Changes

Առուին տակի կողմը, ուր ուռիները շուք կընեին, կանաչ խոտին վրա պառկեր էր Փիլիկ: Սրունքները քիչ մը իրեն, քաշած թևը բարձր շինած, երեսը թևին վրա դրած ան կպատրաստվեր անկպատրաստվեր աչքերը գոցելու, քնանալու, երբ վերեն առուին մյուս կողմեն, խոսակցության ձայները հասան ականջին։

 Փիլիկ իմացավ, որ Ծուովիզին տղան կըսեր.կըսեր․ 

- — Պատմություն մըն ալ պատմե՞մ,– վերստին խոսք առավ Ծուռվիզին տղան,– նայիմ՝ ասո՞ր ինչ պիտի ըսես.. իմ քովս պատմություն շա՜տ:- — Ըսե նայինք,— պատասխանեց մյուսը:- — Լճացիին աղջիկը՝ Փիլիկին կնիկն ալ քիչ ծաղիկ չէ, ջուրի եկող է, գիտեի՞ր ասիկա:

- — Իրա՞վ կըսես,— պատասխանեց Սևին տղան։- — Շատոնց կընե՝ թուքս կուլ կուտայի, մտքես կանցընեի, Երեկ մերինին, մեր կնիկին հետ էգին գացինք, ճամբան ես բաժնվեցա:Խոռչտակի ձորով երթամ՝ ըսի, Ճերմակ-Քարտակ իջա որ՝ աս մեկը Փլիկին կնիկը, եկեր, ջուր առեր աղբյուրեն, կդառնա։ Ետևեն հասա, մեկտեղ խոսելով քալեցինք։ Միտքը հասկնալու համար քանի մը խոսք նետեցի, նայեցա՝ կխնդա, ձեռքը բռնեցի, սեղմեցի, նայեցա՝ թող տվավ, ձայն չհանեց։ Էգին մինա՞կ ես ասօր՝ հարցուցի, մինակ եմ՝ ըսավ։ Ձեր թութը աղվոր է, պիտի գամ թութ ուտելու, եկուր՝ ըսավ։

Չգիտցավ,թե ինչպես անցավ ցորենի արտերուն մեջեն: Տուն մտավ որ՝ կինը առիքներեն կախ խնոցիով մածուն կհարեր: Կայնեցավ ու հրամայող շեշտով մը ըսավ. 

— Էգին էի։ 

 — Չէ։ 

- — Խենթեցա՞ր, Փիլիկ, ամոթ է, ալ հերիք է, տղա, կբավե, պիտի մեռցնես հիմա էքսյուկ-էթեկը կըսեին այս ու այն կողմեն, աշխատելով ազատելու կինը ամուսնույն ձեռքեն։- — Պիտի մեռցնեմ, հա.. պիտի սատկեցնեմ,— կգոչեր Փիլիկ այ֊լայլած, ինքն իրմեն ելած, - ձգե, ձգեցեք… ձգե, Ելպակ հարսիկ, ձգե, Խանպակ հորքուր, թող տուր, աղա ամու…- — Բայց ի՞նչ կա, ի՞նչ եղավ, - կհարցնեին միաբերան, - ի՞նչ ըրավ որ: Բան մը ըսիր՝ չկատարե՞ց, խոսքիդ մտիկ չըրա՞վ, քեզի գեշ պատասխա՞ն տվավ: Փիլիկ չուզելով, որ ուրիշները իմանան պատճառը, գիտնան եղելությունը, կշարունակեր զարնել՝ առանց գոհացնելու անոնց հետաքրքրությունը: - — Ձգե, աղա ամու, - — կըսեր հևալով, - — բան չկա… բան մը չի կա… չեմ ըսեր… չպիտի ըսեմ… բան չկա… Ծծկեր երախան օրոցքին մեջ արթնցավ իրարանցումներեն, սկսավ լալ:լալ։  Դրացի կիները դժվարությամբ ազատեցին կինը Փիլիկին ձեռքեն, երախան ալ առնելով՝ տարին իրենց տունը։ Կնոջը երթալեն ետքը Փիլիկ դուռը քաշեց ու ինքն ալ դուրս ելավ, ուամբողջ օրը թափառելե հետո, մթնելուն հետ, տուն դարձավ որ՝ կինը

Փիլիկ ինքն ալ նստավ։ Անցան, վայրկյաններ։ Փիլիկ, թեև, աչքին ծայրովը ատեն-ատեն նայելով կնոջը՝ կատեր զայն, չէր ուզեր խոսիլ հետը, բայց նորեն չհամբերեց ու ըսավ.ըսավ․ 

 — Սո՛ւս… բերան ալ ունիս ու կբանաս,— գոչեց Փիլիկ, ծայրագույնարհամարհանքով մը.– Ծուռվիզին տղան չտեսա՞ր, չխոսեցա՞ր հետը,

- — Ծուռվիզին տղա՞ն… կինը կերդնուր։Սո՛ւս… կրկնեց պժգանքի խոր արտահայտությունով մը,— կնիկ չե՞ք… ձեր ամենեն աղեկին արմատը չորնա, ձեր խոսքի՞ն ալ կհավատացվի… Ծուռվիզին տղուն հետ խոսողը դուն չե՞ս, ծո… Կկանչե ետևեդ, կկայնիս հետը խոսելով կերթաս, ձեռքդ կսեղմե, կշոյե, թող կուտաս, դեռ ըսե՞մ: Մինակ եմ կըսես, եկուր մեր էգին, կհրավիրես, որ գա թութ ուտե… Ծո, այս ամենքը իմ ականջով լսեցի, քու խոսքի՞դ պիտի հավատամ, շո՛ւն… Կինը նորեն սկսավ երդնուլ: Կխնդրեր, որ հավատար իրեն. թող իր գլուխը կտրեր, եթե ամենափոքր ճշմարտություն մը կար իր լսածներուն մեջինք ոչ ոք տեսած,ոչ ոքի հետ խոսած էր, ինչ որ իմացած էր, գյուղին սրիկաներուն կողմե հնարված պատմություններեն մեկն էր, անոնք իրենց մտքեն անցուածները իբր կատարած պատմելով, կպարծենային իրարու։ Բայց Փիլիկ չէր համոզվեր,ու կոչեր, կհայհոյեր կնոջը, աշխարհի բոլոր կիներուն, կնոջը ծնողքին ու ազգականներուն, ով որ պատճառ էր եղեր ու ամուսնացուցեր զինքը իրեն հետ, ամենուն: Երկու տղաքը՝ Արոն ու Բուբուլը, թողելով ապուրն ու գդալները, երդիկեն իջան գացին պառկելու: Ծծկերը, ձեռքերուն վրա փքշելով, մոտեցավ Փիլիկին ու ծունկերեն բռնեց, ամեն ատենվան պես՝ ելլելու ու հորը գիրկը նստելու, բայց Փիլիկ ոտքովը հրեց ետ ու ձգեց գետին։ — Գնա՛, չեմ ուզեր, - — գոչեց,- — մի՛ գար, դուն ալ անկե չե՞ս, ան մորմեն, ան շանը ցեղեն… 

 Փիլիկ ժամեն ավելի նստած մնաց իր տեղը, հետո ոտքի ելլելով,մոտեցավ երդիկին կեդրոնի լուսամուտին, ծռեցավ, նայեցավ վարը՝ ներքնատունը, ուր լուռ անշարժություն մը կար: Ճրագին աղոտ լույսին մեջ երկու տղաքը մտեր էին իրենց վերմակներուն տակ, կինը մազե չուլի մը վրա նստեր էր ու կհեկեկար,ծիծը երախային բերանը:բերանը։