Changes
/* Երգ քսաներեքերորդ։ Պատրոկլեսի թաղումը. Խաղեր */
Որ գըլուխըս ջուր չի տեսնի, մինչև որ ես Պատրոկլեսին
Չայրեմ հըրով ամենասուրբ ու չըկանգնեմ շիրիմ նըրան,
Եվ չըկըտրեմ մազերըս ես<ref>''չկտրեմ մազերս ես'' — Իբրև սգո նշան մազերի զոհաբերումը մահացածին հնում ընդունված էր շատ ազգերի մոտ։ Հույներն իրենց կտրած մազերը դնում էին դիակի կամ գերեզմանի վրա: </ref>. ուրիշ ոչ մի ցավ այսքան խոր
Չի խոցելու սիրտըս երբեք, քանի դեռ ես կենդանի եմ:
Սակայն հիմա հըպատակվենք մենք տաղտկալի կերակուրին,
Այնժամ դյուցազն Աքիլլեսի միտքը ուրիշ մի բան ընկավ.
Փայտակույտից հեռու կանգնած կըտրեց իր շեկ մազերը նա,
Որ թողնում էր երկարելու Սպերքիոս գետին ի ձոն<ref>''մազերը, որ թողնում էր երկարելու Սպերքիոս գետին ի ձոն'' — Սպերքիոսը գետ է Թեսալիայում ՝ Աքիլլեսի ծննդավայրում: Սովորույթի համաձայն, մազերը զոհաբերում էին տեղական գետ-աստծուն չափահաս դառնալու օրը: Աքիլլեսը հայրենիքից հեռացել էր երեխա ժամանակ, դրա համար էլ դեռ պահում էր Սպերքիոսին ձոնած մազերը։</ref>,
Եվ աչքերը ծովին հառած՝ այսպես խոսեց հառաչելով.
«Սպերիքե՛, Պելևս հայրըս ի զուր սըրտանց ուխտ արավ քեզ,
Պատրաստեցին խարույկ՝ հարյուր ոտնաչափ լայն տարածությամբ
Եվ խարույկի վըրա դըրին մահացյալին՝ խոցված սըրտով։
Պարարտ խաշներ և ծանրաքայլ ու կորեղջյուր ցուլեր բազում,
Եվ առնելով մեծահոգի Աքիլլեսը ճարպը նըրանց՝
Բայց Իրիսը չուզեց նըստել ու հողմերին այսպես ասաց.
«Ես ժամանակ չունեմ այստեղ նըստելու ձեր խրախճանքին,
{{տող|210}}Երկիրն հեռու, որտեղ զոհեր են մատուցում աստվածներին.
Գընում եմ, որ նըվերներին հաղորդակից լինեմ և ե՛ս։
Եվ երրորդին՝ չորս կապիճնոց մի սան, կըրակ դեռ չըտեսած
{{տող|270}}Արծաթափայլ ու պաղպաջուն և չորրորդի համար ապա
Դըրեց երկու տաղանդ ոսկի. հինգերորդին՝ մի դաշխուրան<ref>''դաշխուրան'' — տաշտ, կոնք:</ref>:Ապա ոտքիելած ոտքի ելած Աքիլլն՝ այսպես ասաց արգիացոց.
«Ո՛վ Ատրիդես և դուք բոլոր պըղընձազգեստ աքայեցիք,
Այս պարգևներն ըսպասում են այստեղ կառքով մըրցողներին:
Ուրեմն եղիր ըզգուշավոր, և խելացի եղիր, որդիս,
Զի եթե դու նըպատակին շըփվես ընդհուպ և անց կենաս,
Ոչ ոք պիտի չըկարենա այլևս հասնել քեզ, կա կամ անցնել,
Նույնիսկ եթե քո ետևից Ադրեսդի վեհ որդին Արիոնն
Իր ձին վարի սըրաթըռիչ, որը ծընունդ էր աստըծու,
Այս կարևոր խորհուրդները տալով որդուն՝ Անտիլոքին:
Հինգերորդը Մերիոնեսն իր ձիերը կարգավորեց
{{տող|350}}Կառք նըստելով. և գըցեցին բոլորն իրենց վիճակները<ref>''գցեցին բոլորն իրենց վիճակները'' — Վիճակ էին գցում, որպեսզի որոշեն, թե ով իր մարտակառքը պետք է վարի ավելի կարճ` ներքին շրջանով։</ref>.
Եվ շարժում էր Աքիլլն ինքը վիճակներն այդ՝ սաղավարտում։
Եվ առաջինը Նեստորյան Անտիլոքի վիճակն ելավ,
Եվ կանգնեցին նըրանք կարգով, ու ցույց տըվեց Աքիլլն այնժամ,
Նըշանակետն հեռու դաշտում, և նըրա մոտ իբրև վըկա
Նա նըստեցրեց աստվածատիպ Փինիքսին՝ հոր կապարճակրին<ref>''Նշանակետն հեռու դաշտում, և նրա մոտ... նստեցրեց... Փինիքսին'' — Քանի որ նշանակետը մեկնարկից չէր երևում, դրա համար այնտեղ պետք է մեկը լիներ, որպեսզի հետևեր, որ մրցողները չկարճեին տարածությունը, այլ հասնեին մինչև նշանակետը:</ref>,
{{տող|360}}Որ հետևի արշավանքին ու ճըշմարիտն ասի արդար:
«Անտիլոքե՛, չըկա քեզնից ավելի չար, անօրեն մարդ.
Չըքվի՛ր, ճիշտ չէ, որ աքայանքս խոհեմ էինք համարում քեզ.
Բայց այդպիսով, առանց երդման դու մըրցանակ չես տանելու»։տանելու»<ref>''առանց երդման դու մրցանակ չես տանելու'' — Անտիլոքոսը պետք է երդվեր, որ ինքը դիտմամբ չփակեց Մենելավոսի ճանապարհը, հակառակ դեպքում նրան մրցանակ չէր տրվի:</ref>։
Այս ասելով՝ ահեղաձայն խըրախուսեց իր ձիերին.
Այդպես պատճառ բըռնելով դու, թե Եվմելի արագավազ
{{տող|540}}Ձիերն ու կառքն հարվածվեցին, բայց քաջ է նա, կառամարտիկ,
Մըրցանակըս պետքէ պետք է խըլե՞ս. անմահներին աղերսեր թող,
Այն ժամանակ անշուշտ այդպես բոլորից ետ չէր մընա նա:
Իսկ թե նըրան խըղճում ես դու, սիրելի է նա քեզ այդքան՝
Կըտամ, քան թե կընկնեմ աչքիցդ ես հավիտյան, դյուցասընունդ,
Եվ մեղավոր կըլինեմ մեծ աստվածների առաջ ընդմիշտ»։
{{տող|590}}Այսպես ասացերիտասար դորդին ասաց երիտասարդ որդին մեծանձըն Նեստորի
Ու ձին հանձնեց Մենելավին, և Ատրիդի սիրտը ցընծաց,
Զըվարթացավ, ինչպես երբ ցողն է հասկերի վըրա իջնում,
{{տող|610}}Դաշխուրանը կըրկնատաշտակ. Աքիլլեսը վերցըրեց այն,
Առաջ եկավ ու Նեստորին տալով՝ այսպես ասաց նըրան.
Պատրոկլեսի թաղման առթիվ, որին էլ չես տեսնելու դու
Աքայանց մեջ. տալիս եմ քեզ այնպե՛ս, զի չես մասնակցելու
Նըրան մոտիկ կանգնած էր քաջ Դիոմեդեսն արիատեգ,
Հորդորում էր ջերմ խոսքերով ու հաղթություն մաղթում քաջին,
Տրվեց նըրան գոտի, ապա վայրի ցուլից քաշված մի փոկ<ref>''Տվեց նրան գոտի, ապա վայրի ցուլից քաշված մի փոկ'' — Հին Հունաստանում բռնցքամարտիկները բռունցքները փաթաթում էին հատուկ կաշեփոկով:</ref>:
Այսպես կազմ ու պատրաստ նըրանք երկուսով էլ մեջտեղ եկան
Եվ մեկ-մյուսի դեմ բարձրացրած թևերն իրենց մըկանակուռ
Պելյանն այնժամ աղետավոր ըմբշամարտի համար դըրեց
Նոր՝ մեծարժեք մըրցանակներ ու ցույց տըվեց դանայեցոց.
Հաղթող քաջի համար մի մեծ ու հըրափորձ եռոտանի<ref>''հրափորձ եռոտանի'' — Կրակի վրա դրվող եռոտանի։</ref>
Սահմանեց նա, որին մարդիկ գին կըտրեցին տասներկու եզ:
Իսկ հաղթվողի համար բերեց ու կանգնեցրեց ատյանի մեջ
Եվ գոտիները պընդելով՝ երկուսով էլ մըտան կըրկես,
Ու գըրկեցին իրար հուժկու, մըկանակուռ բազուկներով,
Հանց գերաններ, որոնցով տան հաստպատերն հաստ պատերն է կապում իրար
Հյուսնը հըմուտ, որ դիմանան քամիների բուռըն թափին։
Այդ ջըլապինդ բազուկների պըրկումների տակ զորավոր
Թոթափվելով փոշուց՝ հագան պարեգոտներն իրենց կըրկին:
Իսկ Աքիլլեսն այլ պարգևներ դըրեց մեջտեղ վազքի համար.
Նախ՝ արծաթե ճարտարագործթակույկ ճարտարագործ թակույկ մի վեց կապիճանոց
Այնքան չըքնաղ, որի նըմանն երկրի վըրա չէր գըտնըվի,
Որովհետև շինել էին այն բազմարվեստ սիդոնացիք:
Երեք քաջերն արագավազ. սըլանում էր Այաքսը ժիր,
Ու ետևից Լայերտի քաջ որդին՝ Ոդիսն էր արշավում՝
Այնքան մոտից, հանց գեղիրան կընոջ կըրծքին բեճն <ref>''բեճ'' — Ուս, թիկունք, ողն։</ref> է մոտիկ,
Որը քաշում է վարժ ձեռքով, երբ որ անցնի թելն առեչքից, —
{{տող|760}}Ոդիսևսը այդպես մոտից սըլանում էր կըրընկակոխ
Փոշին դեռ վեր չըբարձրացած, և հասնում էր շունչը նըրա‘նըրա՝
Ոյիլյանի գըլխին,- այդպես սըրընթացիկ սուրում էր նա:
Աքայեցիք միահամուռ գովում էին Ոդիսևսի
Ու պարգևեց թեթևություն Ոդիսևսի անդամներին։
{{տող|770}}Եվ մինչ Այաքսը սըրընթաց մոտ էր արդեն մըրցանակին,
Սահեց հանկարծ ու սայթաքեց(Աթենասը հըրեց նըրան),
Ընկավ այնտեղ, ուր կորեղջյուր արջառները մեծաբառաչ
(Որոնց քաջոտն Աքիլլեսը Պատրոկլեսի պատվին մորթեց),
Այս ասելով հանձնեց պարգևն, ու պատանին ուրախացավ։
Դըրեց ասպար և սաղավարտ, որ Պատրոկլեսն էր կողոպտել
Սարպեդոնից, ու կանգնելով՝ այսպես ասաց արգիացոց.
Որոնք զինված վերից ի վար, առած պըղինձը մարմնահերձ,
{{տող|800}}Հանդիսատես այն բազմության առաջ իրենց ուժը փորձեն։
Ով առաջինը հասնիիր հասնի իր ախոյանի չըքնաղ մարմնին,
Անդամները խոցի նըրան, արյուն հանի բոսորաբուխ՝
Կըպարգևեմ նըրան այս թուրն արծաթագամ, թըրակիական,
Լարը կայմից մընաց կախված, ու ծափ տըվին աքայեցիք։
Մերիոնեսն այնժամ արագ խըլեց աղեղը Տևկրոսից
(Իսկ նետնարդեն նետ նարդեն ձեռքում ուներ) և երբ դեպի գիրկն էր քաշում,
Աղոթք արավ կորովաձիգ Ապոլլոնին ու խոստացավ
Մեծապայծառ զոհ մատուցել անդրանկածին իր գառներից,
Նըշան առավ ու թըռչելիս՝ թըռչնին թևից վիրավորեց:
Նետը եկավ և Մերիոնի ոտքերի մոտ ընկավ գետին։
Թըռչունն իջավ, սևացրռուկ սևացըռուկ լաստափայտի կայմին նըստեց՝
Վիզը ծըռված ու փետրառատ թևերը թույլ կախված ի վար.
Հոգին թըռավ փոքրիկ մարմնից և նա անշունչ ընկավ հեռու։
{{տող|880}}Եվ դեռ կըրակ չըտեսած սան ծաղկանըկար՝ մի եզան գին։
Ու վեր կացան իրենց տեղից երկու զորեղ տեգընկեցներ՝
Ապա ելավ Մերիոնը քաջ՝ զինակիցը Իդոմենի
Բայց Աքիլլեսն աստվածային այսպես խոսեց նըրանց միջև.
