Changes
==Գլուխ XV։ Կղզեբնակ==
Զառիվերի քարքարոտ լանջից մանրիկ քարեր թափվեքին և խշշալով ցատկոտեցին ծառերի միջով։ Ես ակամա վերև նայեցի և տեսա մի տարօրինակ էակ, որն արագ թռչում էր եղևնու բնի ետևից։ Ի՞նչ էր։ Ա՞րջ։ Մա՞րդ։ Կապի՞կ։ Ես կարողացա տեսնել միայն ինչ-որ սև ու բրդոտ բան և սարսափից կանգ առա։
Եվ այսպես երկու ճանապարհն էլ կտրված են։ Ետևից հետամուտ են լինում մարդասպանները, առջևից՝ այս անհայտ հրեշը։ Եվ միանգամից գերադասեցի հայտնի վտանգն անհայտից։ Մինչև անգամ Սիլվերն այնքան սարսափելի չէր թվում, որքան այս անտառային կենդանին։ Ես շրջվեցի և, ամեն րոպե ետ նայելով, վազեցի դեպի մակույկի կողմը։
Հրեշը, ճանապարհը ծռելով, իմ առջև դուրս եկավ։ Ես շատ հոգնած էի։ Բայց եթե մինչև անգամ հոգնածություն էլ չզգայի, միևնույն է, չէի կարող արագության մեջ մրցել այդ տեսակ արագաշարժ թշնամու հետ։ Տարօրինակ էակը եղնիկի արագությամբ մի բնից մյուս բնի մոտ էր վազում։ Նա շարժվում էր երկու ոտի վրա, մարդու նման, թեև շատ էր ծռված դեպի գետին։ Այո՛, դա մարդ էր, այդ բանում ես այլևս չէի կարող կասկածել։
Ես հիշեցի այն բոլորն, ինչ որ լսել էի մարդակերների մասին և արդեն պատրաստվում էի օգնություն կանչել։ Սակայն այն միտքը, որ իմ առջև մարդ է կանգնած, թեև վայրենի, որոշ չափով արիացրեց ինձ։ Եվ վախը դեպի Սիլվերը հանկարծ կենդանացավ։ Ես կանգնեցի և մտածում էի, թե ինչպես ծլկեմ թշնամուց։ Հետո հիշեցի, որ մոտս ատրճանակ կա։ Հենց տեսա, որ անօգնական չեմ, քաջությունս վերադարձավ, և ես վճռականորեն կղզու կողմը վազեցի։
Նա կրկին թաքնվեց, այս անգամ ծառի ետևում։ Նկատելով, որ ես գնում եմ իր մոտ, նա դուրս եկավ թաքստոցից և ուզում էր մի քայլ անել դեպի ինձ։ Հետո անվճռականորեն կանգնեց, ետ-ետ քաշվեց և հանկարծ ծունկ չոքեց և աղերսանքով ձեռքերը պարզեց դեպի ինձ, որն ինձ սաստիկ զարմացրեց ու վրդովեց։
Ես նորից կանգ առա։
— Ո՞վ եք դուք,— հարցրի ես։
— Բեն Գանը,— պատասխանեց նա։ Նրա ձայնը խռպոտ էր և վայրի, որպես ժանգոտ կողպեքի ճռռոցը։— Ես դժբախտ Բեն Գանն եմ։ Երեք տարի է, ոչ մի մարդու հետ չեմ խոսել։
Նա այնպես սպիտակ էր, ինչպես ես, և դեմքի գծագրությունը մինչև անգամ հաճելի էր։ Միայն մաշկն այնպես էր սևացել արևի տակ, որ մինչև անգամ շրթունքներն էլ սև էին։ Այն բոլոր մուրացիկներից, որ ես տեսել էի իմ կյանքում, սա ամենից գջլտվածն էր։ Նրա հագուստը կազմված էր հին առագաստի լաթերից և նավաստու վերնաշապկից։ Մի լաթը մյուսի հետ ամրացված էր կամ կոճակով, կամ ծառի ճյուղով, կամ կպրած վուշի թելով։ Միակ չպատառոտված բանը, որ կար նրա վրա, կաշվե գոտին էր՝ պղնձե ճարմանդով։
— Երեք տարի՜,— բացականչեցի ես։— Ձեր նավը խորաակվե՞լ է։
— Ոչ, բարեկամս,— ասաց նա,— ինձ թողել են այստեղ կղզու վրա։
Ես լսել էի ծովահենների այդ սարսափելի պատժի մասին. մեղավորին իջեցնում էին որևէ հեռու, անմարդաբնակ կղզի և թողնում այնտեղ, տալով քիչ քանակությամբ վառոդ ու գնդակ։
— Ինձ գցել են այս կղզին երեք տարի առաջ,— շարունակեց նա։— Այդ օրվանից կերակրվում եմ այծի մսով, պտուղներով ու ոստրեներով։ Մարդն ընդունակ է ապրելու ամեն տեղ, ուր որ նրան գցեն։ Բայց եթե դու իմանայիր, սիրելիս, թե ինչպես իմ սիրտը կարոտել է մարդու ուտելիքին։ Մի կտոր պանիր չկա՞ մոտդ։ Ո՞չ։ Դե, տեսնո՞ւմ եք, ես երկար ժամանակ է, որ երազում պանիր եմ տեսնում։ Զարթնում եմ, բայց պանիր չկա։
— Եթե ինձ հաջողվի նավ վերադառնալ,— ասացի ես,— դուք, ա՛յ այսպիսի կտոր պանիր կստանաք։
Նա շոշափում էր իմ բաճկոնը, շոյում ձեռներս, դիտում կոշիկներս և լուռ, երեխայի նման ուրախանում էր, որ իր առջև մարդ է տեսնում։ Սակայն, լսելով իմ պատասխանը, նա ինձ վրա նայեց մի տեսակ խորամանկությամբ։
— Եթե քեզ հաջողվի նա՞վ վերադառնալ,— կրկնեց նա իմ խոսքերը։— Իսկ ո՞վ կարող է քեզ խանգարել։
— Դե՛, իհարկե, ոչ դուք,— պատասխանեցի ես։
― Իհարկե, ոչ ես,— բացականչեց նա։— Իսկ քո անունն ի՞նչ է, բարեկամս։
— Ջի՛մ,— ասացի ես։
— Ջիմ, Ջիմ,— կրկնում էր նա հաճույքով։— Այո՛, Ջիմ, ես այնպիսի կյանք եմ վարել, որ ամաչում եմ քեզ պատմել։ Ինձ վրա նայելով, դու կհավատա՞ս արդյոք, որ իմ մայրը շատ լավ ու ազնիվ կին է եղել։
— Դժվար է հավատալ,— համաձայնեցի ես։
— Նա հազվագյուտ կին էր,— ասաց նա։— Ես բարեկիրթ, քաղաքավարի տղա էի և կարողանում էի այնպես արագ անգիր կրկնել հավատի ուսմունքը, որ մի խոսքը մյուսից տարբերել չէր կարելի։ Եվ ահա թե ես ինչ դարձա, Ջիմ։ Եվ այդ բոլորը նրանից եղավ, որ ես երիտասարդ ժամանակ գնում էի գերեզմանատուն գիր ու արծիվ խաղալու։ Աստված վկա, սկսեցի գիր ու արծվով և գլորվեցի։ Մայրս ասաց, որ իմ վերջը լավ չի լինի, և նրա գուշակությունը կատարվեց։ Ասենք, լավ եղավ, որ ես ընկա այս կղզի։ Մենակության մեջ ես շատ մտածեցի և զղջացի։ Այժմ արդեն ինձ խմիչքով ոչ ոք չի կարող հրապուրել։ Իհարկե, ես խմիչքից այժմ էլ չեմ հրաժարվի, բայց քիչ կխմեմ, մի մատնոցից ոչ ավելի... Ես ինձ խոսք եմ տվել ուղղվել և այժմ արդեն ճանապարհից չեմ դուրս գա, կտեսնես, իսկ որ գլխավորն է, Ջիմ,— նա ետ նայեց և ձայնը ցածրացրեց,— չէ՞ որ ես այժմ հարստացել եմ։
Այն ժամանակ ես վերջնականապես համոզվեցի, որ մենակության մեջ խեղճը խելագարվել է։ Երևի իմ միտքն արտացոլվել էր իմ դեմքի վրա, որովհետև նա տաքացած կրկնեց.
— Հարո՛ւստ։ Հարո՛ւստ։ Լսի՛ր, Ջիմ, ես քեզ մարդ կդարձնեմ։ Ա՜խ, Ջիմ, դու կօրհնես ճակատագիրը, որ առաջինը գտար ինձ։
Հանկարծ նրա դեմքը մռայլվեց, նա սեղմեց իմ ձեռքը և սպառնական կերպով մատը բարձրացրեց․
— Ճշմարիտն ասա, Ջիմ, սա Ֆլինտի նա՞վը չէ։
Գլխումս մի բախտավոր միտք ծագեց։ Այս մարդը մեր զինակիցը կարող է դառնալ։ Եվ ես իսկույն պատասխանեցի նրան․
― Ո՛չ, Ֆլինտի նավը չէ, Ֆլինտը մեռել է։ Բայց քանի որ դուք ուզում եք իմանալ ճշմարտությունը, ահա։ Նավի վրա Ֆլինտի հին ընկերներից մի քանիսը կան և այդ հանգամանքը մեզ համար մեծ դժբախտություն է։
— Կա՞ արդյոք․․․ միոտանին,— գոչեց նա շնչասպառ լինելով։
— Սիլվե՞րը,— հարցրեցի ես։
— Սիլվե՛րը, Սիլվե՛րը։ Այո՛, նրա անունը Սիլվեր էր։
— Նա մեզ մոտ խոհարար է։ Եվ ղեկավարում է ավազակախումբը։
Նա դեռևս բռնել էր իմ ձեռքը, սակայն այս խոսքերից հետո քիչ մնաց, որ կոտրի։
— Եթե քեզ ուղարկել է Երկարահասակ Ջոնը,― ասաց նա,— ես կորած եմ։ Գիտե՞ս արդյոք, թե որտեղ ես գտնվում։
Ես պատմեցի նրան բոլոր մեր ճանապարհորդության, և մեր տանջալի դրության մասին։ Նա ինձ լսեց մեծ ուշադրությամբ, և երբ վերջացրի, գլուխս շոյեց․
— Դու սքանչելի տղա ես,— ասաց նա։— Դուք բոլորդ այժմ կապված եք մեռյալ հանգույցով։ Հույսներդ դրեք Բեն Գանի վրա, և նա ձեզ կփրկի։ Ասա՛, ի՞նչպես կվերաբերվի ձեր կալվածատերը դեպի այն մարդը, որը ձեզ փորձանքից կազատի։
Ես ասացի, որ կալվածատերն աշխարհիս ամենաառատաձեռն մարդն է։
— Լա՛վ, լա՛վ, բայց գիտե՞ս,— շարունակեց Բեն Գանը,— ես չեմ պատրաստվում նրանից ծառայի սպասազգեստ կամ դռնապանի պաշտոն խնդրել։ Ես ուզում եմ իմանալ, նա կհամաձայնի՞ արդյոք տալ ինձ գոնե մի հազար ֆունտ այն փողերից, որոնք առանց այն էլ իմն են։
— Համոզվաձ եմ, որ կտա,— պատասխանեցի ես։— Բոլոր նավաստիները պետք է նրանից իրենց բաժին գանձն ստանային։
— Եվ ինձ տո՞ւն կտանի,— հարցրեց նա, զննող հայացքով նայելով ինձ։
— Իհարկե՛,— բացականչեցի ես։— Կալվածատերն իսկական ջենտլմեն է, եթե մենք ազատվենք ավազակներից, այնպիսի փորձված ծովագնացի օգնությունը, որպիսին դուք եք, նավի վրա չափազանց հարկավոր կլինի։
— Այո՛,— ասաց նա,— ուրեմն դուք անպատճառ կտանե՞ք ինձ։
Եվ թե թևացած՝ հառաչեց։
— Իսկ այժմ լսի՛ր, թե ինչ կպատմեմ քեզ,— շարունակեց նա։— Երբ Ֆլինտը թաղեց գանձը, ես նավի վրա էի։ Նրա հետ կային նաև վեց ծովագնաց՝ առողջ, ուժեղ մարդիկ։ Նրանք կղզու վրա մնացին մի շաբաթի չափ, իսկ մենք գտնվում էինք հին «Ծովացուլի» վրա։ Մի գեղեցիկ օր տեսանք մի մակույկ, որի մեջ նստած էր Ֆլինտը, որի գլուխը կապված էր կապույտ թաշկինակով։ Արևը դուրս էր գալիս։ Նա գունատ էր ինչպես մահը և գալիս էր մենակ, իսկ մնացած վեցն սպանված էին... Սպանված ու թաղված էին, այո՛։ Թե ինչպես էր կարողացել բոլորին սպանել, ոչ ոք մեզանից երբեք չիմացավ։ Նրանք կռվել են, հետո սկսել է կոտորածը, և նա բոլորին սպանել է, մեկը՝ վեցին․․․ Բիլի Բոնսն ավագ նավաստի էր, իսկ Երկարահասակ Ջոնը՝ բնակարանապետ։ Նրանք հարցրել են Ֆլինտին, թե որտե՞ղ է գանձը։ Նա պատասխանել է․ գնացեք ափ և որոնեցեք։ Սակայն երդվում եմ որոտով, որ նավը ձեզ չի սպասի։ Ահա թե ինչ ասաց նա։ Իսկ երեք տարի առաջ ես ուրիշ նավի վրա էի, և մենք տեսանք սյս կղզին․ «Տղե՛րք,— ասացի ես,— այստեղ Ֆլինտը գանձ է թաղել։ Ափ իջնենք և որոնենք»։ Նավապեաը շատ բարկացավ։ Բայց բոլոր նավաստիներն ինձ հետ համամիտ էին, և մենք մոտեցանք ափին։ Տասներկու օր որոնեցինք, բայց գանձը չգտանք։ Ամեն օր ընկերներս ինձ ավելի ու ավելի էին հայհոյում։ Վերջապես նրանք հավաքվեցին նավի վրա։ «Իսկ դու, Բենյամին Գան, մնա այստեղ,— ասացին նրանք։— Ահա քեզ հրացան, բահ և լինգ, Բենյամին Գան․․․ Մնա այստեղ և Ֆլինտի փողերը որոնիր»։ Այդ օրվանից, Ջիմ, ահա երեք տարի է ապրում եմ այստեղ և ոչ մի անգամ մարդկային ազնիվ կերակուր չեմ տեսել։ Նայիր ինձ. մի՞թե ես հասարակ նավաստու նման եմ։ Ո՛չ, ասում ես, նման չե՞մ։ Երբեք էլ նման չեմ եղել։
― Այդպես էլ ասա քո կալվածատիրոջը։ Ջիմ,— նա երբեք հասարակ նավաստու նման չի եղել,— շարունակեց նա։— Ասա նրան, որ Գանը երեք տարի եղել է այս կղզու վրա, մեն-մենակ, և՛ գիշեր, և՛ ցերեկ, և՛ լավ եղանակին, և՛ անձրևին։ Երբեմն կարելի է, նա հիշել է իր զառամյալ մորը, թեև նա վաղուց կենդանի չէ (այդպես էլ ասա նրան)։ Սակայն իր ժամանակի մեծ մասը (իսկ սա անպատճառ ասա նրան), իր ժամանակի մեծ մասը Գանը պարապել է ուրիշ գործերով։ Եվ այս խոսքերն ասելիս կսմթիր նրան, ա՛յ, այլպես։
Եվ նա կրկին բարեկամաբար կսմթեց ինձ։
— Դու նրան,— շարունակեց նա,— ահա թե էլ ինչ ասա. Գանը հրաշալի մարդ է (այդպես էլ ասա նրան)։ Գանը գիտե պարոնի և ծովահենի միջև եղած տարբերությունը, որովհետև նա ինքը մի Ժամանակ ծովահեն է եղել։
— Ինչ որ դուք ասացիք, ես համարյա ոչինչ չհասկացա,— ասացի ես։— Սակայն դա այժմ կարևոր չէ, որովհեաև միևնույն է, չգիտեմ, թե ինչպես գնամ նավ։
— Ա՜,— ասաց նա,— քո գործը վատ է։ Դե լա՛վ, ես մի նավակ ունեմ, որն ինքս եմ շինել ինձ համար, իմ սեփական ձեռքերով։ Թաքցրել եմ սպիտակ ժայռի տակ։ Որևէ փորձանքի ժամանակ մենք կարող ենք այդ նավակով գնալ, երբ կմթնի․․․ Բայց սպասիր,— գոչեց նա հանկարծ։— Ի՞նչ է կատարվում այնտեղ։
Հենց այդ րոպեին նավից թնդանոթ արձակեցին։ Դղրդալի արձագանքը թնդանոթի ձայնը վերցրեց ու տարածեց ամբողջ կղզու մեջ։ Իսկ մինչև արևի մայր մտնելը դեռ երկու ժամ կար։
— Այնտեղ կռվում են,— բացականչեցի ես։
— Արի իմ ետևից։ Շո՛ւտ։
Եվ սկսեցի վազել դեպի նավի կայանը, մոռանալով իմ երկյուղը։ Իմ կողքից թեթև ու արագ վազում էր դժբախտ գերին։
— Դեպի ձա՛խ, դեպի ձա՛խ,— ասաց նա։— Դեպի ձախ, սիրելի Ջիմ։ Մոտեցիր ծառերին։ Ահա այստեղ ես առաջին անգամ այծ սպանեցի։ Այժմ այծերն այստեղ չեն իջնում, նրանք վազում են միայն այնտեղ, վերևում, սարերի վրա, որովհետև Բենյամին Գանից վախենում են․․․
Վազելիս նա անդադար խոսում էր, պաաասխանի չսպասելով, ասենք ես էլ չէի կարող պատասխանել։
Թնդանոթ արձակելուց հետո երկար ժամանակ լռություն էր տիրում, իսկ հետո հրացանի համազարկ լսվեց։
Իսկ հետո էլի լռություն։ Հետո, մեր առջևում, քառորդ մղոն հեռավորության վրա, բրիտանական դրոշակ ծածանվեց։
=ՉՈՐՐՈՐԴ ՄԱՍ։ ՑՑԱՊԱՏ=
==Գլուխ XVI։ Հետագա դեպքերի մասին պատմում է բժիշկը։ Ինչպես հեռացան նավից==
