Changes
/* Գլուխ տասներկու․ Գետանցում */
Ֆրոդոն սարսափահար ընկավ գետնին ու, ինքն էլ չիմանալով, թե ինչու, հանկարծ գոռաց. «Ով, Էլբերեթ... Գիլթոնիել...» և դաշույնով հարվածեց մոտեցող թշնամու ոտքին: Կատաղի ոռնոցը սասանեց մթությունը, և սառցե մահաբեր շեղբը խրվեց Ֆրոդոյի ուսը: Գիտակցությունը կորցնելու պահին նա տեսավ, թե ինչպես մառախուղից դուրս նետվեց Պանդուխտը՝ երկու բոցավառ ճյուղ ձեռքերին: Վերջին ճիգերով Ֆրոդոն Մատանին պոկեց մատից, դաշույնը ձեռքից ընկավ, ու նա երեսի վրա փռվեց գետնին:
====Գլուխ տասներկու․ Փախուստ դեպի Գետանցում====
[[Պատկեր:Flight to the Ford.jpg|300px|thumb|right]]
Երբ Ֆրոդոն ուշքի եկավ՝ եկավ, Մատանին սեղմված ձեռքի մեջ էր: Նա պառկած էր պայծառ, բոցկլտացող խարույկի մոտ, իսկ նրա վրա վրան խոնարհված էին ՍամըՍեմը, Փինը և Մերին:
Նրան պատասխանող չեղավ՝ երեքի շունչն էլ ուրախությունից կտրվում էր, նույնիսկ հարցն էլ չհասկացան: Հետո Սամը Վերջապես, Սեմի կցկտուր խոսքերից նա հասկացավ, որ ոչ ոք, բացի իրենից, ահարկու թագավորին չի տեսել: Սեմը պատմեց, որ տեսել է, թե ինչպես մոտեցան մռայլ ստվերներնստվերները, ու և Ֆրոդով չքացավ, իսկ իր՝ Սամի Սեմի ոտքերը գետնից կտրվեցին: Նա Հետո կողքով սահեց սև ստվերը, ինքը կորցրեց հավասարակշռությունը և ընկավ գետնին: Ապա լսեց տիրոջ ձայնը՝ ոչ այն է հեռվից, ոչ այն է՝ գետնի տակից, իսկ բառերը տարօրինակ էին ու անհասկանալի: Այդքանը: Հետո նրանք բոլորով փնտրում էին ու դիպան գտան Ֆրոդոյին. նա անշունչ ընկած էր բերանքսիվայր, թուրը տակին: Պանդուխտն իրենց կարգադրեց Ֆրոդոյին պառկեցնել կրակի մոտ, իսկ ինքն անհետացավ, և արդեն ահագին ժամանակ է չկա:
— Ոչ, ՍամՍեմ, ես Հեծյալ չեմ,— մեղմ ասաց նա,— և ոչ էլ նրանց կամակատարը: Ես Ուղղակի ուզում էի իմանալ, թե ու՞ր են նրանք պահ մտել և ինչու՞: Նրանք պետք է, որ նորից հարձակվեին, այնինչ նահանջել են: Մոտակայքում նրանց հետքն էլ չկա:
Լսելով այն մասին, թե ինչ է պատահել Ֆրոդոյին, նա կարեկցանքով նայեց նրան, մտահոգ գլուխն օրորեց ու խոր հառաչեց: Հետո Մերիին ու Փինին կարգադրեց կաթսայիկներով ջուր եռացնել և վերքն անդադար լվանալ::
— Կրակն ավելացրեք, Ֆրոդոյին պետք է տաք պահել,— կարգադրեց նաև, խարույկից հեռացավ ու Սամին հեռանալով, Սեմին կանչեց: — Հիմա որոշ բաներ պարզ են,— շշուկով ասաց նա: — Ինչպես երևում է, հարձակվող թշնամին միայն հինգ հոգի է եղել, երևում է, բոլորը չեն հավաքվել, դիմադրության չէին սպասում: Վախենում եմ, որ հեռու չեն գնացել և վաղը գիշերվա կողմ նորից կերևան: Նրանք շտապելու բան չունեն: Նրանց հաշվումներով գործը համարյա արված է: Մատանին հեռու գնալ չի կարող: Այո, ՍամՍեմ, քո տերը մահվան շեմին է, և քանի գնա, այնքան նրա իշխանության տակ կլինի: Գուցե և այդպես է, բայց... դեռ կտեսնենք, թե ով ում...
Արցունքները խեղդեցին ՍամինՍեմին:
— Մի հուսահատվիր,— ասաց Պանդուխտը,— և հույսդ ինձ վրա դիր: Ֆրոդոն ավելի դիմացկուն դուրս եկավ, քան ես կարծում էի. ճիշտ է, Գանդալֆն Գենդալֆն էլ հենց դա էր ակնարկում: Հրաշք է, որ նա չի սպանվել և, երևակայիր, ավելի երկար կդիմանա, քան նրանք են կարծում: Իսկ ես կաշխատեմ մի քիչ բուժել նրան: Տաք պահեք և լավ հսկեք, եթե որևէ բան կլինիկպատահի, ինչքան ուժներդ կպատի, գոռացեք ու չորս կողմը կրակ տվեք: Ես շուտով կգամ:
Այս խոսքերով նա սուզվեց մթության մեջ:
Ֆրոդոն քնում էր ու սուր ցավերից վեր թռչում: Աստիճանաբար թմրում էր ուսը, ձեռքը, ամբողջ կողքը: Բարեկամներն անդադրում լվանում էին վերքն ու աշխատում տաքացնել նրան: Վաղորդյան մոխրագույն լույսն արդեն ողողել էր ձորակը, երբ վերջապես Պանդուխտը վերադարձավ:
— Հապա մի նայե՜ք,— բացականչեց նա, գետնից բարձրացնելով մինչ այդ չնկատված սև թիկնոցը, որի ներքևի մասում անցք էր առաջացել: — Մեր Ֆրոդոյի հարվածն է... Պանդուխտը նորից կռացավ և բարձրացրեց երկարԹիկնոցը, նեղճիշտ է, լուսաբացի մառախուղի մեջ փայլող դաշույնը: Ատամնավոր շեղբի ծայրը կոտրված էրպատռվել է, և դաշույնը աչքի առաջ ցնդեց թափանցիկ ծխի պեսբայց, ցավոք, միայն կոթը մնացնա չի վիրավորվել՝ սովորական դաշույնով ուրվական թագավորին չես վնասի: — Գործերը վատ են... — նկատեց Պանդուխտը: — Հիմա այդպիսի վերքեր բուժողներ համարյա չկան: Կանեմ ինչ կարող եմ, բայց քիչ բան կարող եմԷլբերեթ անունը՝ ահա թե ինչն է վախեցրել նրանց և ոչ թե դաշույնի հարվածը:
— Գործերը վատ են... — նկատեց Պանդուխտը: — Հիմա այդպիսի վերքեր բուժողներ համարյա չկան: Կանեմ, ինչ կարող եմ, բայց քիչ բան կարող եմ: Նա նստեց գետնին, սև կոթը դրեց ծնկներին և դանդաղ, հոբիթների համար անհասկանալի մի երգ երգելով, սկսեց հմայել: Հետո կոթը դրեց մի կողմ, թեքվեց Ֆրոդոյի կողմը և, գոտուն կապած պայուսակից երկար տերևներ հանելով, ականջին ինչ-որ տարօրինակ բառեր ասաց: — Սա բալասան ացելաս է,— բացականչեց նա,— կամ, ինչպես անվանում էին հնում՝ ացելաս է: Այս քարքարոտ ձորակում չի աճում, ես սա հոտով գտել եմ այստեղից շատ հեռու, Ուղուց հարավ ընկած թավուտում: Հյուսիսում քչերը գիտեն բալասանի մասին, թերևս մի քիչ հետքագետները: Զարմանալի բույս է, բայց եթե նույնիսկ օգնի, ապա ոչ երկար ժամանակով...
Նա տերևները խաշեց ու սուր, բուրավետ եփուկով լվաց Ֆրոդոյի ուսի վերքը: Ցավը մի քիչ հանգստացավ, բայց սառած, կախ ընկած թևն ասես փայտացել էր, կպել կողքից, ու Ֆրոդոն սկսեց հանդիմանել ինքն իրեն, որ թշնամու հրամանով հագավ մատանին: «Հատուցեցի, լավ,— մտածում էր նա,— ամբողջ կյանքում հաշմանդամ կմնամ, իսկ հիմա ի՞նչ անեմ... ախր շարժվելու ուժ չկա»:
Մինչդեռ քննարկվում էր հենց այդ հարցը՝ ի՞նչ անել հետո: Որոշված էր անհապաղ հեռանալ Զավերտից:
— Հավանաբար,— ասաց Պանդուխտը,— այս վայրը վաղուց արդեն թշնամու աչքի տակ է: Եթե նույնիսկ Գանդալֆը Գենդալֆը եղել է այստեղ, ապա եղել է ու գնացել՝ թշնամու հարձակումը հետ մղելուց հետո: Մի գիշեր էլ որ մնանք՝ կորած ենք: Ամեն տեղ լավ է, բացի այստեղից:
Ծածուկ ու զգուշավոր նրանք շրջանցեցին Զավերտի հարավ-արևմտյան լանջը, հասան Ուղուն, վազելով հատեցին այն, և նրանց գլխավերևում իրար կանչեցին երկու մռայլ ձայն: Նրանք հապշտապ մտան խիտ թփուտը: Սկսվեց տաղտկալի, երկարատև ու դժվար երթ անճանապարհ վայրերով: Երեկոյան հոբիթները հազիվ էին ոտքի վրա կանգնում: Ֆրոդոն, որ գնում էր պոնիին հեծած, տխուր զննում էր ընկերներին. նույնիսկ Պանդուխտը հոգնած ու մռայլ էր երևում:
Ուսը լցվում էր սուր ցավերով, բայց Ֆրոդոն ատամները սեղմած դիմանում էր՝ տրտնջալ չէր կարելի: Մեկը մյուսի հետևից չորս ծանր օր անցան: Զավերտը մնում էր հետևում, իսկ հեռավոր բլուրները մոտենում էին: Ուղու մոտ չարագուշակ ճիչեր արձակելուց հետո թշնամիները չէին երևում, ասես չքացել էին: Գիշերները ճամփորդները զույգ-զույգ պահակություն էին անում, դողալով սպասելով, որ ուր որ է սև կետերը կճեղքեն լուսնի կաթնագույն մառախուղը: Բայց ոչ ոք չկար, և միայն թոշնած խոտի չոր շրշյունն էր լսվում: Սակայն չարը թաքնված էր ինչ-որ տեղ մոտակայքում, նրանք զգում էին այդ: Հազիվ թե Հեծյալները հետքը կորցրած լինեին: Անկասկած դարան մտած սպասում են, նոր ծուղակ պատրաստում:
Յոթերորդ օրը առավոտ վաղ ճամփորդները ստիպված եղան նորից վերադառնալ ճանապարհ, գետամերձ ճահճապատ հարթավայրով անցնել հնարավոր չէր: Պանդուխտն ու Սամը Սեմը հետախուզության դուրս եկան՝ ոչ մի շունչ: Ճանապարհն ամայի էր, ձիերի հետքեր էլ չկային, երկու օր առաջ այստեղ անձրև էր եկել, գուցե հետքերը ողողել է, իսկ դրանից հետո նրանք չեն անցել այստեղով: Ճամփորդները քայլերն արագացրին և, վերջապես հեռվում, սարի տակ, երևաց Վերջին Կամուրջը: Մեկ էլ տեսար սև կերպարանքները հայտնվեցին: Բայց ոչ, Կամուրջը կարծես թե ազատ էր: Պանդուխտը նրանց պատվիրեց թաքնվել թփերի մեջ, իսկ ինքը առաջ գնաց՝ ու շուտով էլ հետ եկավ:
— Կամրջի մոտ թշնամիներ չկան ու չեն էլ եղել,— ասաց նա: — Կուզեի իմանալ, թե ու՞ր են կորել նրանք: Փոխարենը տեսե՛ք, թե ինչ եմ գտել: — Նա պարզեց ձեռքը, որի ափում բաց կանաչ քար կար: — Ընկած էր ճանապարհի մեջտեղում, ցեխի մեջ,— բացատրեց նա: — Սա էլֆական բյուրեղ է: Միայն թե չգիտեմ՝ դրվա՞ծ է, թե մեկի մոտից է ընկել, բայց միևնունն է, հուսադրում է: Այնպես որ եկեք չվախենանք, անցնենք Կամրջով, իսկ հետո... հետո կտեսնենք, բայց ճանապարհով չենք գնա. բյուրեղն ինչ էլ որ նշանակի, անվտանգություն չի խոստանում:
— Կտեսնենք,— պատասխանեց Պանդուխտը: — Ես ոչինչ ավելի անել չեմ կարող: Նրա վերքի պատճառով եմ ձեզ այսպես վազքով տանում: բայց այսօր, ճիշտ է, շարունակել չի կարելի:
— Իսկ ի՞նչ է կատարվում տիրոջ հետ,— ցածր հարցրեց ՍամըՍեմը, աղաչական հայացքով Պանդուխտին նայելով: Վերքը մի պստլիկ էր և արդեն կպել է, միայն սպիտակ սպի է մնացել ուսին:
— Ֆրոդոյին թշնամու զենքն է կպել,— ասաց Պանդուխտը,— թունավոր, կործանիչ, կախարդված զենքը: Այդ սև հմայանքն իմ ուժերից դուրս է: Ուրիշ ի՞նչ կարող եմ ասել քեզ: Դիմացիր, ՍամՍեմ:
Բացվում էր ցուրտ ու պայծառ, թեպետ և անարև առավոտը: Նրանք գիշերել էին բարձր ժայռի վրա, և հիմա Պանդուխտը կարող էր ինչպես հարկն է դիտել շրջապատը:
— Ողջույն քեզ, երկար սպասված հյուր... — դիմեց Ֆրոդոյին էլֆ ռազմիկը,— ինձ ուղարկել են քեզ դիմավորելու, մենք քեզ համար անհանգստանում էինք:
— Ուրեմն Գանդալֆը Գենդալֆը Ազատքու՞մ է,— ճչաց Ֆրոդոն:
— Երբ ես մեկնում էի, նա դեռ այնտեղ չէր,— պատասխանեց Գլորֆինդելը,— բայց ես մեկնել եմ ինը օր առաջ: Էլրոնդին վատ լուրեր էին հասել. իմ ազգականները ձեր կողմերով անցնելիս իմացել են և իսկույն մեզ տեղյակ պահել, որ Ինը Մատանեկիրները շրջում են արևմտյան հողերում, իսկ դուք վտանգավոր ճանապարհ եք դուրս եկել առանց ուղեկցողի, չսպասելով ԳանդալֆինԳենդալֆին: Նույնիսկ մեզ մոտ, Ազատքում, շատ քչերի ուժը կպատի դիմակայել Իննին երես առ երես: Բայց Էլրոնդը, այնուամենայնիվ, հավաքեց ու սուրհանդակներ ուղարկեց հյուսիս, արևմուտք ու հարավ՝ չէ՞ որ դուք հետապնդումից խուսափելով կարող էիք թավուտներում մոլորվել: Ես պետք է հսկեի Ուղին. յոթ օր առաջ հասա Միթեյթիլի (Դիվոտի) կամրջին և ձեզ համար նշան թողեցի՝ մի բյուրեղ: Կամրջի հետևում թաքնվել էին Սաուրոնի երեք կամակատար: Ինձ տեսնելով, նրանք նահանջեցին և գնացին արևմուտք: Հետո ևս երկուսը հանդիպեցին՝ սրանք շրջվեցին հարավ: Այն ժամանակ ես սկսեցի որոնել ձեր հետքերը, գտա երկու օր առաջ, իսկ այսօր նշմարեցի, թե որտեղ եք իջել սարից: Սակայն բավական է, հիմա պատմությունների ժամանակը չէ: Դուք ստիպված կլինեք դիմանալ բաց ճանապարհի վտանգավորությանը՝ երեկոյան և գիշերը: Մեզ հետևում են հինգը: Եթե նրանք գտնեն ձեր հետքրը, քամուց արագ կսուրան: Թե ուր են մնացածները, չգիտեմ, պետք է որ ծանծաղուտը հսկելուց լինեն: Այդ մասին ավելի լավ է հիմա չմտածենք:
Այդ ընթացքում իրիկնային ստվերները թանձրացան, և Ֆրոդոյին մի անհաղթահարելի հոգնածություն պատեց: Դեռ մայրամուտից առաջ նրա աչքերի առջև մթնում էր. հիմա ընկերների դեմքերը համարյա չէին երևում: Ցավից ամբողջ մարմնով սարսռում էր: Օրորվելով, նա ընկավ Սամի Սեմի ուսին:
— իմ տերը վիրավոր է, վիճակը վատ է,— զայրույթով ասաց ՍամըՍեմը: — Եթե նա չհանգստանա, չի կարող ճանապարհը շարունակել:
Գլորֆինդելը պահեց ընկնող Ֆրոդոյին, գրկեց նրան ու տագնապահար նայեց դեմքին:
— Առանց քեզ նրանց ոչ մի վտանգ չի սպառնում,— ժպտաց Գլորֆինդելը,— քեզ են հետապնդում, ոչ թե նրանց: Դու և քո բեռը՝ ահա գլխավոր վտանգը քո բարեկամների համար:
Դա իրոք այդպես էր, և Ֆրոդոն համաձայնեց նստել սպիտակ ձին: Փոխարենը՝ պարկերը բարձեցին պոնիին և արագ քայլեցին, թեպետ էլֆի հետևից երբեք չես հասնի... Նա առաջ էր տանում հոբիթներին. սկզբում՝ երեկոյան դժգույն մթնշաղով, հետո՝ անձրևային գիշերվա մթության միջով. ոչ աստղ կար, ոչ լուսին: Գլորֆինդելը կանգ առավ առավոտյան: Փինը, Մերին ու Սամը Սեմը հազիվ էին ոտքի վրա կանգնում, նույնիսկ Պանդուխտն էլ էր ինչ-որ կուզիկացել, Ֆրոդոն կպել էր ձիու պարանոցին՝ ծանր քուն էր մտել:
Նրանք Ուղուց իջան հավամրգու մացառուտը, ընկան գետնին ու տեղնուտեղը քնեցին: Սակայն, ինչպես նրանց թվաց, պահակության կանգնած Գլորֆինդելը իսկույն էլ արթնացրեց իրենց: Առավոտյան արևը խփում էր ուղիղ աչքերի մեջ, պղտոր մեգը ցրվել էր: