Changes
/* Գլուխ քսաներեքերորդ */
Ուղևորներին կարելի է փրկել, բայց դա «Սելենի» վեջին ճանապարհորդությունն էր։
==Գլուխ քսանչորսերորդ==
Երևում էր խողովակի միջով «Սելենից» դուրս պրծած մրրիկը իր հետ դուրս էր բերել ոչ միայն ապականված օդը։ Վերհիշելով աղետից հետո անցած մի քանի ժամերը, կոմոդոր Հանստենը մտովի նկատեց, որ երբ խուճապն անցավ, փոշեգնացում տիրեց մի տեսակ գրգռված, նույնիսկ փոքր֊ինչ հիստերիկ տրամադրություն։ Նրանց ոգևորելու և սիրտ տալու ջանքերը երբեմն նույնիսկ չափից անցնում էին, վերածվելով բռնազբոսիկ զվարթության ու գրեթե մանկական զվարճության։
Այժմ այդ ամենը ետևում է մնացել, և դժվար չէ հասկանալ՝ թե ինչու։ Բանը ոչ միայն նրանում է, որ փրկարարները մոտ են․ մահվան հետ երես առ երես հանդիպելը փոխում է մարդուն։ Երկչոտությունն ու եսականությունը տեղի տվեցին, ոգու արիություն եկավ նրանց վրա։
Այդ ամենը ծանոթ էր Հանստենին։ Նա քանիցս նկատել էր նույն բանը, երբ տիեզերանավերի անձնակազմները դժվար կացության մեջ էին ընկել արեգակնային համակարգության հեռաստաններում։ Կոմոդորը ի բնե փիլիսոփայելու հակում չուներ, սակայն տիեզերքում բավական ազատ ժամանակ կար խորհրդածությունների համար։ Երբեմն Հանստենը ինքն իրեն հարցնում էր, թե արդյո՞ք մարդը նրա համար չէ փնտրում վտանգը, որպեսզի նրա միջոցով հանգի համախմբման ու մերձակցության, որոնց նա (թեկուզ չգիտակցված) այդպես ձգտում է։
Ափսո՜ս, որ պիտի բաժանվի այս մարդկանցից։ Նույնիսկ միսս Մոռլիից, որն այժմ հանկարծ դարձել է սիրալիր ու վարվեցող, իր ուժերի ներածի չափով, իհարկե․․․
Կոմոդորը այնքան վստահ էր փրկարար աշխատանքների հաջող ավարտմանը, որ արդեն մտածում էր առաջիկա բաժանման մասին։ Ինչ խոսք, ամեն բան կարող է պատահել, բայց և այնպես, կարծես, նրանք ապահովագրված են ամեն տեսակի անակնկալներից։ Թե գլխավոր ինժեները ինչպես պետք է Ծովի մակերես հանի նրանց՝ առայժմ հայտնի չէ, բայց նա, անտարակույս, այդ բանը կանի։ Վտանգն անցել է, մնացել են միայն անհարմարությունները, որոնք միանգամայն կարելի է տանել։
Այն պահից ի վեր, երբ խողովակներով ներս թափվեցին ուտելիքով գլանները, զրկանքների մասին խոսելու տեղ չունեն։ Իհարկե, առանց դրա էլ նրանց սով չէր սպառնում, բայց սնունդը փոքր֊ինչ միապաղաղ էր, իսկ ջրերը պակասել էին։
Այժմ արդեն բոլոր ցիստեռնները լիքն էին, հարյուրավոր լիտրերով պաշար ունեն։ Տարօրինակ է, որ շրջահայաց ու հեռատես կոմոդոր Հանստենը երբեք չհարցրեց ինքն իրեն, թե ինչ եղավ «Սելենի» ցիստեռնների ջուրը։ Հասկանալի է, որ նրա միտքը ավելի անհետաձգելի գործերով էր զբաղված։ Եվ, այնուամենայնիվ, նա պետք է մտածեր, չէ որ շատ, շատ ջուր լցրին վերևից։ Կոմոդորի մտքով այդ բանն անցավ միայն այն ժամանակ, երբ արդեն ուշ էր։
Այդ թերացման մեջ մեղավոր չէին նաև Պափ Հարրիսն ու գլխավոր ինժեներ Լոուրենսը։ Փայլուն պլան, գերազանց կատարում, ու ընդամենը միայն մի ճեղքվածք։ Ավելին պետք էլ չէ, ասենք․․․
Ըրթսայդի ինժեներական բաժինը աշխատում էր ամբողջ ուժով, բայց ժամացույցի սլաքի հետ սկսված մրցավազքը դադրեց։ Այժմ ժամանակը ներում էր, որպեսզի փոշեգնացի մակետներ պատրաստեն, ընկղմեն դրանք Ծովը Պորտ֊Ռորիսի մոտ և գտնեն եզրափակիչ օպերացիայի տարբեր լուծումներ։ Խորհուրդները (խելքին մոտ և այլ կարգի) շարունակում էին թափվել բոլոր կողմերից, բայց ոչ ոք ուշադրության չէր արժանացնում դրանք։ Հնարը գտնված է, և ոչ մի ուղղում չի լինի, եթե որևէ անակնկալ չպատահի։
Իգլուն տեղակայելուց քսանչորս ժամ հետո, հարմարանքները պատրաստվել ու հասցվել էին տեղ։ Այո, ռեկորդ է, բայց Լոուրենսը ի սրտե ուզում էր, որպեսզի հարկ չլինի գերազանցել ռեկորդը, որքան էլ նա հպարտանում էր այդ խիզախությունը գործող մարդկանցով։ Ինժեներական բաժինը հազվադեպ էր վայելում վաստակած դափնիները, նրանց ջանքերը ընդունվում էին հավուր պատշաճի՝ ինչպես այն օդը, որ մատակարարում էին այդ նույն ինժեներները։
Այժմ, երբ ամեն ինչ հաջող էր գնում, Լոուրենսը բնավ դեմ չէր ելույթ ունենալուն, և Մորիս Սպենսերը միայն ուրախ էր նրան օգնելու համար։ Նա վաղուց էր սպասում այդ առիթին։
Ի դեպ, եթե հիշողությունը չէր դավաճանում իրեն, առաջին անգամն էր, որ հեռուստատեսային խցիկին ու ինտերվյու տվողին բաժանում էր հինգ կիլոմետր։ Այդպիսի հսկայական խոշորացման դեպքում, հասկանալի է, պատկերը մի թեթեև ճապաղում էր, և ամենափոքր իսկ ցնցումը ստիպում էր նրան պար գալ էկրանի վրա։ Այդ պատճառով էլ ներկա գտնվողները աշխատում էին իրար չզգալ, իսկ սարքերն ու ապարատները (բացի ամենաանհրաժեշտներից) անջատել էին։
Գլխավոր ինժեներ Լոուրենսը սկաֆանդրը հագին կանգնած էր տախտակամածի ծայրին, ոչ մեծ ամբարձիչ կռունկին հենված։ Կռունկի սլաքից կախված էր լայն, երկու կողմից բաց բետոնե մի գլան՝ առաջին հատվածը այն հորի, որ պետք է ըկղմվեր լուսնային փոշու մեջ։
― Մենք բոլորս կշռադատեցինք և եկանք այն եզրակացության, որ դա լավագույն եղանակը կլինի, ― ասաց Լոուրենսը հեռավոր հեռուստախցիկին (թեև նրա խոսքերը առաջին հերթին ուղղված էին տասնհինգ մետր ներքևում թաղված մարդկանց)։ ― Այս գլանը կոչվում է կեսսոն։ Սեփական ծանրության ազդեցության տակ այն հեշտությամբ կընկղմվի փոշու մեջ, նրա ներքևի սուր եզրակը փոշու մեջ կմտնի հեշտությամբ։ Մի քանի հատված իրար վրա կդնենք ու այդպիսով կհասնենք փոշեգնացին։ Երբ ներքին հատվածը կանգնի նրա տանիքին, կարելի է փոշին դուրս տալ, միացումը բավականին ամուր կլինի։ Ու ջրհորի նման մի բան կստացվի՝ հոր, որը մեզ կմիացնի «Սելենի» հետ։ Բայց դա միայն գործի կեսն է։ Այնուհետև հարկ կլինի հորը ծածկել մեր հերմետիկ իգլուներից մեկով, որպեսզի կարողանանք ծակել փոշեգնացի տանիքը, չվախենալով, որ օդը դուրս կգա։ Կարծում եմ․․․ Հուսով եմ, որ այդ ամենը այնքան էլ դժվար չի լինի։
Նա դանդաղեց, ինքն իրեն հարցնելով, շոշափե՞լ արդյոք այլ մանրամասներ, որոնք օպերացիան շատ ավելի են բարդացնում, քան թվում էր առաջին հայացքից։ Չէ, չարժի․ ով գլուխ է հանում դրանից՝ կհասկանա, ուրիշներին հարկավոր չէ, կմտածեն, որ թանկ եմ ծախում ինձ։ Քանի դեռ ամեն ինչ լավ է ընթանում, անտեսանելի հանդիսատեսները («Լուսնաշրջիկի պետի տվյալներով, այժմ նրանց հետևում են մոտ կես միլիարդ հեռուստադիտողներ) իրեն չեն հուզում։ Իսկ եթե մի որևէ բան չստացվի․․․
Գլխավորը ձեռքը բարձրացրեց, նշան տալով կռունկավարին։
― Մայննա՛ (ասել է՝ իջեցրու)։
Չորս մետրանոց գլանը դանդաղ սկսեց իջնել փոշու մեջ։ Ահա լրիվ ընկղմվեց, միայն ծայրերը մնացին մակերեսի վրա։ Այսպես, առաջին հատվածը գնաց․․․ Գոնե մյուսները նույնպես հեշտ գնային։
Փրկարաներից մեկը հարթաչափը ձեռքին զգուշորեն քայլեց եզրակով, ստուգելով, թե արդյոք թեքվածք չկար։ Նա բութ մատը տնկեց։ Լոուրենսը պատասխանեց նույն ժեստով։ Ժամանակին ինքը ուզածդ մոնտաժորդից վատ չգիտեր ժեստերի լեզուն․ այդ բանը նրանց գործում բավականին կարևոր է, որովհետև ռադիոն կարող է փչանալ կամ կապի միջոցները զբաղված լինեն ավելի նշանակալից խնդիրներով։
― Պատրաստե՛լ երկրորդը, ― կարգադրեց գլխավոր ինժեները։
Դա արդեն դժվար կլինի, առաջին հատվածը անշարժ պահել ու երկրորդը կցել նրան այնպես, որպեսզի եղածն էլ չփչացնել։ Որ ճիշտ ասենք, նման աշխատանքը պահանջում է երկու կռունկ․․․ Ասենք, հենց ուղիղ Ծովի մակերևույթի վրա հարմարեցված երկանիստ հեծաններից շրջանակը իր վրա կառնի ծանրության մի մասը։
― «Ասա միայն չվրիպե՛ն հիմա», ― մտովի աղերսեց գլխավոր ինժեները։ Երկրորդ հատվածը պոկվեց սահնակից․․․ Երեք տեխնիկներ ձեռքով ուղղեցին բետոնե օղը, ու նա կախ ընկավ ճիշտ ուղղահայաց։ Ահա թե երբ պետք էր հիշել մասսայի և կշռի միջև եղած տարբերության մասին։ Որքան էլ քիչ էր կշռում ճոճվող գլանը, նրա իներցիան նույնն էր, ինչ Երկրի վրա, և նա կարող էր ջարդուփշուր անել բերանբաց գործավորին։ Նկատելի էր նաև այդ կախված մասսայի դանդաղ ճոճումը։ Լուսնի վրա ճոճանակի ճոճման արագությունը կիսով չափ պակաս է, քան Երկրի վրա։ Ոչ լուսնաբնակի համար դրան ընտելանալը դժվար էր։
Եվ ահա երկրորդ հատվածը նստեց առաջինի վրա, կցումը պատրաստ է, ու Լոուրենսը նորից կարգադրում է․ «Մայնա՛»։
Դիմադրությունն ավելացավ, սակայն կեսսոնը սեփական ծանրության ազդեցության տակ սահուն կերպով խրվեց փոշու մեջ։
― Արդեն ութ մետր է, ― ասաց Լոուրենսը։ ― Կեսից անցել է։ Երրորդ հատվածը տվեք։
Ապա չորրորդը՝ և վերջ։ Ճիշտ է, նա առ ի դեպ պատվիրել էր ևս մի հատված։ Ծարավի ծովի արմատուրաներ կլանելու ունակությունը երկյուղ էր ներշնչում նրան։ Առայժմ կորել են ընդամենը մի քանի հեղյուսներ ու պնդողակներ, իսկ եթե կռունկից պոկվի բետոնե հատվածը, այն իսկույն կսուզվի։ Թեկուզ նույնիսկ ոչ խորը (օրինակ, եթե կողքի ընկնի)՝ երկու մետրն էլ բավական է, որպեսզի այն կորած համարվի։ Փրկարար հանդերձանքը փրկելու ժամանակ չկա։
Երրորդ հատվածը նկատելիորեն դանդաղ ընկղմվեց փոշու մեջ։ Ոչինչ, միայն թե գնա։ Մի քանի րոպե ևս, ու նրանք կհասնեն փոշեգնացի տանիքին։
― Տասներկու մետր, ― պարզորոշ արտասանեց Լոուրենսը։ ― «Սելեն», մենք ընդամենը երեք մետրի վրա ենք ձեզնից, դուք այն է հա մեզ կլսեք։
Ու նրանք լսեցին։ Բոլորը թեթևացած շունչ քաշեցին։ Դեռ տասը րոպե առաջ Հանստենը նկատել էր, որ իջեցվող կեսսոնին դիպչելով՝ թթվածնի խողովակը ցնցվում է։ Անմիջապես երևում էր, երբ էր կեսսոնը կանգնում, և երբ շարժվում նորից։
Նորից հարված, ու միևնույն ժամանակ առաստաղից սկսեց փոշի թափվել։ Խողովակները, որոնցով օդ էր տրվում, քսան սանտիմետրի չափ կախված էին, Պաթը կցաները սվաղել էր շուտ չորացող ցեմենտով, որը մտնում էր յուրաքանչյուր տիեզերանավի վթարային հանդերձանքի մեջ։ Ըստ երևույթին, այդ ծեփանը թուլացել էր։ Բայց մանր փոշեանձրևը, որ ծորում էր անցքերից, շատ աննշան էր, որպեսզի անհանգստացներ ուղևորներին։ Այնուամենայնիվ, Հանստենը որոշեց դրա վրա հրավիրել նավապետի ուշադրությունը։
― Տորօրինակ է, ― նկատեց Պաթը, նայելով խողովակի ծայրին։ ― Այդ ցեմենտը ոչինչ չպետք է որ բաց թողնի․․․
Նա բարձրացավ բազկաթոռին և ուշադիր նայեց կցաններին։ Մի պահ լռեց, ապա ցատկեց ցած։ Երևում էր, Պաթը մտահոգված էր ինչ֊որ բանով։
― Ի՞նչ է պատահել, ― կամաց հարցրեց Հանստենը։
Կոմոդորը արդեն լավ էր ուսումնասիրել Պաթին, նա իսկույն հասկացավ, որ պատահածը վատ բան է։
― Խողովակը վեր է սողում, ― պատասխանեց նավապետը։ ― Տախտակամածի վրա մեկնումեկը անփույթ է աշխատում։ Կցանները ծեփելուց հետո մեկ սանտիմետր քաշվել է։
Հանկարծ նա սփրթնեց։
― Աստված իմ, ― շշնջաց Պաթը։ ― Իսկ եթե պատճառը մե՞նք ենք, եթե մենք շարունակում ենք ընկղմվե՞լ։
― Ի՞նչ անենք, ― հանգիստ հարցրեց կոմոդորը։ ― Զարմանալու ոչինչ չկա, մեր ծանրության տակ փոշին սեղմվում է։ Դա դեռևս չի նշանակում, որ մեզ վտանգ է սպառնում։ Այդ խողովակից դատելով, քսանչորս ժամվա ընթացքում մենք ընկղմվել ենք մեկ սանտիմետր։ Եթե հարկ լինի, վերևից կավելացնեն խողովակները։
Պաթը շփոթված ժպտաց։
― Դե, իհարկե, այդպես էլ կա։ Եվ ինչպե՞ս ինքս չկռահեցի։ Հավանաբար, մենք շարունակ դանդաղ իջնում ենք, պարզապես մինչև հիմա դրանում համոզվելու առիթ չէր եղել։ Ես, այնուամենայնիվ, կզեկուցեմ միստր Լոուրենսին, դա կարող է ազդել նրա հաշվումների վրա։
Պաթ Հարրիսոնը շրջվեց, որպեսզի գնա փոշեգնացի առաջնամասը։ Նա չհասցրեց նույնիսկ երկու քայլ անել։
