք դրանց․․․ Կապիկը սեղմում է կարմիր կոճակը և ստանում է բանան, սեղմում է սպիտակը՝ ստանում է նարինջ, բայց թե առանց կոճակը սեղմելու բանան ու նարինջ ինչպես ձեռք բերի, նա չգիտի։ Ու չի էլ հասկանում, թե այդ կոճակներն ինչ կապ ունեն բանանների ու նարինջների հետ։ Վերցնենք, օրինակ, «էտակները»։ Մենք սովորել ենք օգտագործել դրանք։ Նույնիսկ գտել ենք այն պայմանները, որոնց դեպքում նրանք բազմանում են կիսվելու եղանակով։ Բայց մինչև հիմա չենք կարողացել ստեղծել գոնե մեկ «էտակ», չենք հասկանում դրանց կառուցվածքը և, դատելով ըստ ամենայնի, այնքան էլ շուտ չենք գլուխ հանի այդ ամենից․․․ Ես այսպես կասեի։ Կան օբյեկտներ, որոնք մենք կարողանում ենք օգտագործել։ Թեև դրանք օգտագործում ենք բնավ էլ ոչ այնպես, ինչպես օգտագործում են եկվորները։ Եա Ես միանգամայն համոզված եմ, որ հիմնականում ջուր ենք ծեծում։ Բայց և այնպես որոշ բաներ օգտագործում ենք՝ «էտակները», «ապարանջանները», որոնք խթանում են կենսական պրոցեսը․․․ քվազիկենսաբանական զանգվածների տարբեր տիպերը, որոնք մեծ հեղաշրջում կատարեցին բժշկության մեջ․․․ Մենք ստացել ենք նոր տրանկվիլիզատորներ, նոր տեսակի հանքային պարարտանյութեր, որոնք հեղաշրջում են ագրոնոմիան․․․ Ասենք, ինչո՞ւ եմ թվարկում․․․ Դուք այս բոլորը գիտեք ինձնից ոչ պակաս, տեսնում եմ, որ նույնիսկ «ապարանջան» եք կրում․․․ Օբյեկտների այս խումբն անվանենք օգտակար։ Կարելի է ասել, որ մարդկությունը ինչ֊որ չափով երախտապարտ է նրանց, թեև երբեք չպետք է մոռանալ, որ մեր էվկլիդեսյան աշխարհում ամեն մի փայտ երկու ծայր ունի․․․

― Այ, հենց այդ «սև ցայտերը»․․․ Լա՜վ անուն եք դրել․․․ Դե, դուք գիտեք դրանց հատկությունների մասին։ Եթե այդ գնդիկների մեջ լույսի ճառագայթ բաց թողնենք, ապա լույսն այնտեղից դուրս կգա ուշացումով, ընդ որում այդ ուշացումը կախված է գնդիկի կշռից, չափերից, և մի քանի պարամետրերից, և հետո՝ դուրս եկող լույսի հաճախականությունը փոքր է ներս մտնող լույսի հաճախականությունից․․․ Դա ի՞նչ բան է։ Ինչո՞ւ։ Կա մի խելացնոր տեսություն, իբր ձեր այդ «սև ցայտերը» էությունն են տարածության մի վիթխարի շրջանի, որը, այսինքն՝ այդ տարածությունը, օժտված է բոլորովին այլ հատկություններով, քան մեր տարածությունը, և շրջված ձև է ընդունել մեր տարածության ազդեցության տակ․․․ Վալենտինը մի սիգարետ վառեց ու սկսեց ծխել։ ― Կարճ ասած, այս խմբի օբյեկտները բնավ պիտանի չեն ներկայիս մարդկային գործունեությանը, թեև զուտ գիտական տեսակետից վիթխարի նշանակություն ունեն։ Դրանք երկնքից մեր գլխին թափվաած թափված պատասխաններն են այն հարցերի, որոնք մենք դեռ չենք կարող տալ։ Վերոհիշյալ սըր Իսահակը, թերևս, գլուխ չէր հանի լազերից, բայց նա համենայն դեպս կհասկանար, որ դա հնարավոր բան է, և դա մեծապես կազդեր նրա գիտական աշխարհայեցողության վրա։ Ես չեմ ուզում ընկնել մանրամասների հետևից, բայց այնպիսի օբյեկտների գոյությունը, ինչպիսին են մագնիսական ծուղակները, K―23֊ը, «սպիտակ օղակը», իսպառ ջնջեցին վերջերս փթթող տեսությունները և կյանքի կոչեցին բոլորովին նոր գաղափարներ։ Բայց չէ որ կա երրորդ խումբը․․․

― Հա, դուք նկատի ունեք վտարանդինրի՞ն․․․վտարանդիների՞ն․․․

― Գնանք, ― ասաց Վալենտինը, իզուր ճգնելով դրմքը դեմքը մտցնել ակնոցի մեջ, և, վերջապես, երկու ձեռքով վերցրեց ակնոցն ու դրեց քթին։ ― Դուք մեքենայո՞վ եք։

Տես որ սրանք էլ են վախենում, մտածում էր Նունանը, նորից նստելով իր «պեժոն»։ Վախենում են լայնաճակատները․․․ Եվ հենց այդպես էլ պետք է լինի։ Նրանք ավելի շատ պետք է վախենան, քան մենք, բոլոր հասարակ մահկանացուներս միասին վերցրած։ Չէ՞ որ մենք ոչինչ չենք հասկանում, իսկ նրանք, համենայն դեպս, հասկանում են, որ ոչինչ չեն հասկանում։ Նայում են այդ անհատակ անդունդին ու գիտեն, որ անխուսափելիորեն պետք է իջնեն այնտեղ, ու սրտները վախից պայթում է, բայց պիտի իջնեն, իսկ թե ինչպես պետք է իջնեն, ինչ կա այնտեղ հատակում, և, ամենագլխավորը, արդյոք կկարողանա՞ն վերադառնալ՝ չգիտեն․․․ Իսկ մենք՝ մեղավորներս, բոլորովին ուրիշ կողմ ենք նայում։ Լսիր, գուցե հենց այդպես էլ պետք է լինի։ Թող ամեն ինչ գնա իր ճանապարհով, իսկ մենք մի կերպ մեր գլուխը կպահենք։ Նա ճիշտ ասաց․ մարդկության ամենահերոսական արարքն այն է, որ գոյատեևել է և մտադիր է այսուհետ ևս գոյատեևել․․․ գոյատևել․․․ Ու թող գրողի ծոցը գնաք, դուք, եկվորներ․․․ Չէի՞ք կարող ձեր այդ զբոսանք֊խնջույքը սարքել մի ուրիշ տեղ։ Օրինակ՝ Լուսնի վրա․․․ Կամ մարսի․․․ Դուք էլ անհոգի բան դուրս եկաք, ոնց որ բոլորը, չնայած սովորել եք կրճատել տարածությունը։ Դրա՜նց տես, իրենց համար քեֆ անելու տեղ են գտել․․․ խնջույք․․․

Նրանք մտան խոհանոց։ Գուտան իսկույն բացեց սառնարանը, իսկ Նունանը նստեց սեղանի մոտ ու շուրջը նայեց։ Ինչպես միշտ, այստեղ ամեն ինչ փայլում էր մաքրությունից, կաթսաներից գոլորշի էր բարձրանում։ Սալոջախը Սալօջախը նոր էր՝ կիսավտոմատ, ուրեմն տանը փող կար։

Նա ձեռքը տարավ ժիլետի գրպանը, հանեց շոկոլադե ավտոմեքենան, որը փաթաթված էր թափանցիկ թղթով, ու մեկնեց աղջկան։ Աղջիկը տեղից չշարժվեց։ Գուտան նրա ձեռքից վերցրեց շոլոլադն շոկոլադն ու դրեց սեղանին։ Հանկարծ նրա շրթունքները սպիտակեցին։

― Բժշկի մոտ գանցե՞լ գնացե՞լ եք, ― հարցրեց Նունանը, առանց նրան նայելու։