Changes
/* Գլուխ XXIII */
Հաջորդ օրը նորից բժիշկ կանչեցին։ Թոմի վիճակը նորից էր ծանրացել։ Այս անգամ մեջքի վրա անցկացրաց երեք շաբաթը նրան մի դար թվաց։ Ի վերջո, երբ առողջացավ ու դուրս եկավ, նա հազիվ կարող էր շնորհակալ լինել, որ աստված իրեն խնայեց, իմանալով, թե ինչպես մենակ էր լինելու, առանց ընկերների և բարեկամների։ Նա անտարբեր քայլեց փողոցով ու գտավ Ջիմ Հոլսին, որ դատավոր էր դարձել և դատում էր մի կատվի՝ սպանության համար, զոհի ներկայությամբ, որը մի թռչուն էր։ Նա Ջո Հարպըրին և Հեք Ֆինին գտավ մի փողոցում գողացած սեխ ուտելիս։ Խեղճ երեխաներ, նրանք էլ Թոմի նման նորից մոլորվել էին։
==Գլուխ XXIV==
Ի վերջո քնած շրջապատը, այն էլ հախուռն թափով, արթնացավ․ որոշվեց մարդասպանության դատի օրը։ Դա անմիջապես դարձավ քաղաքի խոսակցության գլխավոր թեման։ Թոմը դրանից խուսափել չէր կարող։ Սպանության մասին ամեն մի ակնարկ լսելիս նրա սիրտը ճմլվում էր, որովհետև անհանգիստ խիղճը և վախը տղային համարյա համոզում էին, թե այդ ակնարկները արվում են իր ականջի տակ «հատուկ նպատակով»։ Նա չէր հասկանում՝ ինչու պիտի կասկածեին, թե ինքը սպանության մասին որևէ բան գիտի, բայց դարձյալ չէր կարողանում հանգիստ մնալ այդ զրույցները լսելիս։ Անընդհատ ահուդողի մեջ էր նա։ Նա Հեքին տարավ մի առանձին տեղ՝ հետը խոսելու։ Սիրտը մի ուրիշի մոտ բացելը, ծանր ապրումները մի ուրիշ տառապողի հետ կիսելը թեթևություն կլիներ։ Ավելին, նա ուզում էր հավաստիանալ, թե Հեքը գաղտնապա՞հ է մնացել։
― Հեք, դու երբևէ որևէ մեկին ասե՞լ ես այդ մասին։
― Ինչի՞ մասին։
― Ինքդ լավ գիտես։
― Օ՜հ, իհարկե ոչ։
― Ոչ մի խո՞սք։
― Ոչ մի խոսք․ հավատա։ Ինչո՞ւ ես հարցնում։
― Հենց այնպես․ վախենում էի։
― Ի՞նչ ես ասում, Թոմ, մենք երկու օր էլ ողջ չենք մնա, եթե իմացվի։ Դու այդ գիտես։
Թոմն իրեն ավելի հանգիստ զգաց։ Մի քիչ լռելուց հետո ասաց․
― Հեք, ոչ ոք չի կարող քեզ ստիպել, որ ասես, չէ՞։
― Ինձ ստիպե՞լ։ Եթե ուզենամ, որ այդ խառնածինն ինձ խեղդի, կարող են ստիպել։ Ուրիշ ճանապարհ չկա։
― Դե, ուրեմն՝ լավ է։ Ես կարծում եմ, որ մենք ապահով ենք այնքան ժամանակ, քանի դեռ լուռումունջ ենք։ Բայց բոլոր դեպքերում եկ նորից երդվենք։ Ավելի ապահով կլինենք։
― Համաձայն եմ։
Նրանք նորից երդվեցին պատշաճ լրջությամբ։
― Իսկ ո՞ւմ մասին են խոսում, Հեք։ Ես այնքան բաներ եմ լսում։
― Ո՞ւմ մասին։ Դե, Մըֆ Պոտերի։ Մըֆ Պոտեր, Մըֆ Պոտեր, միշտ Մըֆ Պոտեր։ Քրտինքը միշտ վրա է տալիս և ուզում եմ մի տեղ թաքնվել։
― Ճիշտ նույն բանն էլ ինձ հետ է պատահում։ Կարծում եմ, որ նա կորած է։ Մեկ֊մեկ չե՞ս խղճում նրան։
― Համարյա միշտ․․․ համարյա միշտ։ Նա ոչ մի մեղք չունի, ոչ ոքի էլ վատություն չի արել։ Մեկ֊մեկ ձուկ էր որսում, որ մի քիչ փող ունենար ու խմեր։ Ավելի շատ անգործ ման էր գալիս, բայց, տեր աստված, մենք բոլորս նրա պես ենք վարվում, առնվազն մեզնից շատերը, օրինակ, քարոզիչները և նրա նմանները։ Բայց նա բարի էր, անգամ ինձ մի կես ձուկ տվեց, երբ երկու հոգու բաժին էլ չուներ։ Նա ինձ շատ անգամ է օգնել, երբ փորձանքի մեջ եմ ընկել։
― Նա իմ կարթերն է նորոգել, Հեք, և կարթեր է դրել իմ ձողին։ Կուզենայի, որ կարողանայինք նրան ազատել։
― Ի՞նչ ես ասում․ ազատել չենք կարող, Թոմ։ Բացի դրանից, դա ոչ մի օգուտ չի տա․ նրան նորից կբռնեն։
― Այո, այդպես էլ կլինի։ Բայց տանել չեմ կարողանում, երբ նրան հայհոյում են մի բանի համար, որ չի արել։
― Ես էլ, Թոմ․․․ Աստված իմ, ինքս էլ եմ լսել։ Ասում են, թե նա իբր ամենաարյունռուշտ սրիկան է այս ամբողջ երկրում և զարմանում են, թե ինչո՞ւ մինչև այսօր չեն կախել նրան։
― Այո, միշտ այդպես են խոսում։ Լսել եմ, ասում են, որ եթե ազատ արձակվի, պիտի լինչի ենթարկեն։
― Այդպես էլ կանեն։
Տղաները երկար խոսեցին, բայց դա շատ քիչ հանգստացրեց նրանց։ Երբ մթնշաղն իջավ, սկսեցին թրև գալ առանձնացած փոքր բանտի շուրջը, այն անորոշ հույսով, թե գուցե մի բան պատահի և վերացնի իրենց դժվարությունները։ Բայց ոչինչ չպատահեց։ Կարծես այս անբախտ կալանավորով չէին հետաքրքրվում ոչ հրեշտակները, ոչ էլ հավերժահարսները։
Տղաներն արեցին այն, ինչ հաճախ արել էին։ Մոտեցան խցին, ողջունեցին Պոտերին և մի քիչ ծխախոտ ու լուցկի տվեցին։ Նա գետնահարկում էր, և պահակներ չկային։
Այդ նվերների համար հայտնած նրա շնորհակալությունը առաջներում միշտ տանջում էր նրանց խիղճը։ Այս անգամ ավելի խորն ազդեց։ Նրանք իրենց վերին աստիճանի վախկոտ և դավաճան զգացին, երբ Պոտերն ասաց․
― Դուք իմ նկատմամբ շատ բարի եք, տղաներ, ավելի բարի, քան այս քաղաքում որևէ մեկը։ Եվ ես այդ բանը չեմ մոռանա։ Երբեք։ Հաճախ ինքս ինձ ասում եմ․ «Միշտ նորոգում էի բոլոր տղաների օդապարիկները և ուրիշ բաներ, ցույց էի տալիս, թե որտեղ կարելի է լավ ձուկ որսալ և օգնում էի նրանց ինչով կարող էի, իսկ այժմ բոլորը մոռացել են խեղճ Մըֆին, երբ նա փորձանքի մեջ է, բայց Թոմը չի մոռանում, Հեքը չի մոռանում։ Նրանք ինձ չեն մոռանում։ Այո՛, տղաներ, ես սարսափելի բան եմ արել․ խմած և խենթ եմ եղել այդ ժամանակ։ Միայն դրանով կարող եմ բացատրել և այժմ դրա համար ինձ կախելու են։ Եվ դա արդարացի է։ Արդար և լավագույն պատիժ։ Ես այդպես եմ կարծում, բոլոր դեպքերում այդպես եմ կարծում։ Լավ, այլևս դրա մասին չխոսենք։ Ես չեմ ուզում, որ դուք ձեզ վատ զգաք։ Դուք իմ բարեկամներն եք։ Բայց ահա թե ինչ եմ ուզում ասել․ երբեք մի հարբեք։ Այդ դեպքում երբեք այստեղ չեք գա։ Մի քիչ դեպի արևմուտք կանգնեք․ այդպես, երբ մարդ այսպիսի փորձանքի մեջ է, ամենամեծ մխիթարանքը բարեկամի երես տեսնելն է, իսկ բացի ձեզնից ոչ ոք այստեղ չի գալիս։ Բարեկամի բարի դեմքը։ Մեկդ մյուսի մեջքի վրա բարձրացեք, որ ձեռքս դիպչի ձեզ։ Այ, այդպես։ Իրար ձեռք սեղմենք։ Ձեր ձեռքերը ճաղերի միջով կանցնեն, իսկ իմ ձեռքերը շատ խոշոր են։ Փոքր ձեռքեր, թույլ, բայց դրանք շատ են օգնել Մըֆ Պոտերին և ավելի կօգնեն, եթե կարողանան։
Թոմը տուն գնաց դժբախտ և նրա այդ գիշերվա երազները լիքն էին սարսափով։ Հաջորդ օրը և մյուս օրը նա թափառեց դատարանի շուրջը, հալածված համարյա անդիմադրելի մի ուժից, որ ներս գնա, բայց իրեն ստիպում էր մնալ դրսում։ Նույն փորձության մեջ էր նաև Հեքը։ Նրանք իրարից խուսափում էին։ Ժամանակ առ ժամանակ իրարից հեռանում էին, բայց նույն ձգող ուժը նորից ետ էր բերում։ Թոմը ականջները սրում էր, երբ մեկը դուրս էր գալիս դահլիճից, բայց միշտ անմխիթար լուրեր էր լսում։ Ցանցերն ավելի և ավելի էին փակվում խեղճ Պոտերի շուրջը։ Երկրորդ օրվա վերջում քաղաքը խոսում էր, թե Հնդկացի Ջոյի վկայությունը հաստատ էր և անհերքելի։ Ոչ մի կասկած չկար, թե ինչ է լինելու դատարանի վճիռը։
Թոմն այդ գիշեր ուշ տուն վերադարձավ և լուսամուտից ներս մտավ։ Նա սաստիկ հուզված էր։ Ամբողջ ժամեր չէր կարողանում քնել։ Հաջորդ առավոտ ամբողջ քաղաքը խմբված էր դատարանի առջև, որովհետև դա դատավճռի օրն էր լինելու։ Տղամարդիկ և կանայք հավասարապես ներկայացված էին լեփ֊լեցուն դահլիճում։ Երկար սպասումից հետո բերին շղթայված, դժգույն ու շփոթված, միամիտ ու անօգնական Պոտերին և նստեցրին մի տեղ, որ բոլոր հետաքրքրվողները կարողանան տեսնել։ Պակաս հետաքրքիր չէր Հնդկացի Ջոն։ Նա անվրդով էր, ինչպես միշտ։ Մի ուրիշ դադար եղավ, հետո եկավ դատավորը, և շերիֆը նիստը հայտարարեց բացված։ Դրան հետևեց իրավաբանների սովորական շշնջոցը և թղթեր հավաքելը։ Այս մանրամասները և դրանց ուղեկցող ուշացումները ստեղծեցին սպասողական մի մթնոլորտ, որը որքան ազդեցիկ, նույնքան էլ գրավիչ էր։
Մի վկա կանչվեց, որ հաստատեց, թե ինքը տեսել է Մըֆին աղբյուրի մոտ լվացվելիս, առավոտ կանուխ, սպանության հայտնաբերման օրը, և թե մարդասպանն անմիջապես փախել է։ Մի քանի հարց տալուց հետո դատախազն ասաց պաշտպանին․
― Կարող եք հարցաքննել։
Բանտարկյալը մի պահ աչքերը բարձրացրեց, բայց նորից խոնարհեց, երբ պաշտպանն ասաց․
― Հարցեր չունեմ։
Հաջորդ վկան հաստատեց դանակի գտնվելը դիակի մոտ։ Դատախազն ասաց․
― Կարող եք հարցեր տալ։
― Հարցեր չունեմ, ― պատասխանեց Պոտերի իրավաբանը։
Երրորդ վկան երդվեց, որ նա հաճախ է Պոտերի մոտ տեսել այդ դանակը։
― Կարող եք հարցեր տալ։
Պոտերի դատապաշտպանը հրաժարվեց վկային հարցաքննելուց։
Ունկնդիրների դեմքերը սկսեցին ձանձրույթ արտահայտել։ Մի՞թե այս դատապաշտպանը նպատակ ուներ իր հովանավորյալի կյանքը զոհել առանց պաշտպանության փորձ կատարելու։
Բազմաթիվ վկաներ խոսեցին Պոտերի վարմունքի մասին, երբ սպանության վայրն էր տարվել։ Նրանք իրենց տեղն էին վերադառնում առանց խաչաձև հարցադրման։
Գերեզմանատան դեպքի հաջորդ առավոտյան կատարված յուրաքանչյուր մանրամասնություն, որը բոլոր ներկաները շատ լավ հիշում էին, կրկնեցին վստահելի վկաները, բայց նրանցից ոչ մեկին խաչաձև հարցաքննության չենթարկեց Պոտերի փաստաբանը։ Սրահի զարմանքն ու դժգոհությունը արտահայտվեց շշնջոցով և դրա համար դատարանից նկատողություն ստացավ։ Դատախազն ասաց․
― Քաղաքացիների երդումով, որոնց պարզ խոսքը կասկածից վեր է, այդ սարսափելի ոճիրը անկասկածելիորեն մենք դնում ենք այս դժբախտ բանտարկյալի վրա։ Մենք կարծում ենք, որ ամբաստանությունը հաստատված է։
Խեղճ Պոտերից մի հառաչ դուրս եկավ, և նա դեմքը ձեռքերի վրա դրեց ու մարմինը մեղմորեն օրորեց, մինչ դատարանի դահլիճում տիրեց ցավալի լռություն։ Բազմաթիվ տղամարդիկ հուզված էին, և շատ կանայք իրենց խղճահարությունը արցունքներով արտահայտեցին։ Պաշտպանը վեր կացավ և ասաց․
― Նորին մեծապատվություն, ինչպես դատավարության սկզբում մենք ցույց տվեցինք, մեր նպատակն էր ապացուցել, որ մեր պաշտպանյալն այս սարսափելի արարքը գործել է խմիչքի ազդեցությամբ առաջացած կույր և անպատասխանատու վիճակում։ Այժմ մենք փոխել ենք մեր միտքը․ մենք այդ խնդրանքը չենք ներկայացնում (հետո քարտուղարին): Կանչեցեք Թոմաս Սոյերին։ Դահլիճում գտնվող բոլոր մարդկանց դեմքերը, նույնիսկ Պոտերի՝ զարմանք արտահայտեցին։ Յուրաքանչյուր աչք զարմացած հետաքրքրությամբ ուղղվեց Թոմի վրա, երբ նա տեղ գրավեց վկայի աթոռին։ Տղան բավական շփոթված էր, որովհետև սարսափելի վախենում էր։ Երդման գործողությունը տեղի ունեցավ։
― Թոմաս Սոյեր, որտե՞ղ էիք դուք հունիսի տասնյոթին, մոտավորապես կեսգիշերվա ժամին։
Թոմը նայեց Հնդկացի Ջոյի երկաթե դեմքին, և լեզուն դավաճանեց նրան։ Ունկնդիրները առանց շնչելու լսում էին, բայց բառերը հրաժարվում էին դուրս գալ։ Մի քանի վարկյան հետո, ի վերջո, տղան մի փոքր վերագտավ իր ուժը և կարողացավ բավարար չափով ուժ հաղորդել ձայնին, որպեսզի դահլիճի մի մասը լսի։
― Գերեզմանատանը։
― Մի քիչ ավելի բարձր, խնդրում եմ։ Մի վախեցեք։ Դուք գտնվում էիք․․․
― Գերեզմանատանը։
Արհամարանքի մի ժպիտ անցավ Հնդկացի Ջոյի դեմքի վրայով։
― Արդոք դուք Հորս Ուիլյամսի գերեզմանի մոտերքո՞ւմ էիք։
― Այնքան, ինչքան ձեզ եմ մոտ։
― Թաքնվա՞ծ էիք, թե ոչ։
― Թաքնված էի։
― Որտե՞ղ։
― Ծփիների ետևում, որ գերեզմանի ծայրին են։
Հնդկացի Ջոն հազիվ ու աննկատելի ցնցվեց։
― Քեզ հետ որևէ մեկը կա՞ր։
― Այո, սըր, ես անտեղ գնացի․․․
― Սպասեք, մի րոպե սպասեք, կարևոր չէ հիշել ձեր ընկերոջ անունը, մենք այն կհարցնենք երբ հարկ լինի։ Այնտեղ որևէ բան տարա՞ք ձեզ հետ։
Թոմը տատանվեց և նայեց շփոթված։
― Խոսիր, տղաս, մի վախեցիր։ Ճշմարտությունը միշտ հարգելի է։ Ի՞նչ էիք տարել այնտեղ։
― Միայն մի․․․ մի․․․ սատկած կատու։
Դահլիճով ծիծաղ անցավ․ նախագահը զսպեց ծիծաղը։
― Մենք ի հայտ կբերենք կատվի կմախքը։ Այժմ, տղաս, ասա մեզ ինչ որ պատահեց, պատմիր քո ձևով, ոչ մի բան մի թաքցնի և մի վախենա։
Թոմը սկսեց վարանելով, բայց իր թեմայով տաքացավ, և բառերը հոսեցին գնալով ավելի հեշտությամբ։ Շուտով ամեն աղմուկ դադարեց, բացի նրա ձայնից, և շունչները կտրած ունկնդիրները, այդ պատմությամբ հափշտակված, կախվեցին նրա բառերից, առանց ուշադրություն դարձնելու ժամանակին։ Հուզումը իր գագթնակետին հասավ, երբ տղան ասաց․
― Եվ երբ բժիշկը տախտակով խփեց, և Մըֆ Պոտերն ընկավ, Հնդկացի Ջոն վեր թռավ և դանակով․․․
Թրախկ․ կայծակի արագությամբ խառնածինը դեպի լուսամուտը նետվեց, բոլոր դիմադրողների միջով ճանապարհ բացեց և չքացավ։
