Changes
Առասպելաբանական երկվորյակներին սովորաբար բնորոշ է անունների ստուգաբանական կապը կամ գոնե նման հնչողությունը, հմմտ․ օրինակ, Սանասար֊Բաղդասար, Երվանդ֊Երվազ եւ բազում համահունչ երկվորյակային անուններն այլ ժողովուրդների ավանդություններում։ Այսպիսով, կարելի է կարծել, որ Արմավիրը կառուցող Արամայիսը եւ նրա հայր Արամանեակը ներկայացնում են Հայկի՝ ամպրոպի եւ պատերազմի հնագույն աստծուն հաջորդող երկվորյակներին, որոնցից երկրորդը քաղաք է հիմնում։ Այստեղ անհրաժեշտ է նշել, որ Արմավիր քաղաքը համապատասխանում է ուրարտ․ արքա Արգիշթի I֊ի հիմնած Արգիշթիխինիլիին, որտեղ եւս ի հայտ են գալիս Ար(ա)մ֊եւ Արգ֊անվանաբանական հիմքերը, կապված այստեղ վերականգնվող հնդեվրոպական առասպելի հետ (հավանական է, որ Արգիշթիխինիլին եւ Արմավիրն իրար սահմանակից եւ հետո միայն տարածքով համընկնող տարաժամանակյա քաղաքներ են․ այս մասին տես նաեւ ստորեւ)։
Արդեն այս դարասկզբին հիմնավորված է Հռոմի անվան էտրուսկյան ծագման կարծիքը, որը լատիներենի ստուգաբանական բառարանում «անկասկած» է համարվում (տես Էռնու, Մեյե 1932<ref>Ernout A., Meillet A. Dictionaire etymologique de la langue latine. P</ref>, 830), բայց, չնայած դրան, Հռոմի հիմնադրման ավանդությունը քննարկում է հնդեվրոպական համեմատական առասպելաբանության համատեքստում (տես, օրինակ Ժ․Դյումեզիլի բազմաթիվ աշխատանքներում եւ հատկապես Պուհվել 1975<ref>Puhvel J. Remus et Frater // Պուհվել 1981<ref>Puhvel J. Analecta Indoeuropaea. Insbruck 1981</ref></ref>, որտեղ հեղինակը Հռոմի հիմնադրումը համադրում է Բ․ Լինկոլնի վերականգնած հնդեվրոպական «արարչագործության առասպելի» հետ՝ Լինկոլն 1975<ref>Lincoln B. The Indo-European Myth of Creation // History of Religion. 1975. 15</ref>, տես նաեւ Լինկոլն 1981<ref>Lincoln B. Priests, Warriors, and Cattle. A Study in the Ecology of Religion. Berkeley, Los Angeles</ref>, 85֊87 եւ Լինկոլն 1991<ref>Lincoln B. Death, War, and Sacrifice. Chicago, L.</ref>, 7֊10, 35֊37)։ Ակներեւ է հռոմեական եւ հայկական, ինչպես նաեւ վերոհիշյալ հնդեվրոպական առասպելների եւ անունների կապը։ Ռեմոս եւ Ռոմուլոս (Remus, Romulus) երկվորյակները սերում են Մարս աստծուց, ինչպես Արամանեակն ու Արամայիսը Հայկից (հմմտ․ Հայկ «Մարս մոլորակը») եւ երկու դեպքերում էլ քաղաքը հիմնադրում է որպես երկրորդը հիշվող կերպարը (Արամայիս, Ռոմուլոս)։ Հատկանշական է, որ Ռեմոսի եւ Ռոմուլոսի հետ կապված լուպերկալիա տոնի ժամանակ շուն էին զոհաբերում եւ այդ կերպարները եւս համադրվել են հնդեվրոպական «շուն սպանող» հերոսի եւ Կանդավլեսի առասպելի հետ (Իվանով 1969<ref>Иванов В.В. Заметки по тиоплогическом и сравнительно-историческом исследовании римской и индоевропейской мифологии // Труды по знаковым системам. т.IV, 1969. Тарту</ref>, 53֊54)։ Ի միջի այլոց, եւ՛ էտրուսկյան, եւ՛ լատինական ազգածին ավանդությունները կապվում են Փոքր Ասիայի արեւմտյան շրջանի՝ Լյուդիայի եւ Տրոյայի հետ, որտեղ եւ կենտրոնացած էր Հերմես֊Կանդավլեսի պաշտամունքը․ հմմտ․ նաեւ էտրուսկյան փերսու խաղը, որը բացատրվում է Կանդավլեսի առասպելով, որպես պելասգյան ներդրում (Նեմիրովսկի 1983<ref>Немировский А.И. Этруски: от мифа кистории. М.</ref>, 225)։
Թվում է թե Հռոմում պահպանվել է նաեւ առասպելական հակադրության մյուս եզրի՝ *arg'֊կերպարի անունը։ Վերգիլիոսն «Էնեականում» (VIII 345֊346) հիշում է Արգիլետյան անտառը, որը հեղինակի դարաշրջանում քաղաքի կենտրոնում գտնվող մի թաղամասի անուն էր, եւ մեկնաբանում այն որպես «Արգի վերջ, մահ»։ Հայտնի է Արգեի ծեսը, որի ժամանակ Տիբր գետն էին նետում սպիտակ տիկնիկներ (այս տիկնիկներն իբր փոխարինել են ծեր մարդկանց զոհաբերությանը․ տես հատկապես Պլուտարքոս «Հռոմեական հարցեր» 32 եւ Բրագինսկայա 1976<ref>Брагинская Н.В. Примечания к "Римским вопросам" Плутарха. ВДИ 1976. 3</ref>, 250, աղբյուրների մանրամասն հղմամբ եւ վերլուծությամբ)։ Հակադրության «սպիտակ» անդամը Հռոմում հանդես է գալիս նաեւ այլ անվանումով՝ հմմտ․ Ալբա Լոնգա՝ Ռեմոսի եւ Ռոմուլոսի նախնիների քաղաքը, Ալբուլա՝ Տիբր գետի հին անունը (alba «սպիտակ»)։ Հռոմի եւ Ալբայի պատերազմի լեգենդում այդ քաղաքները ներկայացնող երեքական երկվորյակ Հորացիոս եւ Կուրիացիոս եղբայրների կռիվը այն կարեւոր հնդեվրոպական առասպելներից է, որը թույլ է տվել ձեւակերպել «երրորդը սպանում է եռակիին» բանաձեւը, ընդ որում, այստեղ եւս, ինչպես եւ Արամի դեպքում, երրորդ Հորացիոս եղբայրը, որը սպանում է երեք Կուրիացիոսներին, հակադրված է «սպիտակ» կողմին եւ այսպիսով, կարող է ներկայացնել հակադրության «սեւ» կողմը։
