Changes
/* Գլուխ տասնմեկ․ Հարձակում խավարում */
— Կամաց,— նրա թևքը քաշեց Պանդուխտը,— այդ բառի հետ զգույշ եղեք:
— Հապա նայիրԱհա քեզ,— առաջարկեց նա Ֆրոդոյինխնդրե՛մ,— քո կարծիքովասաց Մերին: — Արժե՞ր շտապել այստեղ՝ ոչ քեզ ծառ ու թուփ, ոչ առվակ, ոչ թաքստոց: Իհարկե, Գենդալֆն էլ չկա: Թեպետ, սա ի՞նչ պետք է...աներ այստեղ:
— Չգիտեմ,— մտածկոտ ասաց Պանդուխտը: — Եթե նա մեզնից նույնիսկ երկու օր հետո լիներ Լեռնամոտում, միևնույնն է, ավելի շուտ կհասներ այստեղ: Հանկարծ նա կտրուկ կռացավ ու սկսեց զննել մրոտ գլաքարերի կույտի ամենավերին հարթ ու սպիտակ քարը, որին կրակ չէր դիպել: Հետո բարձրացրեց ու մատներով շուռումուռ տվեց: — Հապա նայիր,— ասաց նա Ֆրոդոյին,— քո կարծիքով, սա ի՞նչ է... Քարի մյուս երեսին Ֆրոդոն մի քանի խոր քերծվածքներ նկատեց: [[Պատկեր:Ռունագիր.png|center|]]
— Չորս փայտիկ և երկու կետ,— ասաց նա:
— Դու ճիշտ չեսԿարելի է և այդպես ասել,— ժպտաց Պանդուխտը: — Ձախից Սակայն, իմ կարծիքով, ձախից դրված նշանը նման է ռուներեն Գռունագիր «Գ»-ի: Գուցե դա Հնարավոր է, սա լուր է Գենդալֆից՝ Գենդալֆից. քերծվածքները դեռ թարմ են: Սակայն պարտադիր չէես վստահ չեմ դրանում, քանի որ Հետքագետներն էլ են ռուներեն ռունագիր գրում և հաճախ են լինում այս տեղերում:
— Դե, իսկ եթե Գենդալֆից է, դա ապա ի՞նչ է նշանակում,— հարցրեց Մերին:
— ՀԸստ երևույթին գրված է «Հ-երեքերեք»,— պատասխանեց Պանդուխտը: — «Հոկտեմբերի Նշանակում է Հոկտեմբերի երեքին այստեղ է եղել Գենդալֆը»Գենդալֆը, ուրեմն՝ երեք օր առաջ: Եվ հետո, դա նշանակում է, որ նա շտապել է, վերահաս վտանգի պայմաններում է գրել. , ավելի երկար ու պարզ գրել չի հասցրել: Այդ դեպքում մեր գործերն այնքան էլ լավ չեն:
— Թող այդպես լինի, բայց լավ է, որ այնուամենայնիվ նա եղած լինի,— ասաց Ֆրոդոն: — Գոնե ավելի հանգիստ կլինենք, երբ գիտենք, որ նա ինչ-որ մոտիկ տեղ է, առջևում կամ թեկուզ հետևում:
— Թերևս,— համաձայնեց Պանդուխտը: — Ես համոզված եմ, որ նա եղել է այստեղ և նրա վրա ինչ-որ հարձակում է եղել. հրեն, կրակն ինչպես է անցել քարերի վրայով: Հիշու՞մ ես, Ֆրոդո, այն բռնկումներն արևելքում: Մենք էլ հենց երեք օր առաջ ենք դրանք տեսել: Երեկ Երևի նրան այստեղ շրջապատել են և հանկարծակիի բերել. միայն հայտնի չէ, թե դա ինչով է վերջացել: կարճ ասած, նա չկա, դրա համար էլ մեզ հարկավոր և մենք պետք է Ազատք հասնել՝ հասնենք հույսներս մեզ վրա դրած:
— իսկ մինչև Ազատք Ազատքը դեռ հեռու՞ է,— հարցրեց Մերին՝ հոգնած աչքերով նայելով անծայրածիր հեռուներըհովտին:
— Լիգով չի չափված,— արձագանքեց Պանդուխտը: — Բայց Ես գիտեմ , թե որքան պետք է գնալ. լավ եղանակին այստեղից մինչև Բրուինենյան կամ Կատաղած գետի ծանծաղուտը ծանծաղուտ իմ քայլով ութ օրվա ճանապարհ է, ձերով՝ տասնչորս, և գնալու ենք ոչ Ուղիով:
— Երկու շաբաթ,— ասաց Ֆրոդոն: — Ամեն ինչ կարող է պատահել:
— Ամեն ինչ,— հաստատեց Պանդուխտը:
Նրանք կանգնած էին մոտեցան բարձունքի հարավային եզրին, և լուռ կանգ առան: Միայն այստեղ Ֆրոդոն առաջին անգամ ամբողջ ուժով էությամբ զգաց դառը, անտերունչ վախըև գիտակցեց իրեն սպառնող վտանգի իրական չափերը: Ախր սա ինչ բան է, ինչու՞ չէր կարելի մնալ սիրելի, ուրախ, խաղաղ Հոբիթստանում: Նա հայացքն ուղղեց ատելի Ուղիով դեպի հարավ, արևմուտք՝ տան կողմը: Եվ տեսավհանկարծ նկատեց, որ ճանապարհով երկու կետ են դանդաղ սողում, ևս ու երեքն էլ արևելքից նրանց ընդառաջ են գնում:
— Հապա նայե՛ք,— բացականչեց նա, ներքև ցույց տալով:
Պանդուխտն իսկույն ընկավ գետնին, ատամնավոր քարերի հետևում, խոտերի մեջ ու Ֆրոդոյին քաշեց իր հետ: Կողքին շրմփաց Մերին:
— Ի՞նչ է պատահել,— շշնջաց նա:
— Առայժմ չգիտեմ, բայց սպասեք ամենավատին,— պատասխանեց Պանդուխտը: Նրանք շարժվեցին դեպի եզրը ու քարերի հետևից նորից նայեցին: Առավոտյան լույսը խավարել էր՝ արևելքից ամպեր էին գալիս: Հինգ փոքրիկ, հազիվ նկատելի սև կետ. թվում է սարսափելի ոչինչ չկա, բայց Ֆրոդոն ու Մերին իսկույն զգացին, որ այնտեղ, ճանապարհին, Զավերտի ստորոտից ոչ հեռու, հավաքվել են նրանք՝ Սև Հեծյալները:
— Ձեռքիցս բաց թողեցիՍա, երևի ծերուկ Գենդալֆն է հավաքել,— վերադառնալով ասաց նաՓինին: — Սեմն ու Փինը հասցրել են ամեն ինչ տրորել: Վառելիքը Հետքագետները բավական վաղուց են պատրաստելԻհարկե, գուցեև նա չէ, բայց այստեղ թարմ ոտնահետքեր ով էլ կանոր եղած լինի, մի քանի զույգ... — նա մտքերի մեջ ընկավմտածել է, ասես ինչ-որ բան որոշելով: Հոբիթները շոշափելիորեն պարզ հիշեցին երկար թիկնոցներով ու հսկայական ճտքավոր կոշիկներով Սև Հեծյալներին: Եթե նրանց այս տեղը հայտնի է, ապա ավելի լավ է այստեղից արագորեն հեռանալկվերադառնա այստեղ:
— Իզուր սկզբում բարձրացա վերև,— ափսոսանքով ասաց Պանդուխտը, նրանց հայտնագործության մասին իմանալով: — Ինքս պետք է առաջին հերթին այստեղ ամեն ինչ ստուգեի: — Եվ նա շտապեց դեպի աղբյուրը: — Ձեռքիցս բաց թողեցի,— վերադառնալով ասաց նա: — Սեմն ու Փինը հասցրել են ամեն ինչ տրորել: Վերջերս այստեղ Հետքագետներ են այցելել. վառելիքը նրանք են պատրաստել, բայց այստեղ թարմ ոտնահետքեր էլ կան, մի քանի զույգ: Նա, ով մեկ-երկու օր առաջ եկել է այստեղ, ծանր, ճտքավոր կոշիկներ է ունեցել: Նա մտքերի մեջ ընկավ ու մռայլվեց, ասես ինչ-որ բան որոշելով: Հոբիթները շոշափելիորեն պարզ հիշեցին երկար թիկնոցներով ու հսկայական ճտքավոր կոշիկներով Սև Հեծյալներին: Եթե նրանց այս տեղը հայտնի է, ապա ավելի լավ է այստեղից արագորեն հեռանալ: Սեմն անհանգիստ շուրջը նայեց. ուրեմն թշնամին մոտիկ է, երևի այստեղից մի երկու լիգ է հեռու, իսկ ես ինքն ու Փինը վազվզում ենքեն...
— Բերեք այստեղից փախչենք, պարոն Պանդուխտ,— խնդրեց նա: — Համ ուշ ժամ է, համ էլ էս ձորակը կասկածելի է...
— Այո, լեռնագոգն անհուսալի տեղ էԴու ճիշտ ես,— պատասխանեց Պանդուխտը՝ աչքերը երկնքին հառելով ու ժամը որոշելով: — Գիտե՞սԲայց գիտե՞ս, Սեմ, այնուամենայնիվ մնալն ավելի ճիշտ կլինի, թեպետ այս տեղն ինձ էլ դուր չի գալիս: բայց մինչև Մինչև գիշեր ավելի հարմար ոչինչ չենք գտնի: Ծայրահեղ դեպքում գոնե թաքնվել ենք, չէ՞ որ նրանք ամեն տեղ լրտեսներ ունեն: մեզ Ճիշտ է, կարելի է բլուրների երկայնքով աննկատելի գնալ հյուսիս, բայց դե ամեն տեղ էլ նույն բանն է: Անտառում թաքնվելու համար հարկավոր է Ուղին հատել, իսկ այն հսկողության տակ է: Իսկ Ուղուց բլուրներից այն կողմ անապատ է: — Իսկ Հեծյալների աչքերը տեսնու՞մ են,— հետաքրքրվեց Մերին: — Ինձ թվում էր, թե նրանք հոտոտելով (կամ ինչպես դա ճիշտ անվանել, չգիտեմ) են մեզ փնտրում, բայց դու մեզ գագաթին վայրկենապես գետնին փռեցիր, իսկ հիմա էլ ասում ես՝ կտեսնեն, ինչ-որ անհասկանալի է: — Գագաթին ես ինձ անթույլատրելի անզգույշ պահեցի,— պատասխանեց Պանդուխտը,— շարունակ փնտրում էի, թե Գենդալֆից տեղեկատու նշաններ չկա՞ն և մենք երեքով երկար տնկված էինք ի տես: Հեծյալները ցերեկը չեն տեսնում, դա ճիշտ է, իսկ Սև ձիերը տեսնում են, և մեր շուրջն էլ՝ գետնի վրա, օդում, վխտում են թշնամու լրտեսները, մանր-մունր կամակատարներն ու լրատուները: Ինչքա՞ն կային դրանցից Լեռնամոտում, հիշու՞մ եք: Հեծյալները յուրովի են տեսնում աշխարհը. ցերեկը նրանց համար նշմարելի են մեր ստվերները, իսկ մթության մեջ նրանք զանազանում են բնության՝ մեզ համար անիմանալի սև գաղտնագիրը: Իսկ տաք արյունը նրանք զգում են անդադար, անհագ ու վրեժխնդիր չարությամբ: Չէ որ բացի հոտոտելիքից ու տեսողությունից, մի ուրիշ զգայություն էլ կա: Եթե մենք զգում ենք, որ նրանք այստեղ են, ապա նրանք մեզ տասնապատիկ ավելի սուր են զգում: Եվ մի բան էլ,— նա ձայնը ցածրացրեց,— նրանց ձգում է Մատանին: — Մի՞թե ոչ մի փրկություն չկա,— սարսափած հետ նայելով բացականչեց Ֆրոդոն: — Տեղիցդ շարժվես՝ կտեսնեն ու կբռնեն... Տեղումդ մնաս՝ հոտդ կառնեն ու կգտնեն... Պանդուխտը ձեռքը դրեց նրա ուսին: Հուսահատվել պետք չէ,— ասաց նա: — Դու մենակ չես: Ճիշտ է, այստեղ ապաստարան չէ, բայց մենք խարույկ կվառենք, և կրակը մեզ պահապան ու պաշտպան կլինի: Սաուրոնը կարող է ծառայեցնել կրակն իր օգտին, նա ամեն ինչ էլ կարող է, բայց Հեծյալներն առայժմ կրակից վախենում են, և կրակը մեր բարեկամն է: — Լավ բարեկամ է,— մռթմռթաց Սեմը: — Այ հիմա խարույկը կվառենք ու՝ նույն բանն է, թե գոռաս, ասես. «էստե՜ղ ենք, եկե՜ք»: Ձորակի խորքում, աչքից հեռու մի անկյուն ընտրելով, նրանք խարույկ վառեցին ու հապշտապ ուտելիք պատրաստեցին: Երեկոյան ստվերները դարձան մթնշաղ, ցուրտն ընկավ: Հոբիթները հանկարծ զգացին, որ սարսափելի սովածացել են՝ առավոտից ոչինչ չէին կերել: Ընթրիքը համեստ էր, բայց ոչինչ անել չէին կարող: Առջևում ամայի հողեր էին, որտեղ միայն թռչուններ ու գազաններ էին բնակվում: Միջերկրի մյուս բնակիչների կողմից վաղուց լքված անհյուրընկալ ու մռայլ մի տարածք էր դա: Երբեմն այստեղ էին այցելում Հետքագետները, բայց երկար չէին մնում, իսկ այլ հյուրեր հազվադեպ էին այս կողմերում հանդիպում, այն էլ, որպես կանոն, անցանկալի. Օրինակ՝ Մշուշապատի հյուսիսից այստեղ էին գալիս թրոլները: — Մեր մթերքը չի բավականացնի,— ասաց Ֆրոդոն: — Չնայած վերջին երկու օրը շատ խնայողաբար ենք կերել, թեպետ այսօրվա ընթրիքն էլ ճոխ չէր, բայց դե ծախսեցինք ավելին, քան պետք էր, մանավանդ, որ դեռ երկու շաբաթվա ճանապարհ ունենք, այն էլ, եթե բախտներս բերի: — Անտառը կկերակրի,— հուսադրեց Պանդուխտը: — Հատապտուղներ, արմատներ, մեկ էլ տեսար մի բան որսացի: Մի վախեցեք, դեռ ձմեռ չէ, ուտելիք կգտնվի: Պինդ ձգեք գոտիներդ ու հույսներդ դրեք Էլրոնդի ապագա ճաշկերույթների վրա: Մութն ընկնելուն պես ավելի ցրտեց: Ձորակից դուրս նայելով՝ հոբիթները, բացի արագորեն խավարի մեջ թաղվող դաշտերից, ուրիշ ոչինչ չէին տեսնում: Երկինքը նորից մաքրվել էր և աստիճանաբար լցվում էր առկայծող աստղերով: Հոբիթներն ավելի մոտեցան կրակին, ամուր սեղմվեցին միմյանց ու ծածկվեցին ուղեպարկերում եղած բոլոր ծածկոցներով: Պանդուխտը բավարարվեց սովորական թիկնոցով. նստել էր կրակից քիչ հեռու և մտահոգ ծխամորճն էր փսփսացնում: Երբ բոլորովին մթնեց, և կրակը պայծառ բոցավառվեց, Պանդուխտը, փորձելով ցրել հոբիթներին պատած սարսափելի մտքերը, սկսեց տարբեր պատմություններ պատմել: Նա շատ ասույթներ գիտեր հնագույն ժամանակների մասին, էլֆերի ու մարդկանց մասին, ավագ դարաշրջանի մութ ու լուսավոր գործերի մասին: «Քանի՞ տարեկան է նա,— մտածում էին հոբիթնրը,— որտեղի՞ց այդքանը գիտի»: — Պատմիր Գիլ-Գալադի մասին,— անսպասելի խնդրեց Մերին, երբ Պանդուխտը վերջացրեց պատմել էլֆական թագավորությունների մասին: — Դու գիտե՞ս այն հին երգի շարունակությունը: — Այո, իհարկե,— պատասխանեց Պանդուխտը: — Եվ Ֆրոդոն էլ գիտե. ի վերջո այդ հնագույն պատմությունն ուղղակիորեն կապված է նրա հետ: Մերին ու Փինը նայեցին Ֆրոդոյին: Վերջինս նստել էր, աչքերը հառած կրակին: — Ես գիտեմ միայն այն, ինչ պատմել է Գենդալֆը,— դանդաղ ասաց նա: — Գիլ-Գալադը Միջերկրի էլֆերի մեծագույն արքաներից վերջինն էր: Նրանց լեզվով «Գիլ-Գալադ» նշանակում է «աստային լույս»: Էլֆերի բարեկամ Էլենդիլի հետ միասին նա արշավեց դեպի...
— Բայց չէ՞ որ Հեծյալների աչքերը չեն տեսնում,— նկատեց Մերին,— ցերեկը Թե ուր նրանք հոտոտելով (կամ ինչպես դա ճիշտ անվանելարշավեցին, չգիտեմ) են շարժվումայդ մասին, դու մեզ գագաթին վայրկենապես գետնին փռեցիրթերևս, իսկ չարժե պատմել. հատկապես հիմա էլ ասում ես՝ «կտեսնեն», ինչ-որ անհասկանալի էերբ Թշնամու ծառաները շրջում են մոտերքում: Այ, կհասնենք Էլրոնդի տուն՝ պատմությունն ամբողջությամբ կլսեք:
— Գագաթին շատ անզգույշ էիԱյդ դեպքում մի ուրիշ բան պատմիր այն ժամանակների մասին,— պատասխանեց Պանդուխտը,խնդրեց Սեմը: — շարունակ փնտրում էի, թե Գենդալֆից տեղեկատու նշաններ չկա՞ն և մենք երեքով երկար տնկված էինք ի տեսԻնչպե՞ս էին ապրում էլֆերը հին օրերին: Հեծյալները ցերեկը չեն տեսնում, դա ճիշտ է, իսկ Սև ձիերը տեսնում են, և մեր շուրջն էլ՝ գետնի վրա, օդում, վխտում են թշնամու լրտեսները, մանր-մունր կամակատարներն ու լրատուները: Ինչքա՞ն կային դրանցից Լեռնամոտում, հիշու՞մ եք: Հեծյալները յուրովի են տեսնում աշխարհը. ցերեկը նրանց համար նշմարելի են մեր ստվերները, իսկ մթության մեջ նրանք զանազանում են բնության՝ մեզ համար անիմանալի սև գաղտնագիրը: Իսկ տաք արյունը նրանք զգում են անդադար, անհագ ու վրեժխնդիր չարությամբ: Չէ որ բացի հոտոտելիքից ու տեսողությունից, մի ուրիշ զգայություն էլ կա: Եթե մենք զգում ենք, որ նրանք այստեղ են, ապա նրանք մեզ տասնապատիկ ավելի սուր են զգում: Եվ Լավ կլիներ էլֆերի մասին մի բան էլլսեինք,— նա ձայնը ցածրացրեց,— նրանց ձգում թե չէ էս մթությունն էնպես է Մատանին:նեղում...
— Մի՞թե ոչ մի փրկություն չկաԵս ձեզ կպատմեմ Թինուվիելի մասին,— սարսափած հետ նայելով, բացականչեց Ֆրոդոնհամաձայնեց Պանդուխտը: — Տեղիցդ շարժվես՝ կտեսնեն ու կբռնեն... Տեղումդ մնաս՝ հոտը կառնեն ու կգտնեն...Բայց հակիրճ, քանզի դա երկար ասք է, իսկ վերջը մոռացված է: Երևի միայն Էլրոնդը գիտե այդ պատմությունը մինչև վերջ: Դա մի զարմանահրաշ պատմություն է, ճիշտ է՝ տխուր, ինչպես և Միջերկիր բոլոր ավանդապատումները, բայց, լսելով այն, ձեր հոգին, կարծում եմ, կթեթևանա:
— Կարծես թե ոչ ոք չկա,— ասաց նա,— բայց թե ես վախեցա: Այստեղից ոչ մի տեղ չեմ գնա: Ոնց որ գաղտագողի գալիս են...
